პრინციპატი

პრინციპატი — მმართველობის ფორმა ადრეულ რომის იმპერიაში.

სიტყვა პრინციპატი ლათინური Princeps-დან მომდინარეობა, რაც ნიშნავს „პირველი პირველთა შორის“.

პრინციპატი წარმოადგენდა ადრეული იმპერიის მართვის ფორმას, როდესაც რესპუბლიკური ტრადიციები ჯერ კიდევ ძლიერი იყო და ინსტიტუტები შენარჩუნებული იყო, ასევე პრინცეპსს ესაჭიროებოდა სენატის აღიარება.

პრინცეპსტის (პირველი მოქალაქის) ტიტული პირველად ოქტავიანე ავგუსტუსმა მიიღო, როდესაც სენატის თანხმობით იგი იმპერატორი გახდა (ძვ. წ. 27 წელს). ფორმალურად რესპუბლიკა შენარჩუნებული იყო. ავგუსტუსმა მიიღო ცხოვრების ბოლომდე ტრიბუნის მაგისტრატურა, იგი ასევე იყო ცენზორიც და მხედართმთავარიც, ამრიგად იგი სათავეში ჩაუდგა როგორც სამოქალაქო, ასევე სამხედრო და სასულიერო ხელისუფებას. სენატმა და სახალხო კრებებმა განაგრძეს არსებობა, მაგისტრატუსებიც შენარჩუნდა, მაგრამ მათი პოლიტიკური მნიშვნელობა შემცირდა.

პირობითად პრინციპატი მოიცავს პერიოდს ძვ. წ. 27 წლიდან, ანუ ავგუსტუსის იმპერატორად გამოცხადებიდან, 193 წლამდე, ანუ ანტონინების დინასტიის დასასრულამდე. სევერუსების დინასტიის მმართველობა რესპუბლიკური ტრადიციებისგან უკვე ძალიან შორის იყო წასული, ხოლო შემდეგ მესამე საუკუნის კრიზისი დაიწყო, რომელიც დიოკლეტიანეს მიერ დომინატის შემოღებით დასრულდა.

ლიტერატურა

• Richard Alston: Aspects of Roman History. AD 14–117. London / New York 1998.
• Henning Börm, Wolfgang Havener: Octavians Rechtsstellung im Januar 27 v. Chr. und das Problem der „Übertragung“ der res publica. In: Historia 61 (2012), pp. 202–220.
• Jochen Bleicken: Prinzipat und Dominat. Gedanken zur Periodisierung der römischen Kaiserzeit. Wiesbaden 1978.
• Kurt A. Raaflaub, Mark Toher (eds.): Between Republic and Empire: Interpretations of Augustus and his Principate. Berkeley / Los Angeles / Oxford 1990.