ხუნანი (ქალაქი): განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

14:52, 5 იანვარი 2021-ის ვერსია

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ გარდაბანი (მრავალმნიშვნელოვანი).

ხუნანი, გარდაბანი, მტვერის-ციხე, თურაბის-ციხე, მტკვრის-ციხე, კუპრიკენტი — ციხე-ქალაქი ისტორიულ აღმოსავლეთ საქართველოში, ხუნანის მხარისა და საერისთავოს ცენტრი.

მდებარეობა

ისტორიული წყაროები

ქალაქი ხუნანი ისტორიული ქართლის უკიდურესი აღმოსავლეთი წერტილი იყო, მდინარე მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე და მდებარეობდა მდინარეების ხრამისა და მტკვრის შესართავში.

„და მისცა ქართლოსს ქუეყანა, რომელი ზემო აღვწერეთ. და ესე ქართლოს მოვიდა პირველად ადგილსა მას, სადა შეერთჳს არაგჳ მტკუარსა, და განვიდა მთასა მას ზედა, რომელსა ეწოდების არმაზი. და პირველად შექმნა სიმაგრენი მას ზედა, და იშენა მუნ ზედა სახლი, და უწოდა მთასა მას სახელი თავისა თჳსისა ქართლი. და ვიდრე აღმართებამდე მუნ-ზედა კერპი არმაზისი ერქუა მთასა მას ქართლი, და მის გამო ეწოდა ყოველსა ქართლსა ქართლი, ხუნანითგან ვიდრე ზღუამდე სპერისა^[1].“

სხვა ვერსიები

მდებარეობდა მდინარე მტკვრის მარჯვენა ნაპირზე, მდინარე თაუზჩაის ჩრდილო-აღმოსავლეთით თოფრაქყალის მთასთან (აზერბაიჯანი თოფრაქყალა — ალიზით ნაგები ციხე).

ისტორია

აშენდა ქართლოსის მიერ და დაერქვა სახელად ხუნანი.

„შემდგომად ამისსა ამან-ვე ქართლოს აღაშენა ციხე ორბისა, რომელსა აწ ჰქჳან სამშჳლდე. და კუალად აღაშენა მტუერის-ციხე, რომელსა აწ ჰქჳან ხუნანი. ცხოვნდა იგი მრავალთა წელთა და განმრავლდა ნათესავი მისი^[2].“

პლატონ იოსელიანის თქმით, მას შემდეგ რაც ხუნანი გარდაბოსის სამფლობელოს რეზიდენცია გახდა, დაერქვა მისი სახელი — გარდაბანი^[3].

„გარდაბოსს მისცა ხუნანი და უჩინა საზღვარი: აღმოსავლით მდინარე ბერდუჯისი, დასავლით ქალაქი გაჩიანი, და სამჴრით მთა პირველ ჴსენებული, და ჩრდილოთ მტკვარი^[4].“

ფარნავაზ მეფის დროს ხუნანის ციხე-ქალაქი გადაიქცა ხუნანის საერისთავოს ადმინისტრაციულ ცენტრად.

735-737 წლებში, ქართლში მურვან ყრუს შემოჭრის შედეგად ქალაქი არაბებმა დაარბიეს და იქ არაბთა გარნიზონი განთავსდა. არაბთა მიერ თბილისის საამიროს (736) დაარსების შემდეგ ხუნანის ამირა თბილისის ამირას დაემორჩლა, რომელიც ფაქტიურად ქართლის გამგებელი იყო.^[5]

1121 წლის მარტში დავით აღმაშენებელი დაესხა ხუნანს და ისე გაანადგურა მტერი, რომ აღარავინ დარჩა „მთხრობი ამბისა“.^[5] საქართველოს სამეფოს ფარგლებში იგი ერთ-ერთ დაწინაურებულ ქალაქად ითვლებოდა.

XII საუკუნის არაბი ისტორიკოსის და გეოგრაფის ალ-ჰამავი იაკუთის ცნობით ის არის:

„ქალაქი ჯურზანის ქვეყანაში. ჰაბიბ იბნ მასლამას მიერ დაპყრობილი. ამბობს ალ-ისტარხი: ხუნანი არის ციხე ცნობილი თურაბის ციხის სახელით, რადგან იგი მდებარეობს დიდ ბორცვზე.^[6]“

1640 წელს როსტომ მეფის მიერ ციხესთან აშენდა ქვის ხიდი (წითელ ხიდთან), ცნობილი ჩატეხილი ხიდის სახელწოდებით. 1673 წელს შარდენს უმოგზაურია და უნახავს ქალაქი ხუნანი, რომელიც იმ დროს იწოდებოდა როგორც კუპრიკენტი (ხიდის სოფელი). ქალაქი იმ დროს მოიცავდა 150 სახლს^[7].

ლიტერატურა

ბერძენიშვილი დ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 515.

სქოლიო

↑ "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955
↑ "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955
↑ П. Иоселиани, «Города, существовавшие и существующие в Грузии» 1850. გვ. 39-40
↑ "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955
↑ ^5.0 ^5.1 Ლორთქიფანიძე, Მარიამ; Მეტრეველი, Როინ; Მუსხელიშვილი, Დავით (2012). საქართველოს ისტორია : 4 ტომად : ტომი II. თბილისი : პალიტრა L, გვ. 174, 306. ISBN 978-9941-19-406-1.
↑ „ჲაკუთის ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ - ნაკვ. I - ეთერ სიხარულიძის თარგმანი - უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ - წ. VII - თბ. - 1964 გვ. 52
↑ "Voyage en Georgie", p. 249

[1] "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[2] "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[3] П. Иоселиани, «Города, существовавшие и существующие в Грузии» 1850. გვ. 39-40

[4] "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[საქისტორია2012-5] 5.0 ^5.1 Ლორთქიფანიძე, Მარიამ; Მეტრეველი, Როინ; Მუსხელიშვილი, Დავით (2012). საქართველოს ისტორია : 4 ტომად : ტომი II. თბილისი : პალიტრა L, გვ. 174, 306. ISBN 978-9941-19-406-1.

[იაკუთი-6] „ჲაკუთის ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ - ნაკვ. I - ეთერ სიხარულიძის თარგმანი - უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ - წ. VII - თბ. - 1964 გვ. 52

[7] "Voyage en Georgie", p. 249

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 {{მმ*|გარდაბანი (მრავალმნიშვნელოვანი)}}
 [[ფაილი:Ruins of the Khunani castle on the map.jpg|მინიატიურა|ხუნანის ციხის ნანგრევები (მტკვარი-ხრამის შესართავში) კავკასიის მხარის ხუთვერსიან რუკაზე]]
-'''ხუნანი''', '''გარდაბანი''', '''მტვერის-ციხე''', '''თურაბის-ციხე''' ან '''მტკვრის-ციხე''', '''კუპრიკენტი''' — ციხე-ქალაქი ისტორიულ აღმოსავლეთ საქართველოში, [[ხუნანი (მხარე)|ხუნანის მხარისა]] და საერისთავოს ცენტრი.
+'''ხუნანი''', ''გარდაბანი'', ''მტვერის-ციხე'', ''თურაბის-ციხე'', ''მტკვრის-ციხე'', ''კუპრიკენტი'' — ციხე-ქალაქი ისტორიულ აღმოსავლეთ საქართველოში, [[ხუნანი (მხარე)|ხუნანის მხარისა]] და [[ხუნანის საერისთავო|საერისთავოს]] ცენტრი.
+==მდებარეობა==
+===ისტორიული წყაროები===
+ქალაქი ხუნანი ისტორიული [[ქართლი]]ს უკიდურესი აღმოსავლეთი წერტილი იყო, მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა სანაპიროზე და მდებარეობდა მდინარეების ხრამისა და მტკვრის შესართავში.
+{{ციტატა|და მისცა ქართლოსს ქუეყანა, რომელი ზემო აღვწერეთ. და ესე ქართლოს მოვიდა პირველად ადგილსა მას, სადა შეერთჳს არაგჳ მტკუარსა, და განვიდა მთასა მას ზედა, რომელსა ეწოდების არმაზი. და პირველად შექმნა სიმაგრენი მას ზედა, და იშენა მუნ ზედა სახლი, და უწოდა მთასა მას სახელი თავისა თჳსისა ქართლი. და ვიდრე აღმართებამდე მუნ-ზედა კერპი არმაზისი ერქუა მთასა მას ქართლი, და მის გამო ეწოდა ყოველსა ქართლსა ქართლი, '''ხუნანითგან''' ვიდრე ზღუამდე სპერისა<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qc/qarTlis_cxovreba_1_2.html "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955]</ref>.}}
+===სხვა ვერსიები===
+მდებარეობდა მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა ნაპირზე, მდინარე [[თაუზჩაი]]ს ჩრდილო-აღმოსავლეთით თოფრაქყალის მთასთან ([[აზერბაიჯანი]] თოფრაქყალა — ალიზით ნაგები ციხე).
 ==ისტორია==
@@ ხაზი 14: / ხაზი 22: @@
 [[ფარნავაზ I|ფარნავაზ მეფის]] დროს ხუნანის ციხე-ქალაქი გადაიქცა ხუნანის საერისთავოს ადმინისტრაციულ ცენტრად.
--737 წლებში, ქართლში [[მურვან ყრუს შემოსევა საქართველოში|მურვან ყრუს შემოჭრის]] შედეგად ქალაქი არაბებმა დაარბიეს.
+-737 წლებში, ქართლში [[მურვან ყრუს შემოსევა საქართველოში|მურვან ყრუს შემოჭრის]] შედეგად ქალაქი არაბებმა დაარბიეს და იქ არაბთა გარნიზონი განთავსდა. არაბთა მიერ [[თბილისის საამირო|თბილისის საამიროს]] (736) დაარსების შემდეგ ხუნანის ამირა თბილისის ამირას დაემორჩლა, რომელიც ფაქტიურად ქართლის გამგებელი იყო.<ref name="საქისტორია2012">{{Cite book|last=Ლორთქიფანიძე|first=Მარიამ|url=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/71346|title=საქართველოს ისტორია : 4 ტომად : ტომი II|last2=Მეტრეველი|first2=Როინ|last3=Მუსხელიშვილი|first3=Დავით|date=2012|publisher=თბილისი : პალიტრა L|isbn=978-9941-19-406-1|pages=174, 306}}</ref>
+წლის მარტში [[დავით აღმაშენებელი]] დაესხა ხუნანს და ისე გაანადგურა მტერი, რომ აღარავინ დარჩა „მთხრობი ამბისა“.<ref name="საქისტორია2012" /> [[საქართველოს სამეფო|საქართველოს სამეფოს]] ფარგლებში იგი ერთ-ერთ დაწინაურებულ ქალაქად ითვლებოდა.
 [[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] არაბი ისტორიკოსის და გეოგრაფის [[ალ-ჰამავი იაკუთი|ალ-ჰამავი იაკუთის]] ცნობით ის არის:
@@ ხაზი 20: / ხაზი 30: @@
 {{ციტატა|ქალაქი [[იბერიის სამეფო|ჯურზანის]] ქვეყანაში. [[ჰაბიბ იბნ მასლამა]]ს მიერ [[ჰაბიბ იბნ მასლამას შემოსევები საქართველოში|დაპყრობილი]]. ამბობს [[ალ-ისტარხი]]: ხუნანი არის ციხე ცნობილი '''თურაბის''' ციხის სახელით, რადგან იგი მდებარეობს დიდ ბორცვზე.<ref name="იაკუთი">[[ალ-ჰამავი იაკუთი|„ჲაკუთის]] ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ - ნაკვ. I -  ეთერ სიხარულიძის თარგმანი - უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ - წ. VII - თბ. - 1964 გვ. 52</ref>}}
-[[1640]] წელს [[როსტომი (ქართლის მეფე)|როსტომ მეფის]] მიერ ციხესთან აშენდა ქვის ხიდი (წითელ ხიდთან), ცნობილი ჩატეხილი ხიდის სახელწოდებით. [[1673]] წელს შარდენს უმოგზაურია და უნახავს ქალაქი ხუნანი, რომელიც იმ დროს იწოდებოდა როგორც '''კუპრიკენტი''' (ხიდის სოფელი). ქალაქი იმ დროს მოიცავდა 150 სახლს<ref>"Voyage en Georgie", p. 249</ref>.
+[[1640]] წელს [[როსტომი (ქართლის მეფე)|როსტომ მეფის]] მიერ ციხესთან აშენდა ქვის ხიდი (წითელ ხიდთან), ცნობილი ჩატეხილი ხიდის სახელწოდებით. [[1673]] წელს [[ჟან შარდენი|შარდენს]] უმოგზაურია და უნახავს ქალაქი ხუნანი, რომელიც იმ დროს იწოდებოდა როგორც '''კუპრიკენტი''' (ხიდის სოფელი). ქალაქი იმ დროს მოიცავდა 150 სახლს<ref>"Voyage en Georgie", p. 249</ref>.
-==მდებარეობა==
-===ისტორიული წყაროები===
-ქალაქი ხუნანი ისტორიული [[ქართლი]]ს უკიდურესი აღმოსავლეთი წერტილი იყო, მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა სანაპიროზე და მდებარეობდა მდინარეების ხრამისა და მტკვრის შესართავში.
-{{ციტატა|და მისცა ქართლოსს ქუეყანა, რომელი ზემო აღვწერეთ. და ესე ქართლოს მოვიდა პირველად ადგილსა მას, სადა შეერთჳს არაგჳ მტკუარსა, და განვიდა მთასა მას ზედა, რომელსა ეწოდების არმაზი. და პირველად შექმნა სიმაგრენი მას ზედა, და იშენა მუნ ზედა სახლი, და უწოდა მთასა მას სახელი თავისა თჳსისა ქართლი. და ვიდრე აღმართებამდე მუნ-ზედა კერპი არმაზისი ერქუა მთასა მას ქართლი, და მის გამო ეწოდა ყოველსა ქართლსა ქართლი, '''ხუნანითგან''' ვიდრე ზღუამდე სპერისა<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qc/qarTlis_cxovreba_1_2.html "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955]</ref>.}}
-===სხვა ვერსიები===
-მდებარეობდა მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა ნაპირზე, მდინარე [[თაუზჩაი]]ს ჩრდილო-აღმოსავლეთით თოფრაქყალის მთასთან ([[აზერბაიჯანი]] თოფრაქყალა — ალიზით ნაგები ციხე).
 ==ლიტერატურა==