ყირიმის ომი
ყირიმის ომი გრძელდებოდა 1854 წლის 28 მარტიდან 1856 წლამდე და წარმოებდა, ერთი მხრივ, იმპერიულ რუსეთსა და, მეორე მხრივ, ბრიტანეთის, საფრანგეთის მეორე იმპერიის, სარდინიის სამეფოსა და გარკვეულწილად ოსმალეთის იმპერიის ალიანსს შორის.
სამხედრო კონფლიქტის ძირითადი ნაწილი შავი ზღვის და ყირიმის ნახევარკუნძულზე განხორციელდა.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რუსეთის იმპერატორ, ნიკოლოზ I-ს სურდა ოსმალეთის დანაწევრება, ბოსფორის და დარდანელის სრუტეების ხელში ჩაგდება და ბალკანეთში განმტკიცება. 1853 წელს ოსმალეთთან ახალი ომი დაიწყო. რუსეთის არმიამ ბალკანეთიდან სტამბულისკენ კავკასიიდან კი ყარსისკენ დაიწყო შეტევა. ინგლისი და საფრანგეთი ვერ შეეგუენ რუსეთის გასვლის მცდელობას ხმელთაშუა ზღვაზე. ამიტომ ისინი ოსმალეთს მიემხრნენ და ომი გამოუცხადეს რუსეთს.
მოკავშირეებს შეუერთდა სარდინიის სამეფოც. მოკავშირეების ზეგავლენით ავსტრიამ რუსეთს მოსთხოვა ბალკანეთის დატოვება. რუსეთმა დაკარგა სტამბულისკენ წასასვლელი გზები. ამავე დროს მოკავშირეების ფლოტი შავ ზღვაში შემოვიდა. ინგლისის, საფრანგეთის, სარდინიის და ოსმალეთმა ყირიმში დიდი არმია გადასხა და სევასტოპოლს ალყა შემოარტყა. ჩამორჩენილმა ბატონყმურმა რუსეთმა ვერ უზრუნველყო სევასტოპოლის დაცვა. წარმატებები კავკასიაში ყარსის აღებით მნიშვნელოვანს ვერაფერს ცვლიდა. რუსეთმა სრული მარცხი განიცადა.
სევასტოპოლის ალყის დროს გარდაიცვალა ნიკოლოზ I. 1855 წლიდან მისი ვაჟი ალექსანდრე II გახდა მეფე. 1856 წელს იგი იძულებული გახდა დათანხმებოდა პარიზის საზავო ხელშეკრულების მძიმე პირობებს. ამ ზავით რუსეთმა დაკარგა დუნაის შესართავი და ბესარაბია. რუსეთს ჩამოერთვა შავ ზღვაზე სამხედრო ფლოტის ყოლის უფლება. შავ ზღვაზე რუსეთის ციხესიმაგრეები უნდა დაენგრია. შავი ზღვა ყველა გემისთვის ღია ზღვად ცხადდებოდა. სერბია, ვლახეთი და მოლდოვა ევროპის სახელმწიფოთა მფარველობის ქვეშ მოექცა. რუსეთმა დაკარგა უპირატესობა საერთაშორისო ავტორიტეტი.
დიდი ბრძოლების ქრონოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- სინოპის ბრძოლა, 30 ნოემბერი 1853
- პეტროპავლოვსკის ალყა, 30–31 აგვისტო 1854
- ალმის ბრძოლა, 20 სექტემბერი 1854
- სევასტოპოლის ალყა, 25 სექტემბერი 1854 - 8 სექტემბერი 1855
- ბალაკლავის ბრძოლა, 25 ოქტომბერი 1854 (იხილეთ აგრეთვე მსუბუქი ბრიგადის შეტევა და წვრილი წითელი ზოლი)
- ინკერმანის ბრძოლა, 5 ნოემბერი 1854
- ევპატორიის ბრძოლა, 17 თებერვალი 1855
- ჩიორნაიას ბრძოლა, 16 აგვისტო 1855
- აზოვის კამპანია, მაისი-ნოემბერი 1855
- ყარსის ალყა, ივნისი - 28 ნოემბერი 1855
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Arnold, Guy. Historical dictionary of the Crimean War (Scarecrow Press, 2002)
- Badem, Candan. The Ottoman Crimean War (1853–1856) (Leiden: Brill, 2010). 432 pp. ISBN 90-04-18205-5
- Bridge and Bullen, The Great Powers and the European States System 1814–1914, (Pearson Education: London), 2005
- Bamgart, Winfried The Crimean War, 1853–1856 (2002) Arnold Publishers ISBN 0-340-61465-X
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ყირიმის ომის ავსტრიული ქრონოლოგია
- ყირიმის ომის ფრანგული ქრონოლოგია
- ყირიმის ომის დიდ ბრიტანული ქრონოლოგია
- ყირიმის ომის იტალიური ქრონოლოგია
- ყირიმის ომის რუსული ქრონოლოგია
- ყირიმის ომის თურქული ქრონოლოგია
- ყირიმის ომის ბალტიის კომპანია
- მსუბუქი ბრიგადის პასუხისმგებლობა (1968 ფილმი)
- ტუნისის არმია ყირიმის ომში პრ. ანდრიუ მაკგრეგორი
- ყირიმის ომი
- ყირიმის ომის კვლევის ორგანიზაცია.