იზაბელა არაგონელი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
იზაბელა არაგონელი
მილანის ჰერცოგინია
მმართ. დასაწყისი: 2 თებერვალი, 1489
მმართ. დასასრული: 21 ოქტომბერი, 1494
წინამორბედი: ბონა სავოიელი
მემკვიდრე: ბეატრიჩე დ’ესტე
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი: 2 ოქტომბერი, 1470
დაბ. ადგილი: ნეაპოლი, ნეაპოლის სამეფო
გარდ. თარიღი: 11 თებერვალი, 1524, (53 წლის)
გარდ. ადგილი: ბარი, ნეაპოლის სამეფო
მეუღლე: ჯან გალეაცო, მილანის ჰერცოგი
შვილები: ფრანჩესკო
იპოლიტა
ბონა, პოლონეთის დედოფალი
ბიანკა
დინასტია: ტრასტამარები
მამა: ალფონსო II, ნეაპოლის მეფე
დედა: იპოლიტა მარია სფორცა
რელიგია: კათოლიციზმი

იზაბელა არაგონელი (იტალ. Isabella d'Aragona), აგრეთვე ცნობილია როგორც იზაბელა ნეაპოლელი (ესპ. Isabel de Nápoles; დ. 2 ოქტომბერი, 1470 — გ. 11 თებერვალი, 1524) — ტრასტამარას დინასტიის წარმომადგენელი. ნეაპოლის მეფე ალფონსო II-ისა და მისი ცოლის, იპოლიტა მარია სფორცას ასული. მილანის ჰერცოგინია 1489-94 წლებში როგორც თავისი ბიძაშვილის, ჯან გალეაცო სფორცას მეუღლე. პოლონეთის დედოფალ ბონა სფორცას დედა.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იზაბელა დაიბადა 1470 წლის 2 ოქტომბერს ნეაპოლში. იგი იყო კალაბრიის ჰერცოგისა და მოგვიანებით ნეაპოლის მეფე ალფონსო II-ისა და მისი ცოლის, იპოლიტა მარია სფორცას ასული. მას ხშირ შემთხვევაში იზაბელა არაგონელად მოიხსენიებენ და არა ნეაპოლელად, მიუხედავად იმისა, რომ იგი არაგონში ერთხელაც არ ყოფილა, მისი გვარი არაგონიდან იყო წარმოშობით. 1489 წლის 2 თებერვალს იგი გაქორწინდა თავის ბიძაშვილზე, მილანის ჰერცოგ ჯან გალეაცო სფორცაზე. ამ ყოველივემ გააძლიერა ალიანსი მილანსა და ნეაპოლს შორის.

არც ისე ხანგრძლივი და ამასთან უბედური ქორწინებდან, იზაბელასა და ჯან გალეაცოს ოთხი შვილი შეეძინათ. მისი ქმარი, როგორც მილანის ჰერცოგი, თავისი ბიძის, ლუდოვიკო სფორცას მარიონეტი იყო. 1494 წლის 21 თებერვალს, 25 წლის ჯან გალეაცო ლუდოვიკომ მოაწამვლინა. იზაბელამ იგი ღიად დაადანაშაულა ამაში, თუმცა ამაოდ. ასევე, ნაცვლად იმისა, რომ ტახტზე მათი ვაჟი ფრანჩესკო ასულიყო, მილანის ჰერცოგი ლუდოვიკო გახდა. იგი ძლიერ დამცირებასა და შევიწროვებას განიცდიდა ლუდოვიკო სფორცასა და მისი ცოლის, ბეატრიჩე დ’ესტეს მხრიდან. მიუხედავად ამისა, იზაბელა ცდილობდა ვაჟისათვის ტახტის მოპოვებას, თუმცა ამაოდ.

1499 წელს მან თავის შვილებთან ერთად, სამუდამოდ დატოვა მილანი და მშობლიურ ნეაპოლში გადასახლდა, სადაც მას მისმა ძმამ ბარის ჰერცოგინიის წოდება უბოძა. ამის გამო, იგი ბარში დასახლდა, სადაც თავისი ციხე-სიმაგრე ააგო. 1501 წელს აქ მისი ორი ქალიშვილი, ხოლო 1512 წელს დაიღუპა მისი ერთადერთი ვაჟი, ფრანჩესკოც, რამაც იგი გაანადგურა. ამის შემდეგ დაიწყო მოლაპარაკებები მისი ასულის, ბონას სარფიანად გათხოვებისთვის. საბოლოოდ იგი პოლონეთისა და ლიტვის დაქვრივებულ, თუმცა უშვილო მეფე სიგიზმუნდ I-ს მიათხოვეს. იზაბელა არაგონელი გარდაიცვალა 1524 წლის 11 თებერვალს, 53 წლის ასაკში. იგი დაკრძალეს ნეაპოლის წმინდა დომენიკის სახელობის მავზოლეუმში.

აღსანიშნავია, რომ მილანში ცხოვრებისას იგი ლეონარდო და ვინჩის მუზა იყო, რის გამოც, ბევრი ფიქრობს, რომ ის იდუმალი ქალი, რომელიც ჯოკონდაზეა გამოსახული, შესაძლოა იზაბელა იყოს, რადგან მისი სახის ნაკვთები ემთხვევა მონა ლიზასას, მაგრამ მის გარდა, კიდევ არაერთ ქალბატონზე არსებობს იგივე ვერსია.

შვილები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ფრანჩესკო (1491-1512), გარდაიცვალა დაუქორწინებელი;
  2. იპოლიტა (1493-1501), გარდაიცვალა მცირეწლოვანი;
  3. ბონა (1494-1557), ცოლად გაჰყვა პოლონეთისა და ლიტვის მეფე სიგიზმუნდ I-ს, რომელთანაც შეეძინა უნგრეთის დედოფალი იზაბელა, პოლონეთის მეფე სიგიზმუნდ II, ბრაუნშვაიგ-ლიუნებურგის ჰერცოგინია სოფია, პოლონეთის დედოფალი ანა და შვედეთის დედოფალი კატარინა იაგელონები;
  4. ბიანკა (1495-1496), გარდაიცვალა ჩვილობაში;

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • Duczmal, Małgorzata, Jogailaičiai (in Lithuanian). Translated by Birutė Mikalonienė and Vyturys Jarutis. (Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras, 2012)
  • Frieda, Leonie, The Deadly Sisterhood: A story of Women, Power and Intrigue in the Italian Renaissance (Hachette UK: 2012)
  • Fornaciari, G., (2006) "The Aragonese mummies of the Basilica of Saint Domenico Maggiore in Naples". Med Secoli. 18 (3): 843–64. PMID 18175625.
  • Gibbons, Ann, (13 December 2013). "The Thousand-Year Graveyard". Science. 342 (6164): 1306–1310. doi:10.1126/science.342.6164.1306. PMID 24337272.
  • Glomski, Jacqueline, Patronage and Humanist Literature in the Age of the Jagiellons: Court and Career in the Writings of Rudolf Agricola Junior, Valentin Eck, and Leonard Cox (University of Toronto Press, 2007)