სტეპან ტიმოშენკო

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
სტეპან ტიმოშენკო
დაბ. თარიღი 10 (22) დეკემბერი, 1878[1] ან 22 დეკემბერი, 1878(1878-12-22)
დაბ. ადგილი Shpotivka, Konotopsky Uyezd, ჩერნიგოვის გუბერნია, რუსეთის იმპერია[2]
გარდ. თარიღი 29 მაისი, 1972(1972-05-29)[2] [3] [4] [5] (93 წლის)
გარდ. ადგილი ვუპერტალი, ჩრდილოეთი რაინ-ვესტფალია, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა[2]
დასაფლავებულია პალო-ალტო
მოქალაქეობა  რუსეთის იმპერია
უკრაინის სახალხო რესპუბლიკა
 აშშ
საქმიანობა ინჟინერი, უნივერსიტეტის პროფესორი, ავტობიოგრაფი და ფიზიკოსი[6]
მუშაობის ადგილი მიჩიგანის უნივერსიტეტი, კიევის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, Westinghouse Electric, სტენფორდის უნივერსიტეტი, სანქტ-პეტერბურგის პოლიტექნიკური უნივერსიტეტი და გეტინგენის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი Q56757915?, პეტერბურგის საგზაო მიმოსვლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სანქტ-პეტერბურგის პოლიტექნიკური უნივერსიტეტი და კიევის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი
ჯილდოები Timoshenko Medal[7] , ელიოტ კრესონის მედალი[8] , James Watt International Medal[9] , სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[10] და Louis E. Levy Medal of the Franklin Institute

სტეპან ტიმოშენკო ( დ. 10 (ან 22) დეკემბერი, 1878, შპოტოვკა, კონოტოპსკის მაზრა, ჩერნიგოვის გუბერნია, რუსეთის იმპერია — გ. 29 მაისი, 1972, ვუპერტალი, ჩრდილოეთ რეინ-ვესტფალია, გფრ) — რუსი, უკრაინელი და ამერიკელი მეცნიერი-მექანიკოსი. მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ელასტიურობის თეორიის შემუშავებაში. სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრი. მიჩიგანისა და სტენფორდის უნივერსიტეტების პროფესორი. უკრაინის მეცნიერებათა აკადემიის ერთ-ერთი დამაარსებელი.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სტეპან ტიმოშენკო დაიბადა რუსეთის იმპერიის ჩერნიგოვის პროვინციის სოფელ შპოტოვკაში. მიწისმზომელთა ოჯახში (მამა მოგვიანებით გახდა პატარა მამულის მესაკუთრე გახდა ). საშუალო განათლება მიიღო რომენის რეალურ სასწავლებელში. მისი თანაკლასელი იყო იყო სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის მომავალი ვიცე-პრეზიდენტი აბრამ იოფე.

1896 - 1901 წლებში სწავლობდა პეტერბურგის საგზაო მიმოსვლის სახელმწიფო ინსტიტუტში. უმაღლესის დამთავრების შემდეგ მექანიკურ ლაბორატორიაში ასისტენტად დაიწყო მუშაობა. 1901 წელს პირველად გაემგზავრა მივლინებით საზღვარგარეთ, პარიზში. დაბრუნების შემდეგ გაიწვიეს სამხედრო სამსახურში და ერთი წელი მსახურობდა საინჟინრო ბატალიონში.

1902 წელს დაქორწინდა ალექსანდრა არხანგელსკაიაზე. წყვილს შეეძინა სამი შვილი: მარინა, ანა და გრიგორი. 1903 წელს ტიმოშენკო სამუშაოდ წავიდა პეტერბურგის პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მექანიკურ ლაბორატორიაში. 1905 წლის რევოლუციური მოვლენების შემდეგ ტიმოშენკომ მეორედ გაემგზავრა მივლინებაში ამჯერად გერმანიაში . მუშაობდა გოტინგენის უნივერსიტეტში გერმანელ მექანიკოსთან ლუდვიგ პრანლდტთან.

1906 წელს ვიქტორი კირპიჩევის რჩევით მონაწილეობა მიიღო კონკურსში კიევის პოლიტექნიკური ინსტიტუტში მასალების წინააღმდეგობის კათედრის პროფესორის წოდების მოსაპოვებლად და გაიმარჯვა. 1908 წელს დაიცვა დისერტაცია ადიუნქტის აკადემიური ხარისხის მისაღებად. 1909 წელს აირჩიეს საინჟინრო განყოფილების დეკანად. 1911 წელს სტუდენტური არეულობის გამო გაათავისუფლეს. [11]

1912 წელს მივლინებით დიდ ბრიტანეთში გაემგზავრა. 1912-1917 წლებში მუშაობდა პეტროგრადში . კითხულობდა ლექციებს ელექტროსაინჟინრო და პოლიგრაფიულ ინსტიტუტებში. მუშაობდა კონსულტანტად რუსეთის საზღვაო ფლოტის გემების მშენებლობისას.

1913-1914 წლებში ეკავა პეტერბურგის ტრანსპორტის ინსტიტუტის თეორიული მექანიკის კათედრის გამგის თანამდებობა. ტიმოშენკოს სამეცნიერო ხელმძღვანელობით კვლევებს აწარმოებდა ნიკოლაი ფლორინი — მომავალი ვერტმფრენების კონსტრუქტორი ბელგიაში.

1917 წელს იგი გაგზავნეს კიევში, სადაც მონაწილეობა მიიღო უკრაინის მეცნიერებათა აკადემიის ორგანიზებაში ვლადიმერ ვერნადსკის ხელმძღვანელობით და გახდა მისი ერთ-ერთი პირველი აკადემიკოსი. უკრაინის მექანიკის ინსტიტუტის (ტიმოშენკოს სახელობის მექანიკის ინსტიტუტი) ორგანიზატორი და პირველი დირექტორი. აღიდგინა კიევის პოლიტექნიკური ინსტიტუტის პროფესორის წოდება.

1919 წლის შემოდგომაზე დენიკინის ჯარები შევიდნენ კიევში. უკრაინის მეცნიერებათა აკადემიამ შეაჩერა მუშაობა და ტიმოშენკომ გადაწყვიტა საზღვარგარეთ წასულიყო. 1920 წლის მარტში ოჯახთან ერთად ბელგრადში ჩავიდა. 1920 წლის აპრილში იგი გახდა ზაგრების უმაღლესი ტექნიკური სასწავლებლის მასალების წინააღმდეგობის კათედრის პროფესორი.

აშშ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1922 წელს ტიმოშენკომ მიიღო მოწვევა თავისი ყოფილი სტუდენტის — ზელოვისგან და გადავიდა შეერთებულ შტატებში, დაიწყო მუშაობა კომპანიაში, რომელიც დაკავებული იყო მანქანებსა და მექანიზმებში ვიბრაციის აღმოფხვრით და რომლის პრეზიდენტი იყო რუსი ინჟინერი აკიმოვი. კომპანიის ფინანსური სირთულეების გამო ეს თანამშრომლობა დიდხანს არ გაგრძელებულა და ტიმოშენკოს იძულებული გახდა დაეტოვებინა სამსახური. 1923-1927 წლებში ინჟინრად მუშაობდა „ვესტინგჰაისის“ კვლევით განყოფილებაში, სადაც იმ დროს უკვე მუშაობდნენ რუსი ინჟინრები ზვორკინი და მურომეცი.

1927 წლიდან იყო მიჩიგანის უნივერსიტეტის გამოყენებითი მექანიკის დეპარტამენტის პროფესორი [12] ქალაქ ენ არბორში . 1928 წელს აირჩიეს სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტად. 1929 წელს მან მოაწყო საზაფხულო სკოლა მიჩიგანის უნივერსიტეტში მექანიკის კურსდამთავრებულებისთვის. 1934 წლამდე უნივერსიტეტში ექვსი წელი იმუშავა, სამსახურიდან გათავისუფლების შემდეგ კი გაემგზავრა ტურისტად ახლო აღმოსავლეთის, აფრიკისა და ევროპის ქვეყნებში. მოინახულა საბერძნეთი, იტალია, საფრანგეთი, პოლონეთი, იუგოსლავია, გერმანია და დაასრულა მოგზაურობა შვეიცარიაში .

1935 წელს ტიმოშენკომ კალიფორნიის უნივერსიტეტის ნაცვლად სტენფორდის უნივერსიტეტი აირჩია. 1936 წლიდან გახდა სტენფორდის უნივერსიტეტის პროფესორი. აქ მან 36 წელი იმუშავა. პედაგოგიურ საქმიანობასთან ერთად წერდა წიგნებს.

1955 წელს, ხანგრძლივი შესვენების შემდეგ, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო პერსონალს მიეცა საშუალება მიმოწერა ეწარმოებინა უცხოელ კოლეგებთან. გლებ მიხაილოვის ინიციატივით კავშირი დამყარდა სტეპან ტიმოშენკოსთან. [13]

1958 წელს ტიმოშენკო ეწვია სსრკ-ს , სადაც მოინახულა კიევის მექანიკის ინსტიტუტი, ხარკოვის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, ბაუმანის სახელობის მოსკოვის ტექნიკური სასწავლებელი, მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი და ლენინგრადის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი. ვიზიტის შედეგების შემდეგ, ტიმოშენკომ დაწერა მოკლე წიგნი, სადაც მან მაღალი შეფასება მისცა სსრკ-ში უმაღლესი საინჟინრო განათლების დონეს. [14]

1960 წლის 31 აგვისტოდან 7 სექტემბრამდე მან მონაწილეობა მიიღო გამოყენებითი მექანიკის X საერთაშორისო კონგრესში იტალიის ქალაქ სტრეზაში. ყრილობას ესწრებოდნენ მეცნიერები ნ.მუსხელიშვილი, ლ. სედოვი, ს.ხრისტიანოვიჩი, ი.ვეკუა, ნ. ჰარუთუნიანი. [15] 1964 წელს გადავიდა გერმანიაში. 1967 წელს შედგა ტიმოშენკოს მეორე და უკანასკნელი მოგზაურობა სსრკ-ში.

გარდაიცვალა 1972 წლის 29 მაისს გერმანიის ქალაქ ვუპერტალში. დაკრძალეს კალიფორნიაში, პალო-ალტოში, ალტა-მესას სასაფლაოზე.

ტიმოშენკოს ჰყავდა უმცროსი ძმები: არქიტექტორი სერხი (სერგიუს ტიმოშენკო, უკრაინის ტრანსპორტის მინისტრი, 1921 წლის მეორე ზამთრის კამპანიის მონაწილე საბჭოთა რეჟიმის წინააღმდეგ და პოლონეთის სენატის წევრი) და ეკონომისტი ვოლოდიმერი. ორივე ემიგრაციაში წავიდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში.

სამეცნიერო საქმიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ტიმოშენკოს სამეცნიერო საქმიანობაზე დიდი გავლენა მოახდინეს რეილის (ჯონ უილიამ სტრეტი) წიგნებმა, კერძოდ, "ხმის თეორიამ". მან დაიწყო რთული სტრუქტურების ბუნებრივი სიხშირეების გამოთვლა. კანადაში კვებეკის ხიდის კატასტროფის შემდეგ მან დაიწყო რთული კონსტრუქციის მდგრადობის თეორიაზე მუშაობა.

ს. ტიმოშენკო უკრაინის საფოსტო მარკაზე, ეძღვნება მეცნიერის ხსოვნას, 1998. ნომინალი 20 კაპიკი. ( მი #275)

ტიმოშენკო მრავალი სამეცნიერო ნაშრომის ავტორია უწყვეტი მექანიკისა და მასალების სიმტკიცის დარგში. მან შეიმუშავა დრეკადობის სისტემების მდგრადობის თეორია, დრეკადობის თეორიის ვარიაციული პრინციპები და გამოიყენა ისინი სხვადასხვა საინჟინრო ამოცანების გადაწყვეტისას (მათ შორის, დრეკადი სისტემების ვიბრაციის სიხშირეების განსაზღვრაში); ნაშრომისთვის "ელასტიური სისტემების სტაბილურობის შესახებ" (1910) მიენიჭა ჟურავსკის სახელობის პრემია. მოახდინა ცალკეული კონსტრუქციების გამოთვლები ( დაკიდული ხიდების, ლიანდაგების, ლილვების, ღერძების, მექანიზმების და ა.შ.). ტიმოშენკომ შეიმუშავა ღეროების და ფირფიტების მოხრის თეორია ათვლის დეფორმაციების გათვალისწინებით (თანამედროვე სტრუქტურულ მექანიკაში ფართოდ გამოიყენება ცნებები „ ტიმოშენკოს ფირფიტა“, „ტიმოშენკოს სხივი “), ჩაატარა მთელი რიგი სამუშაოები ბრუნვის, ზემოქმედებისა და ვიბრაციის შესახებ. გადაჭრა ხვრელების მახლობლად დაჭიმულობის კონცენტრაციის პრობლემა ( ტიმოშენკოს ამოცანა ).

ტიმოშენკომ გავლენა მოახდინა საინჟინრო განათლებაზე და შექმნა კლასიკური სახელმძღვანელოები „ კურსი მასალების სიმტკიცის შესახებ“ (1911) და „კურსი ელასტიურობის თეორიაზე “ (ტ. 1-2, 1914-1916) .

მეცნიერი იყო ჩვიდმეტი აკადემიისა და სამეცნიერო საზოგადოების წევრი მთელს მსოფლიოში. [16] .სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრი [17] (1958 წლიდან). ტიმოშენკოს მიერ დაწერილი სახელმძღვანელოები ითარგმნა მრავალ ენაზე. [18]

ჯილდოები, აღიარება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ჟურავსკის სახელობის პრემია — „სტრუქტურილ მექანიკაში გამოჩენილი სამუშაოსთვის “
  • სალოვის პრემია — მიანიჭა რკინიგზის სამინისტრომ (1915) ნაშრომისთვის „ლიანდაგების სიმტკიცის საკითხზე“.
  • ვორჩესტერ რიდ ვაგნერის სახელობის პრემია (1935) — მექანიკის სფეროში მიღწეული მიღწევებისთვის ამერიკის მექანიკოსთა ინჟინრების საზოგადოებისგან.
  • ტიმოშენკოს მედალი — გადაეცა 1957 წელს, გამოყენებითი მექანიკის დარგში მიღწეული წარმატების აღსანიშნავად.
  • ჯეიმს უოტის მედალი (დიდი ბრიტანეთი, 1947) — მექანიკოსთა ინსტიტუტიდან.
  • ლევის სახელობის მედალი (აშშ).
  • ჯეიმს ალფრედ ევინგის სახდელობის მედალი — ინგლისელი სამოქალაქო ინჟინრების საზოგადოებისგან (დიდი ბრიტანეთი, 1963 წ.)


ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Боголюбов А. Н. Математики. Механики. Биографический справочник. — Киев: Наукова думка, 1983. — 639 с.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ parish register
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Тимошенко Степан Прокофьевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ SNAC — 2010.
  4. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  5. ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  6. ↑ Czech National Authority Database
  7. ↑ https://www.asme.org/about-asme/participate/honors-awards/achievement-awards/timoshenko-medal
  8. ↑ http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/timoshenko-stephen-1.pdf
  9. ↑ Institution of Mechanical Engineers — 1847.
  10. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 354.
  11. ↑ Тимошенко Степан Прокофьевич. Санкт-Петербургский Государственный Политехнический Университет. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-03-04. ციტირების თარიღი: 2015-12-12.
  12. ↑ Marks L. S. STEPHEN TIMOSHENKO—SIXTIETH ANNIVERSARY VOLUME //Science. — 1939. — Т. 89. — №. 2322. — С. 598—599.
  13. ↑ К 80-ЛЕТИЮ ГЛЕБА КОНСТАНТИНОВИЧА МИХАЙЛОВА. ციტირების თარიღი: 2020-03-21
  14. ↑ Тимошенко С. П. Инженерное образование в России. — Люберцы: ВИНИТИ, 1996. — 82 с.
  15. ↑ Григолюк Э. И.. (1997-07) Трудное возвращение. Академик С. П. Тимошенко и его труды в Советском Союзе. Архив журнала «Наука и жизнь». ციტირების თარიღი: 2014-11-18.
  16. ↑ Владимир Чепарухин. В плеяде выдающихся он - первый. Санкт-Петербург: сквозь века. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-12-22. ციტირების თარიღი: 2015-12-15.
  17. ↑ Профиль С. П. Тимошенко დაარქივებული 2015-09-24 საიტზე Wayback Machine. на сайте Российской академии наук.
  18. ↑ Тимошенко Степан Прокофьевич. Киев-фото. ციტირების თარიღი: 2015-12-18.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=სტეპან_ტიმოშენკო&oldid=4649281“-დან