შინაარსზე გადასვლა

კირილიცა

ბმულების რედაქტირება
Checked
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
(გადამისამართდა გვერდიდან სლავური დამწერლობა)
კირილიცა
ტიპი: ანბანი
ენები: აღმოსავლეთსლავური ენების უმეტესობა, ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების უმეტესობა.
შექმნა კირილე და მეთოდე
დროის პერიოდი: IX საუკუნიდან დღემდე
წინამორბედი დამწერლობები: ფინიკიური დამწერლობა
 ბერძნული დამწერლობა
  გლაგოლიცა
   კირილიცა
დობილი დამწერლობები: ლათინური დამწერლობა
კოპტური დამწერლობა
ISO 15924 კოდი: Cyrl
კირილიცის გავრცელების არე

კირილიცა (ასევე ტრადიციული სახელი პირველი ორი ასო-ნიშნის, „აზისა“ და „ბუკის“, მიხედვით — აზბუკა — aзбука) — არაერთი სლავური და არასლავური ენის (მაგ.: ჩუვაშური, ბურიატული, თათრული, ბაშკირული, უდმურტული, აფხაზური, ოსური) დამწერლობა ევროპასა და აზიაში.

ისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქრისტიანობის გავრცელების შემდეგ საჭირო შეიქმნა ანბანის შემოღება სლავური ენის ფიქსაციისათვის. 863 წელს თესალონიკელმა ძმებმა კირილემ და მეთოდემ შეადგინეს სლავური ენის ანბანი — გლაგოლიცა. 863-866 წლებში მათ ბერძნულიდან თარგმნეს სახარება, სამოციქულო წიგნი, დავითნი და სხვა. კირილესა (869) და მეფოდეს (885) სიკვდილის შემდეგ სლავური დამწერლობის ცენტრმა აღმოსავლეთში — ბულგარეთში გადაინაცვლა. ბულგარულ ენაზე ითარგმნა დიდძალი რელიგიური და საერო ხასიათის ლიტერატურული ნაწარმოებები, საფუძველი ჩაეყარა ეროვნულ ორიგინალურ ლიტერატურას. ღვთისმსახურება მხოლოდ სლავურ ენაზე ტარდებოდა. ამ პერიოდში ბულგარეთში შეიქმნა გლაგოლიცაზე უფრო ზუსტი და სრულყოფილი ანბანი — კირილიცა. ვარაუდოვენ, რომ კირილიცას ავტორია კირილესა და მეთოდეს მოწაფე კლიმენტი. კირილიცას საფუძვლად დაედო ბერძნული უნციალური ანბანი (22 ასო), ხოლო დანარჩენი ასოები (Б, Ѕ, Ж, Ш, Ц, Ч, Ѱ, Ы, Ъ, Ь, Ѣ, Ꙗ, Ю, Ѥ, Ѧ, Ѫ, Ѩ, Ѭ) გადმოიტანეს სხვა ენების ანბანებიდან (ებრაული და სხვა) ან შეადგინეს ასოების კომბინაციით.

კირილიცაზე წერენ ყოფილი იუგოსლავიის ზოგიერთ ქვეყანაში (სერბეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა) და იქ მას „ჩირილიცას“ უწოდებენ.

კირილიცას ანბანი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
№ ასო ბეჭდური რიცხვითი
მნიშვნ.		 წარმოთქმა სახელწოდება
1 А 1 ა აზ
2 Б ბ ბუკი
3 В 2 ვ ვედი
4 Г 3 გ გლაგოლი
5 Д 4 დ დობრო
6 Е, Є 5 ე ესწ
7 Ж ჟ ჟივეტე
8 Ѕ 6 ძ ზელო
9 Ꙁ, З 7 ზ ზემლია
10 И 8 ი იჟე
11 І, Ї 10 [и] ი
12 К 20 კ კაკო
13 Л 30 ლ ლიუდი
14 М 40 მ მისლეწე
15 Н 50 ნ ნაშ
16 О 70 ო ონ
17 П 80 პ პოკოი
18 Р 100 რ რცი
19 С 200 ს სლოვო
20 Т 300 ტ ტვერდო
21 Ѹ, Ꙋ (400) უ უკ
22 Ф 500 ჶ ფერტ
23 Х 600 ხ ხერ
24 Ѡ 800 ო ომეგა
25 Ц 900 ც ცი
26 Ч 90 ჩ ჩერვი
27 Ш შ შა
28 Щ შჩ შჩა
29 Ъ მაგარი ნიშანი ერ
30 Ы მაგარი ი ერი
31 Ь რბილი ნიშანი ერ
32 Ѣ [æ], [ие] იაწი
33 Ю ჲუ იუ
34 Ꙗ ჲა ჲ
35 Ѥ ჲე ე იოტისებური
36 Ѧ (900) [эн] მცირე იუსი
37 Ѫ [он] დიდი იუსი
38 Ѩ [йэн] მცირე იუსი იოტირებული
39 Ѭ [йон] დიდი იუსი იოტირებული
40 Ѯ 60 ქს ქსი
41 Ѱ 700 პს პსი
42 Ѳ 9 თჰ, ჶჰ ფიტა
43 Ѵ 400 ი, ვ იჟიცა

კირილიცა უნიკოდში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: კირილიცა უნიკოდში.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
0400 Ѐ Ё Ђ Ѓ Є Ѕ І Ї Ј Љ Њ Ћ Ќ Ѝ Ў Џ
0410 А Б В Г Д Е Ж З И Й К Л М Н О П
0420 Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я
0430 а б в г д е ж з и й к л м н о п
0440 р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я
0450 ѐ ё ђ ѓ є ѕ і ї ј љ њ ћ ќ ѝ ў џ
0460 Ѡ ѡ Ѣ ѣ Ѥ ѥ Ѧ ѧ Ѩ ѩ Ѫ ѫ Ѭ ѭ Ѯ ѯ
0470 Ѱ ѱ Ѳ ѳ Ѵ ѵ Ѷ ѷ Ѹ ѹ Ѻ ѻ Ѽ ѽ Ѿ ѿ
0480 Ҁ ҁ ҂ ҃ ҄ ҅ ҆ ҇ ҈ ҉ Ҋ ҋ Ҍ ҍ Ҏ ҏ
0490 Ґ ґ Ғ ғ Ҕ ҕ Җ җ Ҙ ҙ Қ қ Ҝ ҝ Ҟ ҟ
0500 Ԁ ԁ Ԃ ԃ Ԅ ԅ Ԇ ԇ Ԉ ԉ Ԋ ԋ Ԍ ԍ Ԏ ԏ
0510 Ԑ ԑ Ԓ ԓ Ԕ ԕ Ԗ ԗ Ԙ ԙ Ԛ ԛ Ԝ ԝ Ԟ ԟ
0520 Ԡ ԡ Ԣ ԣ Ԥ ԥ Ԧ ԧ Ԩ ԩ Ԫ ԫ Ԭ ԭ Ԯ ԯ
04A0 Ҡ ҡ Ң ң Ҥ ҥ Ҧ ҧ Ҩ ҩ Ҫ ҫ Ҭ ҭ Ү ү
04B0 Ұ ұ Ҳ ҳ Ҵ ҵ Ҷ ҷ Ҹ ҹ Һ һ Ҽ ҽ Ҿ ҿ
04C0 Ӏ Ӂ ӂ Ӄ ӄ Ӆ ӆ Ӈ ӈ Ӊ ӊ Ӌ ӌ Ӎ ӎ ӏ
04D0 Ӑ ӑ Ӓ ӓ Ӕ ӕ Ӗ ӗ Ә ә Ӛ ӛ Ӝ ӝ Ӟ ӟ
04E0 Ӡ ӡ Ӣ ӣ Ӥ ӥ Ӧ ӧ Ө ө Ӫ ӫ Ӭ ӭ Ӯ ӯ
04F0 Ӱ ӱ Ӳ ӳ Ӵ ӵ Ӷ ӷ Ӹ ӹ Ӻ ӻ Ӽ ӽ Ӿ ӿ
2DE0 ⷠ ⷡ ⷢ ⷣ ⷤ ⷥ ⷦ ⷧ ⷨ ⷩ ⷪ ⷫ ⷬ ⷭ ⷮ ⷯ
2DF0 ⷰ ⷱ ⷲ ⷳ ⷴ ⷵ ⷶ ⷷ ⷸ ⷹ ⷺ ⷻ ⷼ ⷽ ⷾ ⷿ
A640 Ꙁ ꙁ Ꙃ ꙃ Ꙅ ꙅ Ꙇ ꙇ Ꙉ ꙉ Ꙋ ꙋ Ꙍ ꙍ Ꙏ ꙏ
A650 Ꙑ ꙑ Ꙓ ꙓ Ꙕ ꙕ Ꙗ ꙗ Ꙙ ꙙ Ꙛ ꙛ Ꙝ ꙝ Ꙟ ꙟ
A660 Ꙡ ꙡ Ꙣ ꙣ Ꙥ ꙥ Ꙧ ꙧ Ꙩ ꙩ Ꙫ ꙫ Ꙭ ꙭ ꙮ ꙯
A670 ꙰ ꙱ ꙲ ꙳ ꙴ ꙵ ꙶ ꙷ ꙸ ꙹ ꙺ ꙻ ꙼ ꙽ ꙾ ꙿ
A680 Ꚁ ꚁ Ꚃ ꚃ Ꚅ ꚅ Ꚇ ꚇ Ꚉ ꚉ Ꚋ ꚋ Ꚍ ꚍ Ꚏ ꚏ
A690 Ꚑ ꚑ Ꚓ ꚓ Ꚕ ꚕ Ꚗ ꚗ Ꚙ ꚙ Ꚛ ꚛ ꚜ ꚝ ꚞ ꚟ

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • ო. ლაბარტყავა, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 434.
  • Ivan G. Iliev. Short History of the Cyrillic Alphabet. Plovdiv. 2012. Short History of the Cyrillic Alphabet
  • Bringhurst, Robert (2002). The Elements of Typographic Style (version 2.5), pp. 262–264. Vancouver, Hartley & Marks. ISBN 0-88179-133-4.
  • Nezirović, M. (1992). Jevrejsko-španjolska književnost. Sarajevo: Svjetlost. [cited in Šmid, 2002]
  • Šmid, Katja (2002). "Los problemas del estudio de la lengua sefardíPDF (603 KiB)", in Verba Hispanica, vol X. Liubliana: Facultad de Filosofía y Letras de la Universidad de Liubliana. ISSN 0353-9660.
  • 'The Lives of St. Tsurho and St. Strahota', Bohemia, 1495, Vatican Library

პროფ. ვლადიმირ ალპატოვი კირილური ანბანის შესახებ

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ხ • გ • რ
რუსული ანბანის ასოები
სხვა სლავური ასოები
გაფართოებული კირილიცა
არქაული და მოძველებული ასოები
პოლიგრაფები
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კირილიცა&oldid=4672758“-დან