ჩრდილოეთკორეული ვონა

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ჩრდილოეთ კორეული ვონი
კოდი ISO 4217 KPW
ქვეყანა ჩრდილოეთი კორეა
ოფიციალური
მომხმარებლები
ჩრდილოეთი კორეა
შედგება 100 100 ჩონისგან (전/錢)
სიმბოლო
მონეტები 1, 5, 10, 50 ჩონი


1 ვონი

ბანკნოტები ₩100, ₩200, ₩500, ₩1000, ₩2000, ₩5000 (ხშირად გამოყენებადი)


₩5, ₩10, ₩50 (იშვიათად გამოყენებადი)

ცენტრალური ბანკი კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკის ცენტრალური ბანკი

ჩრდილოეთკორეული ვონი ( /wʌn/ ;[1] კორეულად:; კოდი : KPW ) ან კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკის ვონი ( კორეული : 조선 민주주의 인민 공화국 원)— ჩრდილოეთ კორეის ოფიციალური ვალუტა. იგი დაყოფილია 100 ჩონად . ვონს გასცემს კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკის ცენტრალური ბანკი, რომელიც მდებარეობს დედაქალაქ ფხენიანში .

ეტიმოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ტერმინი ვონი მომდინარეობს ჩინური იუანიდან და იაპონური იენიდან. სამივე სახელები გამომდინარეობს ჰანჯას (원) სიმბოლოდან, რაც ნიშნავს ,,მრგვალ ფორმას". ვონი იყოფა 100 ჩონად.

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვონი გახდა ჩრდილოეთ კორეის ვალუტა 1947 წლის 6 დეკემბერს, როდესაც შეცვალა კორეული იენი, რომელიც ჯერ კიდევ მიმოქცევაში იყო. [2]

ჩრდილოეთ კორეის ვონი განკუთვნილია მხოლოდ ჩრდილოეთ კორეის მოქალაქეებისთვის, ხოლო სავაჭრო ბანკი (무역은행) გასცემს ვალუტებს ვიზიტორებზე, ისევე როგორც მრავალი სხვა სოციალისტური სახელმწიფო . ამასთან, ჩრდილოეთ კორეა გასცემდა ორი სახის სავალუტო სერთიფიკატს, ერთს ვიზიტორებზე ,,სოციალისტური ქვეყნებიდან". ეს სერთიფიკატი წითელი ფერისაა და მეტსახელად უწოდებენ ,,წითელ ვონს".[3] მეორე სახის სერტიფიკატები გაიცემოდა ვიზიტორებზე ,,კაპიტალისტური ქვეყნებიდან", რომელიც ლურჯი/მწვანე ფერისაა და მისი ზედმეტსახელია ,,ლურჯი ვონი". უცხოელებზე გასამცემი სერტიფიკატები გამოიყენებოდა 1999 წლამდე, შემდეგ ოფიციალურად გაუქმდა 2002 წელს. [4] ამასთან, ფასები ნორმალურ მაღაზიებში, განსხვავებულია, რაც ვონის აუხსნელი კურსითაა განპირობებული. [5]

დოლარის გაუქმება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2001 წლიდან ჩრდილოეთ კორეის მთავრობამ უარი თქვა დოლარის 2,16 ვონის კურსზე (რომელიც, როგორც ამბობენ, ემყარებოდა კიმ ჩენ-ირის დაბადების დღეს, 16 თებერვალს) [6] ამასთან, მძლავრი ინფლაცია ანადგურებს ჩრდილოეთ კორეის ვონის ღირებულებას. ჩრდილოეთ კორეიდან დევნილების მოხსენებაში ნათქვამია, რომ შავი ბაზრის კურსი 570 ვონი იყო ჩინური იუანისთვის (დაახლოებით 4000 ვონი აშშ დოლარზე) 2009 წლის ივნისში. [7]

2009 წლის გამყარება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვონი გამყარდა 2009 წლის ნოემბერში [8] პირველად 50 წლის შემდეგ. [9] [10] ჩრდილოეთ კორეელებს შვიდი დღის ვადაში ჰქონდათ მაქსიმალური 100,000 ფუნტი სტერლინგი (დაახლოებით 40 აშშ დოლარი ღირს შავ ბაზარზე) 1000 ფუნტ სტერლინგში 10 ფუნტ სტერლინგში, მაგრამ ზოგიერთი მოსახლეობის პროტესტის შემდეგ, ლიმიტი ნაღდი ფულისთვის 150,000 ფუნტ სტერლინგამდე გაიზარდა. და 300,000 ფუნტი სტერლინგი ბანკში. [11] ამ დროისთვის ოფიციალური გაცვლითი კურსი დაახლოებით 740 აშშ დოლარი იყო, მაგრამ შავი ბაზრის ღირებულება 150,000 ფუნტ სტერლინგი დაახლოებით 30 დოლარი იყო. [12] გადაფასებამ, რომელიც მიიჩნია კერძო ბაზრის საქმიანობის წინააღმდეგ გადადგმულ ნაბიჯად, გააქრო ბევრი ჩრდილოეთ კორეის დანაზოგი Times ვარაუდობს, რომ ეს ნაბიჯი შეიძლება ჩრდილოეთ კორეის მთავრობის მცდელობა იყო ფასების ინფლაციის კონტროლისა და ადგილობრივი შავი ბაზრის ფულის მოვაჭრეების ბედი გაანადგუროს. განცხადება გაკეთდა უცხოეთის საელჩოებისთვის, მაგრამ არა ჩრდილოეთ კორეის სახელმწიფო მედიაში . [13] [14] მოგვიანებით ინფორმაცია გადაეცა სადენიანი რადიო სერვისის საშუალებით, რომელიც მხოლოდ ჩრდილოეთ კორეაში იყო შესაძლებელი. [15]

მონეტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეორე ვონი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პირველი ჩრდილოეთ კორეის მონეტები მიმოქცევაში 1959 წელს შევიდა. პირველად მოჭრილ მონეტებს შორის იყო 1, 5 და 10 ჩონის ღირებულების მონეტები. ამ მონეტებს ხშირად იყენებდნენ. ამასთან, 1970 და 1974 წლებში ხელმეორედ მოიჭრა 1 და 5 ჩონიანები. 1978 წელს 1979 წელს სავალუტო რეფორმის დროს მიმოქცევაში შევიდა 50 ჩონიანი მონეტა, რომელზეც გამოსახულია ჩოლიმას ქანდაკება და ამომავალი მზე. 1987 წელს შემოიტანეს 1 ვონიანი მონეტა ფხენიანის ცენტრალური ბიბლიოთეკის გამოსახულებით. ამ მონეტებმა სრულიად არ ჩაანაცვლეს 1 ვონიანი კუპიურა და ისინი დღესაც თანაბრად გამოიყენება.

2001 წელს, როდესაც ჩრდილოეთ კორეაში ერთი ვონისთვის დოლარის 2.16 ნიშნულზე უარი თქვეს, მონეტების ღირებულება შემცირდა. 2003 წლის შემდეგ ეს მონეტები იშვიათად არის მიმოქცევაში. მოგვიანებით, 2005 წელს დაინერგა მონეტების ახალი ნაკრები 5, 10, 50 და 100 ვონის ნომინალებში. ეს მონეტები ნაკლებად შთამბეჭდავი იყო ძველი სერიების შედარებით, მათი დიზაინის ძალიან უბრალო და ზოგადი ხასიათის იყო. მეორე ვონის ყველა მონეტა ალუმინისგანაა დამზადებული.

ცირკულირებული მონეტები
სურათი მნიშვნელობა ტექნიკური პარამეტრები აღწერა მოჭრილი წლის თარიღი
დიამეტრი კომპოზიცია ავერსი რევერსი ზოგადი თარიღი

(ვარსკვლავის გარეშე)
სოციალისტი ვიზიტორისთვის



(1 ვარსკვლავი)
კაპიტალისტი ვიზიტორისთვის



(2 ვარსკვლავი)
მიმოქცევაში ყოფნის ბოლო წელი
1 ჩონ 16 მმ ალუმინი [16] სახელმწიფო წოდება, გერბი, მოჭრის წელი ღირებულება,

(ზოგიერთზე ვარსკვლავი)

1959, 1970 წწ 1959 წ 1959 წ ?
5 ჩონ 18 მმ 1959, 1974 1974 წ 1974 წ ?
10 ჩონ 20 მმ 1959 წ 1959 წ 1959 წ ?
ფაილი:1978-50jeon.jpg 50 ჩონ 25 მმ ბანკის სათაური, გერბი, ღირებულება ჩოლიმას ქანდაკება, მოჭრის წელი,



(ზოგიერთზე ვარსკვლავი)
1978 წ 1978 წ 1978 წ ?
₩ 1 27 მმ ბანკის სათაური, გერბი, ღირებულება, მოჭრის წელი ხალხის დიდებული სასწავლებელი სახლი 1987 წ N / A N / A ?
₩ 5 21 მმ მნიშვნელობა 2005 წ N / A N / A 2009 წ
₩ 10 23 მმ 2005 წ N / A N / A 2009 წ
₩ 50 25 მმ 2005 წ N / A N / A 2009 წ
₩ 100 27 მმ 2005 წ N / A N / A 2009 წ

სხვა კაპიტალისტური სახელმწიფოების ეკონომიკის მსგავსად, როგორიცაა კუბა და ჩინეთი, ჩრდილოეთ კორეამ შეიმუშავა მონეტების მარკირების სპეციალური სისტემა უცხოელი ვიზიტორების ორი ჯგუფისთვის. 1983 წელს გამოშვებული ეს მონეტები იყო ,,პაკკუნდონის" კონვერტირებადი სერიის ნაწილი. მონეტები, რომელთაც ,,ვარსკვლავი" არ ჰქონდათ, გავრცელებული იყო ჩრდილოეთ კორეაში, ერთი ვარსკვლავით მონიშნული მონეტები ..სოციალისტი ვიზიტორებისთვის" და ორი ვარსკვლავიანი მონეტები ,,კაპიტალისტი ვიზიტორებისთვის". მეოთხე კომპლექტი, რომელიც კოლექციონერებისთვის იყო განკუთვნილი და არა ტირაჟისთვის, ვარსკვლავების ადგილას ეწერა ,,მაგალითი" კორეული დამწერლობით . ზოგადად მიმოქცევაში მონეტების გარდა, არსებობს უამრავი სამახსოვრო მონეტა, რომლებიც მოჭრილია ჩრდილოეთ კორეის სახელით. უმეტესობა, თუ არა ყველა, უცხოელ ნუმიზმატიკოსებზე იყიდება . ზოგი ოფიციალური, სახელმწიფო დამტკიცებული მონეტაა, სხვები - არა.

მესამე ვონი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მონეტები 10, 50 ჩონისა და 1 ვონის ღირებულებით მოიჭრა 2002 წელს, ხოლო 2008 წელს მას დაემატა 1 და 5 ჩონიანები. ყველა მონეტა ალუმინითაა დამზადებული. ამ მონეტებზე გამოსახულია ეროვნული გერბი ავერსზე და ყვავილები, განსაკუთრებით კიმჯონგილია და კიმილსუნგია, 10 და 50 ჩონი უკანა მხარეს. მაგნოლია ამშვენებს 1 ვონიანს. [17]

ცირკულირებული მონეტები
სურათი მნიშვნელობა ტექნიკური პარამეტრები აღწერა მოჭრის წელი
დიამეტრი მასა კომპოზიცია ავერსი რევერსი
1 ჩონ 18.0 მმ 0,8 გ ალუმინი [18] გერბი, ღირებულება სამეფო აზალია, მოჭრის წელი 2008 წ
5 ჩონ 19.0 მმ 0,9 გ ხის პეონი, მოჭრის წელი 2008 წ
10 ჩონ 20.0 მმ 1.0 გ აზალია, მოჭრის წელი 2002 წ
50 ჩონ 22.1 მმ 1.55 გ კიმჯონგილია, მოჭრის წელი 2002 წ
₩ 1 24.1 მმ 1.9 გ კიმილსუნგია, მოჭრის წელი 2002 წ

ბანკნოტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

,,ჩრდილოეთ კორეის" პირველი ბანკნოტები გამოსცა 1945 წელს რუსეთის მიერ მხარდაჭერილმა დროებითმა მთავრობამ 38-ე პარალელის ზემოთ. ეს იყო 1, 5, 10 და 100 ვონის ნომინალებში. ბანკნოტების გამოყენება შეწყდა საბჭოთა კავშირის ძალების გასვლისა და ახლად დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღიარების შემდეგ.

პირველი ვონი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვონის ბანკნოტების პირველი ნომინალები იყო 15, 20 და 50 ჩონი და 1, 5, 10 და 100 ვონი 1947 წელს. ჩონის კუპიურებს სტილიზებული ხელოვნების ნიმუშები ჰქონდათ, ხოლო ვონები საკმაოდ ერთგვაროვანი იყო დიზაინში, სადაც გლეხი და მუშა იყვნენ გამოსახული და სიმბოლური იარაღები ეკავათ. მოგვიანებით ეს ვალუტა გადაფასდა 1959 წელს, რის შედეგადაც ძველი 100 ვონის ღირებულება ახლა 1 ვონის ტოლფასი გახდა. ეს კორეის ომით გამოწვეული ინფლაციის გამოსასწორებლად მოხდა.[19]

მეორე ვონი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1959 წელს ძველი ვონი შეიცვალა მეორე ვონით, ფასი და გაცვლითი კურსი დაფიქსირდა აშშ დოლარზე. ეს ბანკნოტების სერია გამოიცა ნომინალებში 50 ჩონი და 1, 5, 10, 50 და 100 ვონი. ეს ბანკნოტები გაცილებით დიდი იყო, ვიდრე წინა გამოცემა და მასზე გამოსახული იყო ჩრდილოეთ კორეის ინდუსტრიები.

2012 წელს გამოვიდა ბანკნოტების კიდევ ერთი სამახსოვრო სერია, ამჯერად 2002–2009 წლების სერიებში, სადაც დატანილი იყო წარწერა ,,დიდი ლიდერი ამხანაგი კიმ ილ სუნგის 100 წლის იუბილე". [20] [21]

ჩრდილოეთ კორეის ვონის ბანკნოტები (1978 წლის გამოცემა)
ავერსი უკუ მთავარი ფერი მნიშვნელობა ავერსი რევერსი
ზეთისხილისფერი ₩ 1 სტუდენტი, ქალი და შვილები კაცი და ქალი ჯარისკაცი; იანგ ჰელიონგი (სცენები ოპერადან „სისხლის ზღვა“ )
ლურჯი ნაცრისფერი ₩ 5 გლეხი ქალი, რომელსაც ხორბლის გროვა უჭირავს; ქარხნები ფონზე კუმგანგის მთა
ყავისფერი ₩ 10 ჩოლიმა ჩოლიმას კომპლექსო
ზეთისხილისფერი ₩ 50 Ჯარისკაცი; გლეხი ქალი; კორეის მუშათა პარტიის ოფიციალური პირები ტბა
ყავისფერი და იასამნისფერი ₩100 კიმ ირ-სენი მანგიონგდა (კიმ ილ-სუნგის სამშობლო)

1988 წელს სავაჭრო ბანკმა (무역은행) (ცენტრალური ბანკისგან მოპირისპირე) გასცა ორი უნიკალური სერიის უცხოური სერთიფიკატი. ორივე მათგანში შედიოდა 1 ჩონის, 5 ჩონის, 10 ჩონის, 50 ჩონის და 1, 5, 10 და 50 ვონის ღირებულების კუპიურები, სერიიდან ,,კაპიტალისტი ვიზიტორებისთვის", რომელიც იყო ლურჯ-მწვანე, ხოლო სერია ,,სოციალისტი სტუმრებისთვის" ვარდისფერი. [22] თანამედროვე ნოტებს ჰქონდა მარტივი გამოსახულებები და შესაბამისი მნიშვნელობები. სოციალისტურ ვონზე საერთაშორისო მეგობრობის გამოფენაა გამოსახული, ხოლო კაპიტალისტური ვონის ბანკნოტებზე - ჩოლიმას ქანდაკება . [23]

მიმოქცევაში მეორე ვონის ბანკნოტები, 2009 წლის დეკემბრამდე, იყო შემდეგი:

1992 წლის სერიები
ავერსი უკუ მნიშვნელობა ზომები მთავარი ფერი აღწერა Გაცემის თარიღი
წყლის ნიშანი
₩ 1 116 × 55 მმ მწვანე ჩოლიმას ქანდაკება 1992 წ
5 ვონი 126 60 მმ ლურჯი 1992 წ
1998 წ
10 ვონი 136 × 65 მმ ყავისფერი-ნარინჯისფერი 1992 წ
1998 წ
50 ვონი 146 × 70 მმ ნარინჯისფერი Juche Tower 1992 წ
100 ვონი 156 × 75 მმ წითელი და ყავისფერი ტრიუმფის თაღი 1992 წ
200 ვონი 140 72 მმ ლურჯი და მწვანე ჩოლიმას ქანდაკება 2005 წ
500 ვონი 156 × 75 მმ Მუქი მწვანე ტრიუმფის თაღი 1998 წ
2007 წ
1000 ვონი მწვანე ცისფერი 2002 წ
2006 წ
5000 ვონი იისფერი 2002 წ
2006 წ

მესამე მოიგო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2009 წელს დაიწყო სავალუტო რეფორმა ჰიპერინფლაციისა და შავი ბაზრის საქმიანობის მოსაგვარებლად. წინა რეფორმებისგან განსხვავებით, 2009 წლის ნაბიჯმა ქვეყანაში პანიკა გამოიწვია, როდესაც გამოცხადდა, რომ ძველი ვალუტის გაყვანასა და ახალი ვალუტის შემოღებას შორის ორკვირიანი პაუზა იქნებოდა, ამასთან ერთად გაცვლის ლიმიტი იქნებდა მხოლოდ 500 000 ძველი ვონი თითოეულ ადამიანზე, რაც დანაზოგების ეფექტურად მოშორებას უწყობდა ხელს. ეს გადაფასება წარუმატებელი აღმოჩნდა.

2014 წლის 25 ივლისს მიმოქცევაში გამოვიდა ახალი 5 000 ვონის ნომინალი, რომელიც 2013 წლით თარიღდება. ჩრდილოეთ კორეის დამფუძნებლის კიმ ილ-სუნგის პორტრეტის გამოსახულების ნაცვლად, ნოტა ასახავს მისი დაბადების ადგილის მანგიონდაში და უკანა მხარეს საერთაშორისო მეგობრობის გამოფენას მიოჰიანგსანში, სადაც ნაჩვენებია საჩუქრები, რომლებიც მან და მისმა შვილმა კიმ ჩონგ-ილმა მიიღეს უცხოელი ლიდერებისგან. [24] [25] [26] [27]

2009 წლის სერია
სურათი მნიშვნელობა ზომები მთავარი ფერი აღწერა თარიღი ჩანაწერებზე შენიშვნა
ავერსი უკუ წყლის ნიშანი
5 ვონი 145 × 65 მმ მუქი ლურჯი მონგნანის (სეიბოლდის მაგნოლია) ყვავილები Juche 91 (2002)
10 ვონი ზეთისხილის მწვანე
50 ვონი მეწამული
100 ვონი მწვანე Juche 97 (2008)
200 ვონი შინდისფერი
500 ვონი ნაცრისფერი
1000 ვონი წითელი ავერსზე გამოსახულია კიმ ჩონგ-სუკის სამშობლო
2000 ვონი ლურჯი ავერსზე გამოსახულია კიმ ჩონგ-ილის სავარაუდო სამშობლო
5000 ვონი ყავისფერი
5000 ვონი ყავისფერი და ვარდისფერი Juche 102 (2013)

სხვა ვალუტა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

BBC- მ 2009 წელს გამოაცხადა, რომ ფხენიანის ზოგიერთ მაღაზიებში ჩრდილოეთ კორეული ვონი არ გამოიყენება. ასეთ მაღაზიებში რაიმეს შეძელნა მხოლოდ იაპონური იენითა და აშშ დოლარითაა შესაძლებელი.[28] [29] 

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. won. Oxford University Press. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 სექტემბერი 2016. ციტირების თარიღი: 8 January 2017
  2. Cho, Lee-Jay (1995). Economic systems in South and North Korea: the agenda for economic integration. Korea Development Institute, გვ. 161. ISBN 978-89-8063-001-1. 
  3. The Color of North Korean Money. ციტირების თარიღი: 28 November 2016.
  4. The Banknote Book. www.BanknoteNews.com. 
  5. Black Market cash: the real value of N. Korean won, NK News, September 1, 2014 http://www.nknews.org/2014/09/black-market-cash-the-real-value-of-n-korean-won/
  6. Hoare, James (2005). North Korea in the 21st century: an interpretive guide. Global Oriental, გვ. 145. ISBN 978-1-901903-96-6. 
  7. Yong, Lee Sang (June 24, 2009). The Color of North Korean Money. Daily NK.
  8. Choe Sang-Hun (December 9, 2009) New York Times (Global Business), "North Korea Revalues Its Currency"
  9. The Wall Street Journal, Wednesday December 2, 2009 North Korea Reissues Won, a Blow to Unofficial Economy
  10. The Wall Street Journal, Thursday December 3, 2009 North Korea Begins Won Swap, Curfew
  11. Harden, Blaine (December 2, 2009). 'North Korea revalues currency, destroying personal savings'. The Washington Post.
  12. Haggard, Stephen and Marcus Noland (January, 2009). .
  13. Parry, Richard Lloyd (December 2, 2009). North Koreans in shock as cash is 'banned'. The Times.
  14. Currency reform sparks anger in North Korea. Press TV. December 2, 2009.
  15. Hyun, Kim (December 2, 2009). N. Korea's official media silent about currency reform. Yonhap.
  16. Bruce, Colin R. (2007). Standard Catalog of World Coins 1901–2000. Krause Publications, გვ. 1313. ISBN 978-0-89689-500-3. 
  17. Kook, Park Sung (December 4, 2009). "New Denomination Images Unveiled". Daily NK.
  18. COINS OF PRK NORTH KOREA. ციტირების თარიღი: 28 November 2016.
  19. Schuler, Kurt. (2004)DPRK Economy. Tables of Modern Monetary Systems. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-03-01.
  20. North Korea new 100th birthday commemorative notes confirmed დაარქივებული 2014-07-14 საიტზე Wayback Machine. BanknoteNews.com. March 14, 2014. Retrieved on 2014-07-09.
  21. North Korea new 5,000-won commemorative notes confirmed დაარქივებული 2015-05-27 საიტზე Wayback Machine. BanknoteNews.com. May 26, 2015. Retrieved on 2015-05-27.
  22. Bruce, Colin R. (1999). Standard Catalog of World Paper Money, Modern Issues, Volume 3. Krause Publications, გვ. 424. ISBN 978-0-87341-746-4. 
  23. Bank notes of the modern world – North Korea დაარქივებული 2009-02-11 საიტზე Wayback Machine. . bank-note.org.
  24. N.Korea Drops Kim Il-sung from New Banknotes The Chosun Ilbo (english.chosun.com). August 11, 2014. Retrieved on 2014-08-11.
  25. NK Caught Off Guard by Disappearance of Kim DailyNK (www.dailynk.com). August 1, 2014. Retrieved on 2014-08-13.
  26. Past as Prelude: Kim Il Sung Will Reappear DailyNK (www.dailynk.com). August 15, 2014. Retrieved on 2014-08-16.
  27. Residents avoiding use of old 5000 KPW notes DailyNK (www.dailynk.com). July 11, 2017. Retrieved on 2017-08-11.
  28. "In pictures: Life in poverty-stricken North Korea". BBC News. September 22, 2009.
  29. US Dollars Become Currency of Choice Among Well-Heeled North Koreans Radio Free Asia (www.rfa.org). February 21, 2018. Retrieved on 2018-12-29.