ჯგუფურა

ჯგუფურა
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  სოკოები განყოფილება:  ბაზიდიუმიანი სოკოები კლასი:  აგარიკომიცეტები რიგი:  ფირფიტოვანნი ოჯახი:  ლიოფილუმისებრნი გვარი:  ლიოფილუმი სახეობა:  ჯგუფურა
ლათინური სახელი
Lyophyllum decastes (Fr.) Singer, 1951
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში NCBI   64660 EOL   1009180 MB   299927

ჯგუფურა (ლათ. Lyophyllum decastes) — ლიოფილუმის გვარის სოკო ლიოფილუმისებრთა ოჯახისა, რომელიც ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში. იზრდება ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, ზაფხულ-შემოდგომით.

კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლება. გამოიყენება ახალი, დამწნილებული და დამუჟუჟებული, ასვე ხმარობენ წვნიანებშიც.

სოკო პირველად აღწერა შვედმა მიკოლოგმა ელიას მაგნუს ფრისმა 1818 წელს როგორც Agaricus decastes. მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა გერმანელმა მიკოლოგმა როლფ ზინგერმა 1951 წელს.

სამეცნიერო სინონიმები:

• Agaricus decastes Fr. basionym
• Clitocybe decastes (Fr.) P.Kumm.
  • Clitocybe aggregata (Schaeff.) Gillet
  • Lyophyllum aggregatum (Schaeff.) Kühner
  • Tricholoma aggregatum (Schaeff.) Costantin & L.M.Dufour და სხვა..

აღწერა

ქუდის დიამეტრი — 4-10 (12) სმ, ხორციანი, სიგრძივ ზოლებიანი. ნორჩობაში ქუდი ნახევარსფეროსებრია, შეკეცილი კიდეებით, შემდგომში — ამოზნექილ-გაშლილია გადაკეცილი ან აწეული კიდეებით. იშვიათად — მცირე ზომის ბრტყელი მუქი ქერცლებით ცენტრში. ნოტიო ამინდში ტენიანი და რამდენადმე წებოვანია. ქუდის ფერი — ტალახისფერ-თეთრი, ნაცრისფერი ან ნაცრისფერ-ყავისფერი, კიდეები უფრო ღია. ასაკთან ერთად ღიავდება; დაჭერისას ფერს არ იცვლის.

რბილობი — მკვრივი, ელასტიური, ბოჭკოვანი, ღია ან მონაცრისფრო-ყავისფერი, სუსტად გამოხატული ფქვილის სუნითა და სასიამოვნო გემოთი.

ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები ხშირი, განიერი, 0,5 სმ სიგანეში, თანაბარი კუთხეებით, ოდნავ დაღმავალი ან შეზრდილი, ზრდასრულობაში ზოგჯერ შორდება ფეხს. ტალახისფერ-თეთრი ან მოყვითალო (დაჭერისას მუქდება).

ფეხის სიგრძე — 3-8 (10) სმ სისქე — 0,5-2,5 სმ, მკვრივი, მთლიანი, ცილინდრული, ძირისკენ გამსხვილებული ან ოდნავ გაბერილი. ფირფიტებთან თეთრი, ძირისკენ მონაცრისფრო-მურა. ზედაპირი გლუვი, რბილობი სიგრძივ ბოჭკოვანი, ქუდთან მიმართებაში ფეხი ზოგჯერ ექსცენტრულია.

სპორების ფხვნილი თეთრია. სპორები — 5-7×5-6 მკმ, გლუვი, განიერელიფსისებრი, უფერული.

ეკოლოგია და გავრცელება

საპროფიტია. იზრდება ნიადაგზე ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, უპირატესობას ანიჭებს ტყის და გზის პირებს, მეჩხერ ტყეებს, ზოგჯერ გვხვდება ბაღებში, პარკებსა და საძოვრებზე. როგორც წესი ნაყოფს ისხამს დიდ ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად. ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში.

სეზონი — ზაფხულის ბოლოდან შემოდგომამდე.

მსგავსი სახეობები

• Lyophyllum fumosum — პირობითად საჭმელი სოკოა, როგორც წესი იზრდება წიწვოვან ტყეებში.
• Lyophyllum loricatum — პირობითად საჭმელი სოკოა. უფრო მუქი შეფერილობისაა.
• lyophyllum connatum — შხამიანი სოკოა. ღია შეფერილობისაა.
• Collybia acervata — საჭმელი სოკოა. ზომაში შედარებით მცირეა, მოწითალო შეფერილობის.
• Hypsizygus tessulatus — საჭმელი სოკოა. იწვევს მერქნის მურა სიდამპლეს.

ჯგუფურა ასევე წააგავს მანჭკვალასა და კლიტოციბეს გვარის რამდენიმე წარმომადგენელს.

• 
  Clitocybe brumalis
• 
  Clitocybe squamulosa
• 
  Clitocybe quercina
• 
  Gymnopus fusipes
• 
  Gymnopus peronatus
• 
  Entoloma sinuatum
• 
  Lyophyllum caerulescens
• 
  Lyophyllum deliberatum
• 
  Lyophyllum loricatum
• 
  Lyophyllum paelochroum
• 
  Lyophyllum semitale

კვებითი ღირებულება

კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლება. გამოიყენება ახალი, დამწნილებული და დამუჟუჟებული, მხოლოდ ქუდი. ასევე ხმარობენ წვნიანებშიც. შემწვარ სოკოს ახასიათებს ქათმის გემო.

გალერეა

• 
• 
• 
• 
• 
• 

ლიტერატურა

• Мир растений : в 7 т. / Под ред. академика А. Л. Тахтаджяна. Т.2. Слизевики. Грибы — 2-е изд., перераб. — М.: Просвещение, 1991. — 475 с. (Стр. 272).
• Аурел Дермек. Грибы. — Братислава: Словарт, 1989. — стр. 64.
• З. А. Клепина и Е. В. Клепина. Справочник грибника. — Москва: АСТ-ПРЕСС, 2006. — 256 с. (стр. 78)
• „Грибы“. Справочник. / пер. с итал. Ф.Двин — Москва: АСТ. Астрель, 2004. — 303 с. (стр. 91)
• Лессо, Томас. Грибы. Определитель. / пер. с англ. — Москва: АСТ, 2007. — 304 с. (стр. 41)
• Сержанина. Г.И. (1984). Шляпочные грибы Белоруссии. Минск: Наука и техника. 

რესურსები ინტერნეტში

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ჯგუფურა“ ვიკისაწყობში.
• ჯგუფურა MycoBank-ზე (ინგლისური)
• ჯგუფურა Index Fungorum-ზე (ინგლისური)