კვაჭი კვაჭანტირაძე

„კვაჭი კვაჭანტირაძე“
	;
ავტორი	მიხეილ ჯავახიშვილი
ქვეყანა	საქართველოს სსრ
ენა	ქართული
ჟანრი	პიკარესკული რომანი; სატირა
გამოცემის თარიღი	1924
გვერდი	500

კვაჭი კვაჭანტირაძე — მიხეილ ჯავახიშვილის პირველი, 1924 წლის პიკარესკული რომანი. რომანში გადმოცემულია თაღლით კვაჭი კვაჭანტირაძის ისტორია, რომელიც სტალინის პერიოდის საბჭოთა კავშირში ვითარდება. გერონტი ქიქოძის მოგონენებებზე დაყრდნობით არსებობს მოსაზრება, რომ პერსონაჟ კვაჭი კვაჭანტირაძის პროტოტიპი არის დიპლომატი ვასილ დუმბაძე^[1]. ზოგიერთი კრიტიკოსის აზრით კვაჭის პროტოტიპი შესაძლებელია მიხეილ ანდრონიკოვი, იგივე მიხეილ ანდრონიკაშვილი ყოფილიყო. რომანი ინგლისურ ენაზე 2015 წელს ითარგმნა. იმავე წელს ის The Guardian-ის რჩეულ საზაფხულო საკითხავთა სიაში მოხვდა.^[2]

რომანის შესახებ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

"კვაჭი კვაჭანტირაძე" - მიხეილ ჯავახიშვილის პირველი რომანია.მწერალს თავიდან მოთხრობების ციკლის დაწერა ჰქონდა განზრახული,ასეთი სახით გამოაქვეყნა კიდეც 1924 წელს ლიტერატურულ პერიოდიკაში,მაგრამ შემდეგ ცალკეული სათავგადასავლო-ავანტიურისტული ეპიზოდები ერთ სიუჟეტურ ღერძზე აასხა და მთლიანი რომანის იერი მისცა. მწერალმა კვაჭი კვაჭანტირაძით შექმნა განზოგადებული სახე გაიძვერა და ფლიდი ადამიანისა, რომელსაც პირადი კარიერისა და წარმატებისათვის ყველას და ყველაფრის გაყიდვა შეუძლია ოდნავი სინდისის ქენჯნის გარეშე. ავტორი 1925 წლის წინასიტყვაობაში წერს: "ვბედავ და ამ წიგნს წრფელი გულით მივუძღვნი ყველა მსხვილფეხა და წრვილფეხა კვაჭსა და კვაჭიკოებს, რომელნიც ჩემს კურთხეულ სამშობლოში ყოველთვის უხვად მოიპოვებოდნენ." კვაჭი კვაჭანტირაძე უთუოდ გროტესკული,მხატვრულად გაზვიადებული სახეა, თუმცა ამით მისი რეალისტური ბუნება ოდნავადაც არ იჩქმალება. ავტორი თავისი გმირებისათვის ყოველთვის ირჩევდა რეალურ პროტოტიპებს, რომლებიც ეხმარებოდნენ მას ცოცხალი მხატვრული სახის შექმნაში.^[3]

მწერალი გვიყვება კვაჭი კვაჭანტირაძის ფანტასტიკურ თავგადასავალს, ამ ავანტურისტი ადამიანის მთელ მაქინაციებს. კვაჭი იშვიათ მოსაზრებულობასა და გამომგონებლურ ნიჭს ამჟღავნებს, როდესაც საქმე ეხება ძარცვას, წაგლეჯას, მითვისებას, კარიერის გაკეთებას. მკითხველის თვალწინ გაირბენს კვაჭის ცხოვრება, დაბადებიდან უკანასკნელ დღეებამდე და მკითხველი მოწმე ხდება იმის, რომ კვაჭის ბუნება არ იცვლება, არამედ იცვლება მასშტაბები გაიძვერობისა და აფიორისა. მისი აფიორები რამდენიმე მანეთიდან რამდენიმე მილიონამდე იზრდება და ქუთაისის ვიწრო ქუჩებიდან პეტერბურგის, პარიზის და ლონდონის მდიდრულ კვარტალებს სწვდება. ეს რომანი უთუოდ საინტერესოდ იკითხება, რადგან იგი სავსეა მახვილგონივრულად შექმნილი რთული და დაძაბული სიტუაციებით, თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ კვაჭის გაუთავებელი აფიორები, რომლების ხშირად კინემატოგრაფიის სისწრაფით იცვლებიან მკითხველის თვალწინ, ერთგვარად უკარგავენ რომანს სიუჟეტურ მთლიანობას(აღსანიშნავია, რომ მწერალს თავიდან მოთხრობების ციკლის დაწერა ჰქონდა განზრახული,მაგრამ შემდეგ ცალკეული სათავგადასავლო-ავანტიურისტული ეპიზოდები ერთ სიუჟეტურ ღერძზე აასხა და მთლიანი რომანის იერი მისცა) და აფერხებებ მოქმედების დინამიურობას.

რომანის სიუჟეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

როდესაც სამტრედიაში კვაჭი დაიბადა, მამამისმა პირველსავე დღეს განდაცხადა: "ბავშვის ასეთი ტირილი ჯერ არ გამიგია. სულ "მე-მეს" იძახის. ეტყობა, სხვას არაფერს შეარჩენს და ამ ქვეყანას დაიჩემებს". კვაჭის ცხოვრებაც ზუსტად იმას ეძღვნება, თუ როგორ მიითვისოს სხვისი განძი და ფული, სხვისი დიდება და პატივი.ჯერ კიდევ გიმნაზიაში სწავლის დროს გამოავლენს თავის ავანტურულ სახეს მაქინაციებითა და აფიორების წყალობით.აქ გაიცნობს და შეკრავს კვაჭი თავის "ამალას",რომელსაც შემდგომ მთელ ევროპაში დაატარებს. ამ ბანდის მსხვერპლი ხდება ბევრი პატიოსანი თუ არაპატიოსანი ადამიანი.კვაჭისთვის ჩვეულებრივი მოვლენა გახდება ბანკების ძარცვა,ფინანსური აფიორები, მკვლელობა, ხასების ყიდვა-გაყიდვა და ა. შ.

რუსეთში ყოფნისას კვაჭი რასპუტინსაც შეეკვრება და ვითომ მეგობარი და მოკავშირე გახდება. კვაჭი ჭკვიანურად გამოიყენებს რუსის ძალაუფლებას და დიდ ქონებას მოიხვეჭავს. ყველაფრის მიუხედავად, საბოლოოდ მის მკვლელობასაც არ მოერიდება. ამის შემდეგ მოივლის პარიზს, ლონდონს და მთელ ევროპას, სადაც თავის სახელსაც დაიმკვიდრებს. საბოლოოდ ქვეყანა აირევა და კვაჭის საქართველოში დაბრუნება მოუწევს, სადაც დაიჭერენ თავის მეგობარ ჯალილასთან ერთად.მეგობრები უკანასკნელად თხოვენ პატიებას ღმერთს და მისგან დახმარებას ელიან. კვაჭის მშველელად აქ პატიოსანი მოხუცი ალექსი ირემაძე მოევლინება, რომელიც ტყუილსაც კი იკადრებს ბანდის დასახმარებლად. ავანტურისტი ციხიდან გამოსვლისთანავე მის პატიოსნებაში ღრმად დარწმუნებულ ალექი ირემაძეს სახლს გააყიდვინებს და ფულს უსირცხვილოდ მიითვისებს,თან დააშინებს, თუ არ გაჩუმდები, ჩემთან ერთად შენც დაგღუპავ სასამართლოში ტყუილის თქმისათვისო. რევოლუციის შემდეგ კვაჭის თავის გატანა გაუძნელდება და საროსკიპოს მფლობელ ქალს მოიყვანს ცოლად.ის ჯერ კიდევ ახალგაზრდაა და თითქმის ყველაფერს მიაღწია. რომანი უცნაურად მთავრდება - კვაჭის მაინც რაღაც აწუხებს და არ ასვენებს.ის მაინც არ არის ბედნიერი.

კვაჭის ლიტერატურული სახის ანალიზი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მიხეილ ჯავახიშვილის რომანის ის ნაწილი, რომელშიც კვაჭის საქართველოში დაბრუნება და ,,მოღვაწეობაა” აღწერილი, ქართული საზოგადოების ფსიქოლოგიის ირონიულ-ანალიტიკურ სურათს მოიცავს. ეს სურათი გვიჩვენებს, თუ რატომ არის ჩვენში წარმატებული და აღზევებული კვაჭის ტიპი: ქართული საზოგადოება მუდამ ელის სასწაულებრივ მხსნელს, რომელიც სწრაფად გადაუჭრის მას ყოველგვარ პრობლემებს თავისი არაჩვეულებრივი ძალების და უნარების წყალობით. თვითონ კი მხოლოდ უნდა დატკბეს მისი ნიჭის ნაყოფით, შრომა და ინიციატივის გამოჩენა არ სჭირდება, არც რაიმე პასუხისმგებლობა ეკისრება. ქართული საზოგადოების ამ თვისებაზეა ლაპარაკი ილია ჭავჭავაძის წერილშიც ,,რა გითხრათ? რით გაგახაროთ?” – ქართველები პასიურად ელოდებიან ღვთის წყალობას, ჰგონიათ მათი შრომის, აქტივობის გარეშეც გაკეთდება. ასეთი ,,ღვთის წყალობაა” კვაჭი. კვაჭი-მხსნელის მითოლოგიზებული ფიგურა ქართული საზოგადოების ოცნების და პოეტური წარმოსახვის ქმნილებაა, რომელსაც ეს საზოგადოება ბრმად ენდობა და ისიც უხვად სარგებლობს ამ ნდობით. უსახური რეალობის პოეტიზაცია, იდეალიზაცია საქართველოში მხოლოდ იმ პოეტებს არ ემარჯვებათ, რომლებიც კვაჭი-რაინდის ისეთ ამაღლებულ ხატს ქმნიან, რომ მათი ოსტატური ფალსიფიკაციით თვით ამ საქმის ვირტუოზი კვაჭიც კი განცვიფრებული რჩება.

თუმცა კვაჭი თვითონაც ასახიერებს რაინდს. მისი ეფემერული მონაწილეობა კოჯრს ბრძოლაში საბჭოთა ჯარის წინააღმდეგ იმითაც უნდა აისახენოდეს, რომ მას ზოგჯერ ზედმეტად იტაცებს რაინდის როლი, თუმცა დროულად ფხიზლდება და უკან იხევს, პატრიოტულ აღტკინებას იოკებს. არადა, კვაჭს მართლა უყვარს სამშობლო როგორც თავისი კერძო საკუთრება, საკუთარი მამული, როგორც ექსპლუატაციის ობიექტი, როგორც საბალახო და სანავარდო – მწერალი ელვარე ირონიით ხატავს კვაჭის ეგზალტირებულ პატრიოტულ ემოციებს.

კვაჭის სიცოცხლისუნარიანობა, თვითშენარჩუნების ძალა უპირველესად იმას ემყარება, რომ არავითარ იდეას, მათ შორის ნაციონალურს, სერიოზული თვალსაზრისით აფასებს. ნებისმიერ მსოფლმხედველობრივ სისტემას თუ იდეოლოგიას იგი უყურებს როგორც ინსტრუმენტს, იარაღს, რომელსაც ეფექტიანი გამოყენების შემდეგ შორს მოისვრის და ხელს ახალი იარაღისკენ იწვდის. ხოლო თვით მისი საკუთარი კრედო სრული, ყოვლისმომცველი ნიჰილიზმია.

ზნეობასაც კვაჭისთვის მხოლოდ პრაგმატულ-გამოყენებითი ღირებულება აქვს. დიდებულია, როცა სხვები მორალური ნორმებს ასრულებენ – ამით კვაჭი მათი უზნეობისგან დაცულია, ისინი კი დაუცველები არიან მისი უზნეობის წინაშე. როცა ამორალობაში სხვები – ვთქვათ, ქართველი ხელისუფლები – ჯობნიან, მისი მორალური აღშფოთება უსაზღვროა, მგზნებარედ გმობს მათ უზნეო ქცევას. კვაჭი დიდი მორალისტია – მორალურ კანონებს მუდამ უნდა ემორჩილებოდეს ყველა… მის გარდა.

პერსონაჟები და მათი პროტოტიპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კვაჭი კვაჭანტირაძე - თაღლითი და ავანტურისტი.რომანის მთავარი გმირი. გერონტი ქიქოძის მოგონენებებზე დაყრდნობით არსებობს მოსაზრება, რომ კვაჭი კვაჭანტირაძის პროტოტიპი არის დიპლომატი ვასილ დუმბაძე
სილიბისტრო კვაჭანტირაძე - კვაჭის მამა.
პუპი - კვაჭის დედა.
ნოტიო - კვაჭის ბებია.
ხუხუ - კვაჭის ბაბუა.
ბუდუ შოლია - სამიკიტნოს მფლობელი ქუთაისში.კვაჭი გასაზრდელად მას მიაბარეს.
ცვირი - ბუდუს ცოლი. კვაჭის პირველი "დედალი".
ბესო შიქია - კვაჭის მეგობარი.
ჯალილა - კვაჭის მუსლიმი მეგობარი.
გრიგოლ რასპუტინი - მკურნალი,ავანტურისტი.სამეფო კართან დაახლოებული პირი.კვაჭისა და მისი ურთიერთობა მთლიანად გამოგონილია(მათ შორის კვაჭის მიერ მისი მოკვლა).
ლადი ჩიკინჯილაძე - კვაჭის მეგობარი.
რებეკა - კვაჭის ერთ-ერთი ვითომ სატრფო.
ელენე - კვაჭის ერთ-ერთი ვითომ სატრფო.
მადამ ლაპოში - კვაჭის ერთ-ერთი ვითომ სატრფო.
ალექსი ირემაძე - მოხუცს კვაჭი მაშინ გაიცნობს, როცა დაიჭერენ თავის მეგობარ ჯალილასთან ერთად ციხეში ჩასვამენ.მეგობრები უკანასკნელად თხოვენ პატიებას ღმერთს და მისგან დახმარებას ელიან. კვაჭის მშველელად აქ პატიოსანი მოხუცი ალექსი ირემაძე მოევლინება, რომელიც ტყუილსაც კი იკადრებს ბანდის დასახმარებლად. ავანტურისტი ციხიდან გამოსვლისთანავე მის პატიოსნებაში ღრმად დარწმუნებულ მოხუცს სახლს გააყიდვინებს და ფულს უსირცხვილოდ მიითვისებს

კვაჭი კვაჭანტირაძე – მიხეილ ანდრონიკოვი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ზოგიერთი კრიტიკოსის აზრით კვაჭის პროტოტიპი შესაძლებელია მიხეილ ანდრონიკოვი, იგივე მიხეილ ანდრონიკაშვილი ყოფილიყო. მიხეილ ანდრონიკოვი, რუსეთის სახელმწიფო მოხელე, ცნობილი ავანტიურისტი, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში მეგობრობდა და თანამშრომლობდა კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე გაქნილ ავანტიურისტთან და გარყვნილ რუსთან გრიგორი რასპუტინთან. კვაჭისა და მიხეილის ბიოგრაფიებს შორის მრავალი დამთხვევაა.

მიხეილ ანდრონიკოვს საკმაოდ საინტერესო წარმომავლობა და ოჯახი ჰქონდა. მისი მამა, ასევე მიხეილ აბელის ძე ანდრონიკოვი დიდი თავადის, მიხეილ ნიკოლოზის ძის ადიუტანტი იყო. ანდრონიკოვი გერმანიაში დაიბადა და გაიზარდა. რუსეთში ის ახალგაზრდობის წლებში ჩამოვიდა და „რუსი ხალხის კავშირს” დაუახლოვდა. იყო კამერ-იუნკერი, ტიტულოვანი მრჩეველი, საგანგებო დავალებათა ზესაშტატო მოხელე წმიდა სინოდის ობერ-პროკურორთან. მიხეილს პირადი ნაცნობობა ჰქონდა იმპერატორ ვილჰელმ მეორესთან. ამიტომაც იყო, რომ პირველი მსოფლიო ომის დროს, გერმანოფილობის ბრალდებით, სამხედრო უწყების ზედამხედველობის ქვეშ იმყოფებოდა. ცნობილია, ანდრონიკოვის სიტყვა, რომელიც მან კაიზერთან დაზავებასთან დაკავშირებით წარმოთქვა: „ნუ დაივიწყებთ, ბატონებო, 1905 წელს. ჩემი აზრით, უმჯობესია, გერმანელებმა მოგვჭრან კუდი, ვიდრე ჩვენმა გლეხებმა – თავი.”(ასეთი ფრაზებით ძალიან წააგავს კვაჭის და მის იდეოლოგიას უახლოვდება).

კიდევ ერთი დამთხვევაა ის, რომ უფრო გვიან, გრიგორი უახლოვდება რასპუტინს , ის გახდა მისი უშუალო კონსულტანტი საკადრო დანიშვნებისა და სახელისუფლებო სტრუქტურებთან ურთიერთობის სფეროში. ანდრონიკოვი თავის ოთახს საგანგებოდ უთმობდა რასპუტინს ეპისკოპოს ვარნავასთან, შინაგან საქმეთა მინისტრ ხვოსტოვთან და საიდუმლო მრჩეველ ბელეცკისთან შესახვედრად. ანდრონიკოვი ყოველთვის ხაზს უსვამდა მის განსაკუთრებულ რელიგიურობას, რადგან ეს იმ პერიოდის მეფის კარზე მიღებული იყო. რელიგიურობისადმი ფეხის ასაწყობად და საკუთარი ღვთივსათნომყოფელობის ხაზგასასმელად, საკუთარ საძინებელში სამლოცველო ჰქონდა მოწყობილი – დიდი ჯვარცმა, ანალოგიით მაგიით ნაკურთხი წყლისთვის და სხვა. იმავე საძინებელში კი, შირმის მეორე მხარეს, ორადგილიან საწოლზე საპროტექციოდ მოსულ მთხოვნელებს იღებდა. ამ ფაქტს აღწერს ეკატერინოსლავსკის რაიონული სასამართლოს პროკურორი თავის მოხსენებაში. პროკურორი ვლადიმერ რუდნევი: „შირმის მეორე მხარეს, თავის ორადგილიან საწოლზე ყველაზე გათახსირებულ, საძაგელ საქმიანობას ეწეოდა… ახალგაზრდა ადამიანებთან, რომლებიც მას ეალერსებოდნენ პროტექციის გაწევის სანაცვლოდ”. თანდათანობით ანდრონიკოვმა რასპუტინის ნდობა დაიმსახურა და შემდეგში მისი ერთ-ერთი ყველაზე ახლობელი და ნდობით აღჭურვილი პირი გახდა. „სულმდაბალი პიროვნებაა”, – თქვა ანდრონიკოვის შესახებ ყოფილმა პრემიერმა ვიტემ. მწერალ კასვინოვის დახასიათება კი ასეთი იყო: „ანდრონიკოვი თითქოს არც ჯაშუში იყო, არც გაიძვერა. სულ რაღაცას ჯახირობდა, ფლიდობდა, ინტრიგნობდა. ერთმანეთის წინააღმდეგ აქეზებდა ადამიანებს.”

კვაჭი კვაჭანტირაძე გრიგორ რასსპუტინთან ერთად აწყობდა ღრეობებს, წვეულებებს და ორგიებსა და საროსკიპოებსაც არ აკლდებოდა. მისი ურთიერთობა ძალიან ჰგავს ანდრონიკოვისას, რომელიც რასპუტინის ბინაზე აწყობდა ქეიფებს ოფიცრებისთვის. იქ ახვედრებდა ქალებს და მათი მეშვეობით სცინცლავდა ოფიცრებს უკანასკნელ მონაცემებს ჯარების მდგომარეობის შესახებ. ის ოსტატურად იყენებდა თავადის ტიტულს და ნაცნობობას ამყარებდა ქალაქის ოფიცრობასთან, შესაფერის კომპანიონებს ეძებდა რესტორნებში „ასტორიასა” და „ევროპაში”. ანდრონიკოვი დაეპატრონა თუ არა სასტუმრო „ელეგიას” ნომერს, თეჯირს მიღმა მოაწყო კერძო საქმის წარმოება. კონკრეტულად, კი ადგენდა ცნობებს რუსეთში მოხვედრილ გერმანელ ტყვეებზე. 1916 წელს რასპუტინი და ანდრონიკოვი ერთმანეთს დაემდურნენ, რის შედეგადაც, ამ უკანასკნელს ალექსანდრა ფეოდოროვნამაც ალმაცერად დაუწყო ყურება. 1917 წელს ანდრონიკოვი გახდა ეჭვმიტანილი გერმანელთა სასარგებლოდ ჯაშუშობაში და აეკრძალა ცხოვრება სამხედრო მდგომარეობაში მყოფ ორივე დედაქალაქში. მეფემ ბრძანა ანდრონიკოვი რიაზანში გადაესახლებინათ. მაგრამ, ის მალევე თვითნებურად დაბრუნდა მოსკოვში. დროებითი მთავრობის საგანგებო სამძებრო კომისიის წარდგინებით, ამავე წლის 23 მარტიდან 1 ივლისამდე იმყოფებოდა საპატიმროში, პეტრე-პავლეს ციხის ტრუბეცკის ბასტიონში.

ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ, ლენინისა და ძერჟინსკის რეკომენდაციით, ძველი დამსახურებებისთვის, ის დაინიშნა კრონშტადტის „ჩეკას” უფროსად. კონკრეტულად, მას, მოზრდილი თანხის გადახდის საფასურად, საბჭოთა რუსეთის დატოვების მსურველთაგან ფინანსური შემოდინებები უნდა აეკრიფა. ის მალევე გამოიჭირეს მსხვილ მექრთამეობაში. დიდი მთავრის, ალექსანდრესა და მისი მეუღლის, ქსენიასაგან ოქროთი ორი მილიონის აღების შესახებ გაიგო „ვეჩეკა-ს” თავმჯდომარის მოადგილემ, გლებ ბოკიმ. ასე რომ, გერმანიის სასარგებლოდ ჯაშუშობის ბრალდებით, ანდრონიკოვი დაიხვრიტა ბოლშევიკების ხელისუფლების მიერ, თუმცა, რეალურად, უფრო მიესადაგებოდა ბრალდება ფინანსური აფერისტობისთვის. ძალიან ახლოს იყო კვაჭი კვაჭანტირაძეც დახვრეტასთან, თუმცა მან თავისი მახვილგონიერებითა და გაიძვერობით მოახერხა ციხიდან გაქცევა და ამით აჯობა ანდრონიკოვს. ამ და სხვა ბიოგრაფიული დამთხვევების გამო არ არის გამორიცხული, რომ ჯავახიშვილის „კვაჭი კვაჭანტირაძის” „აპოლონჩიკის” პროტოტიპადაც ანდრონიკოვი მოიაზრებოდეს.

რომანის გამოხმაურება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ძალიან დიდი გამოხმაურება მოჰყვა რომანის ინგლისურ თარგმანს, რომელიც ბრიტანელმა ქართველოლოგს, დონალდ რეიფილდს ეკუთვნის. ბრიტანული გამოცემა "გარდიანი" პერმანენტულად აქვეყნებს სტატიებს, სადაც მისი ავტორები მკითხველს ურჩევენ, თუ რომელი წიგნები წაიკითხონ დასვენების დღეებში. 11 ივლისს გამოქვეყნებულ ასეთ სარეკომენდაციო სტატიაში ბრიტანელი ნოველისტი და სცენარისტი უილიამ ბოიდი მკითხველს სამი წიგნის წაკითხვას ურჩევს, რომელთაგან ერთ-ერთი მიხეილ ჯავახიშვილის "კვაჭი კვაჭანტირაძე".^[4]

„

სამი საოცრად შთამბეჭდავი წიგნი გამოიცა წელს, რომლებიც არ არიან სიკეთით სავსენი. მიხეილ ჯავახიშვილის "კვაჭი კვაჭანტირაძე" მეოცე საუკუნის ქართული ლიტერატურის სარდონულ - ავანტიურისტული შედევრია, რომელიც როგორც იქნა, ხელმისაწვდომი გახდა ინგლისურ ენაზე. მშვენიერი თარგმანის ავტორი დონალდ რეიფილდი არის. ეს არის სკაბრეზული, ემოციური ისტორია რადიკალური ანტაგონისტისა, რომელიც ცდილობს წინ აღუდგეს სტალინის რუსეთის დემონებს..

“

რომანის რევიუ გამოაქვეყნა პრესტიჟულმა ლიტერატურულმა საიტმა – Complete-review.Com, რომელიც კვაჭი კვაჭანტირაძის პერსონაჟს ადარებს ცინიკურ დონ კიხოტსა და თომას მანის ფელიქს კრულს.^[5]

საიტი "Kirkusreviews.Com" წერს:^[6]

„

თუ ნაწარმოები ჩანს მოძველებული, ეს მხოლოდ დროის ბრალია და არა თარგმანის, და ყველაფრის ამის ქვეშ ჯავახიშვილი თამაშობს საშიშ პოლიტიკური კრიტიკის თამაშს, რომელიც ზღაპრის ფორმით ვლინდება... უმეტესობა ქართული კლასიკური ნაწარმოები, საკმაოდ საინტერესოა სტუდენტთათვის, რომლებიც ადრეულ საბჭოთა დროს და სამოქალაქო ომს შეისწავლიან.

“

წიგნების მოყვარულთა სოციალურმა ქსელმა Goodreads.Com– მა რომანს 5 ქულიდან 3,95 ქულა მიანიჭა.^[7] ხოლო ინტერნეტმაღაზიაში – Amazon.Com კვაჭი კვაჭანტირაძის ინგლისური თარგმანი 17.95 დოლარად იყიდება.^[8]

მიხეილ ჯავახიშვილის "კვაჭი კვაჭანტირაძის" და მთელი რიგი სხვა ნაწარმოებების გამო ზოგიერთი კრიტიკოსი მკაცრად საყვედურობდა ეროვნული გრძნობის მოდუნებას. კვაჭი კვაჭანტირაძე საზოგადოების ერთ ნაწილს მიაჩნდა ეროვნული ღირსების შემლახავ ხელოვნურად შექმნილ მხატვრულ სახედ, რომელსაც არ მოეძებნებოდა რეალური პროტოტიპი და ამდენად მხოლოდ მწერლის ფანტაზიის ნაყოფს წარმოადგენდა. ამ შემთხვევაში ავტორმა ერთგვარად გაიზიარა ილია ჭავჭავაძის ბედი, რომელსაც ასევე აუმხედრდა კონსერვატიული საზოგადოება ლუარსაბ თათქარიძის ("კაცია ადამიანი?!") გამო. ეს საყვედურები არ იმსახურებენ არგუმენტირებულ უარყოფას, რადგან მხატვრული ნაწარმოებისადმი ცრუპატრიოტიზმის პოზიციებიდან მიდგომის გამოხატულებაა და არა დინჯი, სერიოზული ანალიზის შედეგი. ჯავახიშვილის "კვაჭი კვაჭანტირაძის" მთელი ღირსება სწორედ იმით არის განსაზღვრული, რომ მწერლის მამხილებელ პათოსს ზუსტი მისამართი აქვს და იგი სავსებით რეალური სიმახინჯის წინააღმდეგ არის მიმართული.

ფაქტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2014 წლის მაისში საქართველოს ყოფილმა პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა "Facebook-ზე", თავის ოფიციალურ გვერდზე "კვაჭი კვაჭანტირაძის" ფრაგმენტი გამოაქვეყნა.^[9] "ღირს გადავიკითხოთ კლასიკოსები" - ამ შესავლით საქართველოს მესამე პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა "Facebook-ზე" თავის ოფიციალურ გვერდზე "კვაჭი კვაჭანტირაძის" ფრაგმენტი გამოაქვეყნა.

"ღირს გადავიკითხოთ კლასიკოსები. გთავაზობთ ამონარიდს მიხეილ ჯავახიშვილის „კვაჭი კვაჭანტირაძედან“:

„

ერთი ჯგუფი ასე ჭორიკნობდა:

- ახალი ამბავი გაიგე? ეკითხებოდნენ ერთმანეთს ქუჩებსა, კლუბებსა, თეატრებსა და რესტორნებში, - (კვაჭი კვაჭანტირაძე) ჩამოსულა. - შენი ჭირიმე. მართლა? მადლობა ღმერთს! და იმ ჯგუფს ასეთი ცეცხლი ეკიდებოდა: - თურმე ევროპის ბანკებში ორმოცი მილიონი ნაღდი ფული დაუგროვებია.. სთქვა ერთმა. - ორმოციც იქნება და ასიც - თურმე ეს ფული აქ უნდა ჩამოიტანოს და დაატრიალოს. - მე ნამდვილს გეტყვით. თურმე ოცი მილიონი მთავრობას უნდა ასესხოს ბონების გასამტკიცებლად, ოცი მილიონი გზებზე დახარჯოს, ორმოცი - ელექტროს სადგურებზე, ოციოდე ქარხნების მოწყობაზე, ათიოდე - სტიპენდიებზე, და ორმოციოდე - ჯარზე. მეორე ჯგუფშიც დაახლოებით იგივეს იმეორებდენ და (კვაჭის) წარსულს იგონებდენენ. -(კვაჭმა) დღევანდელი ბედისაგან რუსეთი ათი წლის წინ გადაარჩინა. - პარიზის და ლონდონის ბირჟები ერთ კვირაში ყირამალა გადაატრიალა.

“

"მე მგონი ზემოთ ციტირებული კომენტარს არ საჭიროებს", - წერს მიხეილ სააკაშვილი.

რომანის კავშირი სხვა ნაწარმოებებთან[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჯავახიშვილის ამ რომანს ხშირად ადარებენ თომას მანის „ ავანტურისტ ფელიქს კრულის აღსარებას“ ან გი დე მოპასანის „ლამაზს მეგობარს“. მრავალი დამთხვევაა ამ რომანების მთავარ პერსონაჟებს შორის, მაგრამ ეს მხოლოდ ჟანრის, ავანტიურისტული რომანის ბუნებით არის გამოწვეული და არა რაიმე პირდაპირი და უშუალო კავშირებით, რაც საერთოდ გამორიცხულია. თომას მანს თავისი რომანი ბევრად ადრე ჰქონდა ჩაფიქრებული, მაგრამ მან იგი ცხოვრების ბოლოს წლებში დაწერა. „კვაჭი კვაჭანტირაძე“ 1924 წელს უკვე არსებობდა, თუმცა ის თარგმნილი არ იყო და მანს არ შეეძლო მისი წაკითხვა. რაც შეეხება „ლამაზ მეგობარს“ მისი კავშირი კვაჭისთან შეიძლება თარგმანით იყოს გამოწვეული. „ლამაზი მეგობარი“ ჯავახიშვილის ნათარგმნია.

კვაჭი კვაჭანტირაძე ხელოვნებაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კინო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კინოს გადაღების მრავალი მცდელობა ყოფილა. დაწერილია სცენარი, თუმცა მხატვრული ფილმი ჯერ არ გადაღებულა. 2005 წელს დათო სიხარულიძემ გადაიღო ნახატი ანიმაციური სერიალი “კვაჭის თავგადასავალი” (ჯავახიშვილის რომანის მიხედვით). პერსონაჟებს ამ სერიალში ახმოვანებს მსახიობი ზაზა პაპუაშვილი.

თეატრი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მარჯანიშვილის თეატრის სპექტაკლი „კვაჭი კვაჭანტირაძე“ (1974) (რეჟისორი — დიმიტრი ალექსიძე). კვაჭის როლში - კოტე მახარაძე.
რადიოსპექტაკლი „კვაჭი კვაჭანტირაძე“, კვაჭის როლში - ეროსი მანჯგალაძე
რუსთაველის თეატრი "კვაჭი კვაჭანტირაძე" (1990 წ.) (რეჟისორი - ავთო ვარსიმაშვილი. მხატ.- გოგი მესხიშვილი. კომპოზ. ვატო კახიძე.) როლებში: კვაჭი- კახა თავართქილაძე. რასპუტინი - კახი კავსაძე. რებეკა- მარინე კახიანი. ბესო - თენგიზ თავარიანი. ჭიპი - მამუკა ლორია. სედრაკა- გურამ მგალობლიშვილი. მეფე-სოსო ლაღიძე. დედოფალი - ნანა ფაჩუაშვილი. ცვირი - ლელა ალიბეგაშვილი. სილიბისტრო- დათო პაპუაშვილი. რევოლუციონერი- ნანული სარაჯიშვილი.

თარგმანები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

თარგმნილია გერმანულ ენაზე 1986 წელს - Kwatschi Kwatschantiradse
თარგმნილია არაბულ ენაზე 1996 წელს
თარგმნილია რუსულ ენაზე 1999 წელს - Каналья
თარგმნილია ინგლისურ ენაზე 2014 წელს - Kvachi Kvachantiradze
თარგმნილია თურქულ ენაზე 2017 წელს - Madrabaz Kvaçi დაარქივებული 2017-03-05 საიტზე Wayback Machine.
თარგმნილია ფრანგულ ენაზე 2022 წელს - Kvatchi Kvatchantiradze