ენათმეცნიერება

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

ენათმეცნიერება, ლინგვისტიკა — მეცნიერება ადამიანის ბუნებრივი ენების[1][2][3], მათი აგებულებისა და ფუნქციონირების ზოგადი კანონების შესახებ.

ეტიმოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ენათმეცნიერებების გავრცელებული სახელწოდება უცხო ენებზე არის ლინგვისტიკა. იგი მომდინარეობს ლათინური lingua-საგან, რაც ნიშნავს „ენას“.

ენათმეცნიერების დისციპლინები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ენის შესასწავლი ასპექტების თვალსაზრისით პირობითად გამოიყოფა ენათმეცნიერების დისციპლინების ორი კლასი: შიგა და გარე.

  • შიდა ენათმეცნიერების კლასი:
გრამატიკაეტიმოლოგიაზოგადი ენათმეცნიერებალექსიკოგრაფიამორფოლოგიაონომასტიკაორთოგრაფიასემანტიკასინტაქსიტიპოლოგიაფონეტიკაფონოლოგიაფრაზეოლოგიაშედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერება
  • გარე ენათმეცნიერების კლასი:
დიალექტოლოგიაეთნოლინგვისტიკაინტერლინგვისტიკალინგვისტური გეოგრაფიამეტალინგვისტიკაპარალინგვისტიკასოციოლინგვისტიკაფსიქოლინგვისტიკა

ენათმეცნიერების ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ენათმეცნიერება უძველესი დროიდან ვითარდებოდა ძველ აღმოსავლეთსა და მესოპოტამიაში, სირიასა და ეგვიპტეში, აგრეთვე ინდოეთსა (ძვ. წ. V-IV სს. პანინი) და საბერძნეთში (არისტოტელე). მეცნიერულ კვლევებს ამ დარგში საფუძველი ჩაეყარა XIX საუკუნის დასაწყისიდან ზოგადი ენათმეცნიერების (ვილჰელმ ჰუმბოლდტი) და შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერების (ფრანც ბოპი, ვილჰელმ გრიმი და სხვები).

ენათმეცნიერების ისტორიის ძირითადი მიმართულებებია:

  • ლოგიკური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის შუაწლები);
  • ფსიქოლოგიური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის მე-2 ნახევარი);
  • სოციოლოგიური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის დასასრული – XX საუკუნე).

ენათმეცნიერების საერთო ცნებები და ტერმინები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ზოგადი ცნებები:
ანბანიასოასპექტიბგერაბრუნებაბრუნვაგანსაზღვრებაგარემოებაგრამატიკული დროგრამატიკული რიცხვიდამატებადამწერლობათანხმოვანითარგმანიკომპოზიტიმახვილიუღლებაქვემდებარეშემასმენელიქცევაწინადადებახმოვანითანხმოვანი
  • ენის ფორმები და სახეები:
დაპროგრამების ენადიალექტიკილოკილოკავიოფიციალური ენაჟესტების ენასალიტერატურო ენასაერთაშორისო ენასახელმწიფო ენახელოვნური ენა
  • მეტყველების ნაწილები:
არსებითი სახელიზედსართავი სახელირიცხვითი სახელინაცვალსახელიზმნაზმნიზედათანდებულიკავშირინაწილაკიშორისდებული
  • სასვენი ნიშნები:
დეფისიკითხვის ნიშანიმრავალწერტილიმძიმეორწერტილიძახილის ნიშანიწერტილიწერტილ–მძიმე
  • მიმდინარეობები და თეზები:
სეპირ–უორფის ჰიპოთეზაუნივერსალური გრამატიკა

გამოჩენილი ენათმეცნიერები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ენათმეცნიერების ინსტიტუტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. მარტინეტი, ანდრე (1960). Elements of General Linguistics, Tr. Elisabeth Palmer (Studies in General Linguistics, vol. i.), London: Faber, გვ. 15. 
  2. ჰალიდეი, მიხაელ; Jonathan Webster (2006). On Language and Linguistics. Continuum International Publishing Group, გვ. vii. ISBN 0-8264-8824-2. 
  3. გრინბერგი, ჟოზეფი (1948). „Linguistics and ethnology“. Southwestern Journal of Anthropology. 4: 140–47.