კავკასიის ფრონტი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
კავკასიის ფრონტი
WW1 TitlePicture For Caucasus Campaign.png
თარიღი

24 ოქტომბერი, 1914 – 30 ოქტომბერი, 1918

(4 წელი და 6 დღე)
მდებარეობა სომხეთის მთიანეთი, სამხრეთი კავკასია
შედეგი
ტერიტორიული
ცვლილებები
ოსმალეთის იმპერიის დაყოფა
მხარეები
Flag of Russia.svg რუსეთის იმპერია (1914–17)
Flag of the United Kingdom (3-5).svg გაერთიანებული სამეფო (1918)
Flag of Armenia (1918–1922).svg სომხეთი (1918)
Flag of the Centrocaspian Dictatorship.svg ცენტრალური კასპიის დიქტატურა (1918)

Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1918–1925).svg რუსეთი (რსფსრ) (1918)
Red flag.svg ბაქოს კომისრები (1918)

Ottoman flag.svg ოსმალეთის იმპერია
Flag of the Democratic Republic of Azerbaijan (1918).svg აზერბაიჯანი (1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg გერმანიის იმპერია (1914–17)

Flag of Germany (1867–1918).svg გერმანიის იმპერია (1918)
Flag of Georgia (1918–1921).svg საქართველო (1918)

მეთაურები
Flag of Russia.svg დიდი მთავარი ნიკოლოზ რომანოვი
Flag of Russia.svg ილარიონ ვორონცოვ-დაშკოვი
Flag of Russia.svg ნიკოლაი იუდენიჩი
Flag of Armenia (1918–1922).svg ანდრანიკ ოზანიანი
Flag of Armenia (1918–1922).svg არამ მანუკიანი
Flag of Armenia (1918–1922).svg დრასტამატ კანაიანი
Flag of Armenia (1918–1922).svg ტოვმას ნაზარბეკიანი
Flag of Armenia (1918–1922).svg მოვსეს სილიკიანი
Flag of the United Kingdom (3-5).svg ლიონელ დენსტერვილი

Red flag.svg სტეფანე შაუმიანი

Ottoman flag.svg ენვერ-ფაშა
Ottoman flag.svg ვეჰიბ-ფაშა
Ottoman flag.svg აბდულ ქერიმ-ფაშა
Ottoman flag.svg ნური ქილიგილი
Flag of the Democratic Republic of Azerbaijan (1918).svg სემედ ბეი მეჰმენდაროვი
Flag of the Democratic Republic of Azerbaijan (1918).svg ალი-აღა შილხინსკი
Flag of Germany (1867–1918).svg ფრიდირხ ფონ კრესენშტეინი
Flag of Georgia (1918–1921).svg ილია ოდიშელიძე
Flag of Georgia (1918–1921).svg გიორგი კვინიტაძე
ძალები
1,000,000 308,660
Commons-logo.svg კავკასიის ფრონტი ვიკისაწყობში

კავკასიის ფრონტი — შეიარაღებული კონფლიქტი ოსმალეთის იმპერიასა და რუსეთის იმპერიას შორის. სამხედრო კამპანიაში მოგვიანებით ჩაერთო აზერბაიჯანი, სომხეთი, ცენტრალური კასპიის დიქტატურა და ბრიტანეთის იმპერია, როგორც ახლოაღმოსავლეთის საომარ მოქმედებათა ასპარეზზე პირველი მსოფლიო ომის დროს. კავკასიის კამპანია მიმდინარეობდა სამხრეთ კავკასიაში, სომხეთის მთიანეთში, ტრაპიზონში, ბითლისში, მუშში და ვანში. ამ ტერიტორიების გარდა რუსეთის ფლოტი შეტევებს შავი ზღვის რეგიონში ახორციელებდა.

1914 წლის შემოდგომაზე ოსმალეთის იმპერიამ დაიწყო შეტევა ერზურუმ-ოლთის-ერეევნის მიმართულებით და გარკვეულ წარმატებას მიაღწია, მაგრამ კატასტროფული მარცხი იწვნია იმავე წლის დეკემბერში სარიყამიშთან ბრძოლაში.

1917 წლის 23 თებერვალს რუსეთის წარმატება ქვეყანაში მომხდარმა რევოლუციამ შეაჩერა და მოგვიანებით რუსეთის კავკასიური არმია დაიშალა ახლად შექმნილ სომხეთის ჯარებად. იმავე დროს, 1918 წელს რეგიონში ასევე შეიქმნა ცენტრალური კასპიის დიქტატურა, მთიანი სომხეთის რესპუბლიკა და ალიანსის ჯარი სახელად დანსტერ ფორსი (ინგლ. Dunsterforce), რომელიც შედგებოდა მესოპოტამიის და დასავლეთის ფრონტის საუკეთესო ჯარისკაცებისაგან. გერმანიის იმპერიას და ოსმალეთის იმპერიას ბევრი კონფლიქტი ჰქონდათ ბათუმში, მას შემდეგ, რაც გერმანიის კავკასიური ექსპედიცია ჩავიდა ქალაქში, რომლის მთავარი მიზანი ნავთობის მომარაგების უზრუნველყოფა იყო.

1918 წლის 3 მარტს კამპანია დასრულდა ოსმალეთსა და რუსეთს შორის 1918 წლის 4 ივნისის ბრესტ-ლიტოვსკის ზავით. აგრეთვე ოსმალეთის იმპერიამ ხელი მოაწერა ბათუმის ხელშეკრულებას სომხეთთან. თუმცა 1918 წლის 30 ოქტომბრის მუდროსის დროებითი ზავის ხელმოწერამდე, ოსმალეთის იმპერია კვლავ აგრძელებდა სახმედრო დაპირისპირებას ცენტრალური კასპიის დიქტატურასთან, მთიანი სომხეთის რესპუბლიკასთან და ბრიტანეთის დანსტერ ფორსის ჯარებთან.

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 8, თბ., 1984. — გვ. 73-77.
  • Falls, Cyril (1960). The Great War pp. 158–160. (covers 1915 fighting)
  • Fromkin, David (1989). A Peace to End All Peace, pp. 351–355. Avon Books. (covers 1918 operations)
  • Harutyunian, The 1918 Turkish aggression in Transcaucasus, Yerevan, 1985. (covers conquest of Armenia, 1918)
  • Pollard, A. F. (1920). A Short History of the Great War (chapter 10). (covers 1916 fighting)
  • Strachan, Hew (2003). The First World War, pp. 109–112. Viking (Published by the Penguin Group) (1914 operations)
  • Ulrichson, Kristian Coates (2014). The First World War in the Middle East (Hurst, London) (The Caucacus Campaigns, Chapter 3 pp53–74)
  • Russian Campaign in Turkey