ოტო ფონ ბისმარკი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ოტო ფონ ბისმარკი
Otto von Bismarck
ოტო ფონ ბისმარკი Otto von Bismarck
ბისმარკი 1890 წელს
გერმანიის პირველი კანცლერი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
21 მარტი 1871 – 20 მარტი 1890
მონარქი  ვილჰელმ I
ფრიდრიხ III
ვილჰელმ II
მემკვიდრელეო ფონ კაპრივი

თანამდებობაზე ყოფნის დრო
1867 – 1871

პრუსიის მინისტრ-პრეზიდენტი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
23 სექტემბერი, 1862 – 1 იანვარი, 1873
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
9 ნოემბერი, 1873 – 20 მარტი, 1890

პრუსიის საგარეო საქმეთა მინისტრი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
1862 – 1890

დაბადებული1 აპრილი 1815
შენჰაუზენი, პრუსია
გარდაცვლილი30 ივლისი, 1898 (83 წლის)
ფრიდრიხსრუ, გერმანია
პოლიტიკური პარტიაუპარტიო
მეუღლეიოანა ფონ პუტკამერი
ხელმოწერა

ოტო ედუარდ ლეოპოლდ ბისმარკი, თავადი ფონ ბისმარკ-შენჰაუზენი (გერმ. Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen) (დ. 1 აპრილი, 1815, შენჰაუზენი ― გ. 30 ივლისი, 1898, ფრიდრიხსრუ) — გერმანიის სახელმწიფო მოღვაწე, გერმანიის იმპერიის დამაარსებელი და პირველი რაიხსკანცლერი. წარმოშობით პომერანიელი იუნკერი.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოლიტიკურ ასპარეზზე გამოვიდა 1847 წელს (როცა პრუსიის გაერთიანებული ლანდტაგის დეპუტატი გახდა და უკიდურეს მემარჯვენე ფრთას მიემხრო). 1848 წლის რევოლუციის პერიოდში, როგორც ულტრამონარქისტი, ცდილობდა სისხლში ჩაეხშო ხალხის მასების დემოკრატიული მოძრაობა, იბრძოდა გერმანიის „ქვემოდან“ გაერთიანების წინააღმდეგ. 1851-1859 წლებში პრუსიის წარმომადგენელი იყო გერმანიის კავშირის ბუნდესტაგში მაინის ფრანკფურტში. 1859-1862 წლებში პრუსიის ელჩი ჯერ რუსეთში, შემდეგ საფრანგეთში.

1862 წლის სექტემბერში დაინიშნა პრუსიის მინისტრ-პრეზიდენტად და საგარეო საქმეთა მინისტრად, უგულებელყო ლანდტაგის საბიუჯეტო უფლებები, გაატარა სამხედრო რეფორმა, რომელმაც განამტკიცა გერმანიის სახელმწიფოებს შორის პრუსიის სამხედრო უპირატესობა და დაიწყო გამალებული მზადება გერმანიის კავშირიდან ავსტრიის განსადევნად. ბისმარკი დაუფარავად აცხადებდა, რომ გერმანიის გაერთიანება შესაძლებელია მხოლოდ „რკინითა და სისხლით“. 1863 იგი რუსეთს შეუთანხმდა პოლონეთში აჯანყებულთა წინააღმდეგ შესაძლო ერთობლივ ღონისძიებათა შესახებ. 1864 დანიასთან ომში პრუსიამ ავსტრიასთან ერთად დაიპყრო შლეზვიგი-ჰოლშტაინი. 1866 წელს პრუსიამ ომი გამოუცხადა ავსტრიას და დაამარცხა იგი სადოვის ბრძოლაში. ამან შესაძლებლობა მისცა ბისმარკს 1867 დაეარსებინა ჩრდილო გერმანიის კავშირი პრუსიის ჰეგემონიით და გამხდარიყო მისი ბუნდესკანცლერი. მოქნილი დიპლომატიური მანევრებით ბისმარკმა შეძლო საფრანგეთის იმპერიის იზოლირება საერთაშორისო ასპარეზზე, რამაც განაპირობა საფრანგეთის მარცხი პრუსიასთან 1870-1871 ომში.

1871 წლის 18 იანვარს ვერსალში ოფიციალურად გამოცხადდა გერმანიის იმპერიის ჩამოყალიბება. იმპერიის ჩამოყალიბების შემდეგ ბისმარკი, როგორც რაიხსკანცლერი, თითქმის 20 წლის განმავლობაში ფაქტობრივად შეუზღუდავად მართავდა გერმანიას. რაიხსკანცლერობის პირველ პერიოდში იგი ეყრდნობოდა ეროვნულ-ლიბერალურ პარტიას და ე. წ. „კულტურკამპფის“ დროს მასთან ერთად გამოდიოდა კლერიკალური-პარტი-კულარისტული ოპოზიციის წინააღმდეგ, რომელსაც კათოლიკური ეკლესია უჭერდა მხარს. მკვეთრად რეაქციული გახდა ბისმარკის პოლიტიკა პოლონელთა ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისა და გერმანიის პროლეტარიატის წინააღმდეგ განსაკუთრებული კანონის მეშვეობით ბისმარკი შეეცადა ჩაეხშო მზარდი მუშათა მოძრაობა და აელაგმა გერმანიის სოციალ-დემოკრატიული პარტია. მაგრამ ამ ფრონტალურმა შეტევამ მარცხი განიცადა. ბისმარკის რაიხსკანცლერობის დასასრულს ნათლად გამოიკვეთა მმართველი წრეების მისწრაფება მშრომელ მასებთან ბრძოლაში დიქტატორული მეთოდები ლიბერალური დემაგოგიით შეეცვალათ.

ბისმარკის უმნიშვნელოვანეს საგარეო პოლიტიკურ ამოცანად მიაჩნდა ჩაეშალა ანტიგერმანული კოალიციების შექმნის ყოველგვარი შესაძლებლობა, არ დაეშვა საფრანგეთის ძლიერების აღორძინება. ამ მიზანს ემსახურებოდა 1873 წელს დადებული რუსეთ-ავსტრია-გერმანიის შეთანხმება („სამი იმპერატორის კავშირი“). ამავე დროს ბისმარკი ცდილობდა უკიდურესად გაერთულებინა რუსეთის მდგომარეობა ახლო აღმოსავლეთში, დაეპირისპირებინა მისთვის ბალკანეთზე ავსტრია-უნგრეთი, ხოლო ხმელთაშუა ზღვის აუზში - ბრიტანეთი, და „პატიოსანი მაკლერის“ ნიღაბს ამოფარებულს, ისევე როგორც 1878 წლის ბერლინის კონგრესზე, მათი წინააღმდეგობები გერმანიის იმპერიის სასარგებლოდ გამოეყენებინა. 1879 წელს ბისმარკმა ხელი მოაწერა სამხედრო შეთანხმებას ავსტრია-უნგრეთთან, რომელიც იტალიის შეერთების შემდეგ სამთა კავშირად გადაიქცა (1882). ამავე დროს ბისმარკი 1887 ე. წ. „გადაზღვევის ხელშეკრულებით“ ცდილობდა კეთილგანწყობა შეენარჩუნებინა რუსეთთანაც. ამგვარმა რთულმა დიპლომატიურმა მანევრირებამ ბოლოს და ბოლოს უარყოფითი შედეგი გამოიღო - 80-იანი წლების დასასრულს დაიწყო რუსეთ-საფრანგეთის დაახლოება, რაც 1891-1893 მათ შორის სამხედრო კავშირის დადებით დამთავრდა.

1888 წელს გერმანიის იმპერიის კაიზერი გახდა ვილჰელმ II, იგი აქტიურად ჩაერია პოლიტიკაში რამაც ახალგაზრდა კაიზერსა და მოხუც, პოლიტიკურ ბრძოლებში გამობრძმედილ ბისმარკს შორის თავიდანვე უთანხმოება გამოიწვია. განსაკუთრებით დიდი დაპირისპირება ამ ორ სუბიექტს შორის გამოიწვია ანტისოციალისტურმა კანონპროექტმა, რაც ბისმარკის რაიხსკანცლერის პოსტიდან გადადგომით დამთავრდა (1890 წლის მარტში). „რკინის კანცლერის“ ეპოქა დამთავრდა, მიუხედავად იმისა, რომ მას ჯერ კიდევ ჰქონდა პოლიტიკური გავლენა .

საინტერესო ცნობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ოტო ფონ ბისმარკის ერთადერთი ძეგლი, სადაც იგი ცხენზე ამხედრებულ მდგომარეობაშია გამოჭედილი, მდებარეობს ქალაქ ბრემენში. იმის გამო, რომ ბისმარკი არ იყო სამეფო გვარის, მისი ამხედრებული ქანდაკება ეტიკეტის დარღვევა იყო. როდესაც გერმანიის იმპერატორი ვილჰელმ II ჩამოვიდა ბრემენში და ეს ძეგლი დაინახა, იგი ძალზედ გაბრაზდა და ბრემენში აღარასოდეს ჩამოსულა.

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • კიკვაძე ნ., ქსე, ტ. 2, გვ. 414, თბ., 1977