მარზია დავუდოვა

მარზია დავუდოვა
ბიოგრაფია
დაბ. თარიღი	8 დეკემბერი, 1901
დაბ. ადგილი	ასტრახანი
გარდ. თარიღი	6 იანვარი, 1962 (60 წლის)
გარდ. ადგილი	ბაქო
დასაფლავებულია	საპატიო ხეივანი
საქმიანობა	მსახიობი
მარზია დავუდოვა ვიკისაწყობში

მარზია დავუდოვა (აზერ. Marziyya Yusif gizi Davudova (Dautova); დ. 8 დეკემბერი, 1901 - გ. 6 იანვარი, 1962, ბაქო) — აზერბაიჯანელი თეატრისა და კინოს მსახიობი, სსრკ სახალხო არტისტი (1949), აზერბაიჯანის სსრ სახალხო არტისტი (1936), აზერბაიჯანის თეატრალური საზოგადოების თავმჯდომარე (1956-1961).

ბიოგრაფია

მარზია დავუდოვა დაიბადა 1901 წლის 8 დეკემბერს ასტრახანში ადგილობრივი თათრების ოჯახში. 1908–1912 წლებში სწავლობდა თავის სოფელში, ოთხწლიან რუსულ-თათრულ სკოლა „დარულთაშილში“, 1912–1915 წლებში „გალიაში“ და 1915–1918 წლებში „იქბალში“. ამ პერიოდში დაიწყო თეატრალური მოღვაწეობა, თამაშობდა მოყვარულთა მიერ მომზადებულ სპექტაკლებში.

1918 წელს, როდესაც ჰუსეინ არაბლინსკი გასტროლებზე იმყოფებოდა ასტრახანში, მოეწონა მარზიას შესრულება და ბაქოში მიიწვია. ბაქოში 1919 წელს, დედის დაკარგვის შემდეგ ჩავიდა. მსახიობი ქალი პირველად მიიღეს გაერთიანებულ სახელმწიფო თეატრთან არსებულ თურქული დრამატული თეატრის კოლექტივში. მცირე ხნით მუშაობდა თბილისის აზერბაიჯანულ დრამატულ თეატრსა და ბაქოს თურქეთის მუშათა თეატრში, სიცოცხლის ბოლომდე იყო აკადემიური ეროვნული დრამატული თეატრის ერთ-ერთი წამყვანი არტისტი. 1956-1961 წლებში მუშაობდა აზერბაიჯანის თეატრალური საზოგადოების (ამჟამად აზერბაიჯანის თეატრის მუშაკთა კავშირის) თავმჯდომარედ. იყო აზერბაიჯანის სსრ უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი.

მარზია დავუდოვა გარდაიცვალა 1962 წლის 6 იანვარს ბაქოში.

სასცენო მოღვაწეობა

მარზია დავუდოვა და აბას მირზა შარიფზადე სპექტაკლში „მაკბეტი“.

1920 წელს ბაქოში ჩასულმა მარზია დავუდოვამ, რომელმაც თავისი ბედი სამუდამოდ დაუკავშირა თეატრს, შეუდარებელი სამსახური გაუწია აზერბაიჯანული კულტურის, განსაკუთრებით კი თეატრალური ხელოვნების განვითარებას. მართალია, მისი ყველაზე დიდი სურვილი ჰუსეინ არაბლინსკის გვერდით დგომა იყო, მაგრამ ეს სურვილი არ აუხდა, რადგან ერთი წლით ადრე მუსავათელებმა დაასრულეს ძლევამოსილი მსახიობის სიცოცხლე. მარზია დავუდოვა, რომელიც სხვა დიდ მსახიობთან — აბას მირზა შარიფზადესთან ერთად სცენაზე დადგა, მოგვიანებით არა მხოლოდ მისი თეატრალური კოლეგა, არამედ ამ ხელოვანის ცხოვრების საყვარელი თანამგზავრი და ერთგული მეგობარი გახდა.

გასული საუკუნის 20-იანი წლების შემდეგ აზერბაიჯანის სცენაზე გამოდიოდნენ ისეთი ცნობილი მსახიობები, როგორებიც არიან ფატმა მუხტაროვა, შოვქეთ მამედოვა, აგიგატ რზაევა, სურაია ყაჯარი, მუნავარ კალანთარლი და სხვები. მარზიამ, რომელიც ნებით შეუერთდა მათ რიგებს, შეასრულა უზეირ ჰაჯიბეკოვის მუსიკალურ კომედიაში „არშინ მალ ალან“, ჯერ გულჩორას, შემდეგ კი დეიდა ჯაჰანის როლი. ამით მან ოსტატურად წარმოაჩინა ის, რისი უნარიც შესწევდა, როგორც მსახიობს. არც ისე დიდი ხნის წინ, მარზია დავუდოვა ბრწყინავდა, როგორც რთული, წინააღმდეგობრივი და განსხვავებული ქალი პერსონაჟების, განსაკუთრებით ძლიერი პერსონაჟების შემქმნელი. მას აზერბაიჯანული თეატრის მსახიობების შესახებ ახალი გვერდის დაწერის პატივი ერგო. დიდი აზერბაიჯანელი დრამატურგის ჯაფარ ჯაბარლის სპექტაკლმა „სევილი“ დიდი გამოხმაურება და მითქმა-მოთქმა გამოიწვია. სევილის სახე, რომელსაც მარზია დავუდოვა დიდი ოსტატობით განასახიერებდა, იმდენად ნათელი, ეფექტური იყო, რომ თეატრში მყოფმა ქალებმა თავიანთი ჩადრები თეატრშივე მოისროლეს. მსახიობი მართლაც მოულოდნელად გამოჩნდა, როგორც სინათლე ბნელ გარემოში. ჯაფარ ჯაბარლი სცენაზე მის ბუნებრივ თამაშზე და მხატვრულ ცეცხლზე წერდა: „მარზია მოწიფული არტისტია, ოსტატია. მსახიობს საოცარი ნიჭი აქვს, რომელიც სცენაზე განწყობილებით მთელ თეატრზე ზემოქმედებს“.

ბევრი რამ შეიცვალა მას შემდეგ, რაც მარზია დავუდოვა თეატრში მივიდა. ამ მსახიობმა სცენაზე შექმნა არა მხოლოდ აზერბაიჯანელი ქალების სახეები, არამედ რამდენიმე ისეთი რთული პერსონაჟი, როგორიცაა დეზდემონა, ამალია, ოფელია, ვიოლა დასავლური თეატრიდან. მისი როლში შესვლის უნარი იმდენად ძლიერი იყო, რომ ყოველგვარი გაზვიადების გარეშე, ამ ძალის გამო, მსახიობი ამაყად იდგა ჰუსეინ არაბლინსკისა და აბას მირზას გვერდით. ისეთი აზერბაიჯანელი დრამატურგების ნამუშევრების გარდა, როგორიცაა ჯაფარ ჯაბარლი, ჰუსეინ ჯავიდი, სამედ ვურღუნი, მირზა იბრაჰიმოვი, მეჰდი ჰუსეინი, ანვერ მამედხანლი, მარზია რუსი და დასავლეთ ევროპელი მწერლების პიესებშიც ქმნიდა სხვადასხვა ხასიათისა და სირთულის ქალთა პერსონაჟებს.

მარზია დავუდოვას მემორიალური დაფა (ბაქო)

მარზია დავუდოვას შემოქმედების შეფასებისას მეჰდი მამედოვი წერდა: „1937 წელს პირველად დაიდგა მირზა იბრაჰიმოვის დრამა „ცხოვრება“. სპექტაკლმა დიდი წარმატება მოიპოვა. შემსრულებელთა გუნდმა, განსაკუთრებით მთავარი როლების შემსრულებლებმა - მარზია დავუდოვამ (ჰაიატი) და ულვი რაჯაბიმ (სულეიმანი) დიდი მოწონება დაიმსახურეს ამ მსახიობებმა, რომლებიც ძირითადად რომანტიკულ როლებს ასრულებდნენ სპექტაკლში „ჰაიათი“, დიდ გამარჯვებას მიაღწიეს ყოველდღიური ფერებით მდიდარი რეალისტური პერსონაჟების შექმნით.

სსრკ სახალხო არტისტი (1965) ოკუმა ყურბანოვა თავის მოგონებებში წერდა, რომ „ეს არის ბედი. მოგვიანებით ვითამაშე ქალბატონი მარზიას მიერ პირველად შექმნილი გმირები. ყოველთვის ვნერვიულობდი, როგორ შეხედავდა ის ამ საკითხს. მას დიდი გული და ტალანტი ჰქონდა. მარზია ხანუმი სპექტაკლის შემდეგ ყოველთვის პირველი მომილოცავდა და მეუბნებოდა, რომ მოსწონდა ჩემი შესრულება. ეს მსახიობი, როგორც ჭეშმარიტი ხელოვანი, განსაკუთრებულად ზრუნავდა ახალგაზრდებზე.“

მარზია დავუდოვამ, რომელსაც შემოქმედების ფართო დიაპაზონი ჰქონდა, გარკვეული წვლილი შეიტანა აზერბაიჯანული კინოს განვითარებაშიც. ის გამოჩნდა ფილმებში: „ჰაჯი ყარა“, „ოჯახი", „ბაქოს ჩირაღდნები“, „ორი ადამიანი ერთი უბნიდან“, „ქოროღლი“ და სხვა. მარზია დავუდოვა, რომელიც ხელმძღვანელობდა აზერბაიჯანის თეატრალურ საზოგადოებას 1956 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე, სინამდვილეში იყო კაშკაშა ვარსკვლავი ბნელ გარემოში.

რთული წლები

ცნობილია, რომ 1937 წლის რეპრესიებს უკვალოდ არ ჩაუვლია ხელოვანთა გარემოშიც. მათი შემდეგი სამიზნე, ვინც ულვი რაჯაბი, აჰმედ ჯავადი წაიყვანეს, იყო აზერბაიჯანული სცენის მსახიობი აბას მირზა შარიფზადე. კარგა ხანს ბურუსით იყო მოცული, როგორ მოკლეს ცნობილი თეატრის ოსტატი. მხოლოდ 1955 წელს გახდა ცნობილი, რომ აბას მირზა შარიფზადე 1938 წელს დახვრიტეს. სცენაზე ტრაგიკული გმირების დახელოვნებულ შემსრულებელს არასოდეს უფიქრია, რომ მის მიერ შექმნილი პერსონაჟების ბედს გაიზიარებდა. ის ცხოვრებაშიც ტრაგიკული როლის შემსრულებელი გახდა. პირველი, ვისაც მისმა ბედმა ცხოვრებაში დარტყმა მიაყენა, იყო მისი მეუღლე, აზერბაიჯანული სცენის უძლიერესი წარმომადგენელი, სახალხო არტისტი მარზია დავუდოვა.

მარზია დავუდოვას აზერბაიჯანის სსრ სახალხო არტისტის საპატიო წოდება 1936 წელს მიენიჭა. მიუხედავად ამისა, 1937 წელს მათ, ვინც ულვი რაჯაბი და აბას მირზა შარიფზადე „ხალხის მტრად“ გამოაცხადეს, მსახიობს გული გაუტეხეს. მსახიობი სიცოცხლის ბოლომდე ინახავდა გულში იმ წლების შიშს. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მძიმე რეპრესიებმა იგი დააზარალა, მაინც ახერხებდა თავისი პრობლემების დამალვას, სცენაზე ჩვეულ ძალაუფლებას ინარჩუნებდა და ცხოვრებაში სიამაყეს. როცა გარდაიცვალა, ბევრი რამ აწუხებდა, მაგრამ ერთ რამეში დარწმუნებული იყო. მისი და აბას მირზას ქალიშვილი - ფირანგიზ შარიფოვა, რომელიც დიდი სიყვარულის ნაყოფი იყო, ღირსეულად გაჰყვა მათ გზას.

ჯილდოები და აღიარება

• 1933 : აზერბაიჯანის სსრ დამსახურებული არტისტი
• 1936 : აზერბაიჯანის სსრ სახალხო არტისტი
• 1946, 1949 : შრომის წითელი დროშის ორდენი
• 1948 : სტალინური პრემია (მე-2 ხარისხი)
• 1949 : სსრკ სახალხო არტისტი
• 1959 : საპატიო ნიშნის ორდენი

ფილმოგრაფია

• 1974 : აგასადიგ გარაიბეილი
• 1950 : ბაქოს ჩირაღდნები
• 1955 : ბახტიარი
• 1943 : ოჯახი
• 1957 : ორი მამაკაცი ერთი უბნიდან
• 1957 : ცხელი მზის ქვეშ
• 1959 : ნამდვილი მეგობარი
• 1929 : ჰაჯი ყარა
• 1960 : ქოროღლი
• 1997 : ათასი და ერთი სიტყვა
• 2007 : ასე უყვარდათ (სატელევიზიო შოუ)

რესურსები ინტერნეტში

• მარზია დავუდოვა — კინოფილმების ინტერნეტ მონაცემთა ბაზა (ინგლისური)
• Жемчужина азербайджанской сцены
• Dünya bir pəncərədir
• Sənət meydanının qəhrəmanı