გერმანული ენის მორფოლოგია

გერმანული ენის მორფოლოგიად მოაზრება საენათმეცნიერო კვლევითი და სასწავლო დისციპლინა, რომელიც ამ ენაში არსებული სიტყვების ფორმათა ცვალებადობას, ფლექსიის ფორმებსა (უღლებასა და ბრუნებას) და სიტყვათა სახეობებს (არტიკლი, არსებითი სახელი, ზმნა, ზედსართავი სახელი, ნაწილაკი და სხვ.) შეისწავლის. ზოგადად, ტრადიციულ გრამატიკაში მორფოლოგიას აგრეთვე მოძღვრება ფორმების შესახებაც ჰქვია.

მეტყველების ნაწილები

გერმანულ ენაში არის 11 მეტყველების ნაწილი:

არტიკლი — der Artikel, das Geschlechtswort
არსებითი სახელი — das Substantiv, das Hauptwort
ზედსართავი სახელი — das Adjektiv, das Eigenschafts- oder Beiwort
ნაცვალსახელი — das Pronomen, das Fürwort
ზმნა — das Verb, das Zeit- oder Tätigkeitswort
ზმნიზედა — das Adverb, das Neben- oder Umstandswort
რიცხვითი სახელი — das Numerale, das Zahlwort
წინდებული — die Präposition, das Vor- oder Verhältniswort
კავშირი — die Konjunktion, das Bindewort
ნაწილაკი — die Partikel
შორისდებული — die Interjektion, das Ausrufewort

ზმნა (das Verb)

ზმნა გერმანულ ენაში იცვლება პირის, რიცხვის, დროისა და კილოს მიხედვით. გარდამავალი ზმნები ასევე შეიძლება გამოიყენებოდეს მოქმედებითსა და ვნებით გვარში.
გერმანულში არის პირიანი და უპირო (სახელადი) ზმნები. ზმნის პირიანი ფორმები იუღლება.

ზმნის პირიანი ფორმები

1. დროის ექვსი ფორმა (die Zeitformen)

ა) ახლანდელი დროის გამოსახატავად გერმანულ ენას მოეპოვება ერთი დროის ფორმა — Präsens-ი.

Präsens

Heute besucht mein Bruder seine alten Freunde.
დღეს ჩემი ძმა მოინახულებს (სტუმრობს) თავის ძველ მეგობრებს.

ბ) წარსული დროის გამოსახატავად გერმანულ ენას სამი ფორმა მოეპოვება:
Imperfekt — (Präteritum)
Gestern besuchte mein Bruder seine alten Freunde.
გუშინ ჩემმა ძმამ მოინახულა თავისი ძველი მეგობრები.

Perfekt

Hat dein Bruder seine alten Freunde gestern besucht?
მოინახულა შენმა ძმამ გუშინ თავისი ძველი მეგობრები?

Plusquamperfekt

Nachdem mein Bruder seine alten Freunde besucht hatte, kehrte er nach Hause zurück.
მას შემდეგ რაც ჩემმა ძმამ თავისი ძველი მეგობრები მოინახულა, (უკან) სახლში დაბრუნდა.

გ) მომავალი დროის გამოსახატავად გერმანულ ენას მოეპოვება ორი ფორმა:

Futur I

Morgen wird mein Bruder seine alten Freunde besuchen.
ხვალ ჩემი ძმა თავის ძველ მეგობრებს მოინახულებს.

Futurum II

Morgen wird mein Bruder seine alten Freunde besucht haben.
ხვალ ჩემს ძმას მონახულებული ეყოლება თავისი ძველი მეგობრები.

2. ზმნის მოქმედებითი და ვნებითი გვარი (das Aktiv, das Passiv):

ა) მოქმედებითი გვარი (Aktiv).
Die Schüler lesen ein interessantes Buch.
მოსწავლეები საინტერესო წიგნს კითხულობენ.

ბ) ვნებითი გვარი (Passiv).
Interessante Bücher werden immer gern gelesen.
საინტერესო წიგნები ყოველთვის დიდი ინტერესით იკითხება. ანდა, საინტერესო წიგნებს ყოველთვის დიდი ინტერესით კითხულობენ.

3. სამი კილო:

ა) თხრობითი კილო (der Indikativ):
Ich treibe sehr viel Sport.
მე სპორტს ინტენსიურად მივსდევ.
ბ) ბრძანებითი კილო (der Imperativ):
Steh auf! ადექი!
Setz dich! დაჯექი!
გ) კავშირებითი კილო (der Konjunktiv):
Wäre ich Flieger!
ნეტავი მფრინავი ვიყო!

ზმნის უპირო (სახელადი) ფორმები

1. მოქმედებითი და ვნებითი გვარის ინფინიტივი

მოქმედებითი გვარის ინფინიტივი (Infinitiv Aktiv):
lesen, schreiben.
ვნებითი გვარის ინფინიტივი (Infinitiv Passiv):
gelesen werden, geschrieben werden

2. ორი მიმღეობა (das Partizip) - Partizip I, Partizip II:

Partizip I - lesend, schreibend, zeichnend.

Partizip II - gelesen, geschrieben, gezeichnet.

გერმანული ენის ყველა ზმნური ფორმა სამი ძირითადი ფორმით იწარმოება, რომელთაც სწორედ ასე — ზმნის სამ ძირითად ფორმას უწოდებენ. ეს ფორმებია:

ინფინიტივი (Infinitiv).

ნამყო თხრობითი (Imperfekt).

შენიშვნა: ქართულ გერმანისტიკაში ამ ფორმას ნამყო თხრობითის სახელი აქვს, თუმცა სხვა ფილოლოგიებში ამ ფორმას ნამყო უწყვეტელს, ან ნამყო უსრულს უწოდებენ.

მიმღეობა II (Partizip II).

ზმნათა ჯგუფები

გერმანულ ენაში ზმნები იყოფა სხვადასხვა ჯგუფებად. ჯგუფებად დაყოფა დამოკიდებულია ზმნათა შემდეგ თავისებურებებზე:

1. სიტყვაწარმოებაზე: მარტივი, ნაწარმოები, რთული;

2. მნიშვნელობაზე: ძირითადი (ანუ სრულმნიშვნელოვანი ) და დამხმარე;

3. უღვლილების ტიპზე: სუსტი, ძლიერი და უწესო;

4. ზმნა-შემასმენლის დამოკიდებულებაზე;

ა. ქვემდებარესთან: პირიანი და უპირო;

ბ. დამატებასთან: გარდამავალი (ტრანზიტული) და გარდაუვალი (ინტრანზიტული);

მარტივი ზმნები (Einfache Verben)

მარტივ ზმნას უწოდებენ იმ ზმნებს, რომელთა საწყისი ფორმა ფუძისა და ინფინიტივური დაბოლოებისაგან (-en, -n) შედგება:

steh-en — დგომა.

schreib-en — წერა.

spiel-en — თამაში.

wander-n — ლაშქრობა, ხეტიალი, წოწიალი.

bügel-n — გაუთოება.

ნაწარმოები ზმნები (Abgeleitete Verben)

ნაწარმოები ზმნები მარტივი ზმნებისა და სხვა მეტყველების ნაწილებისაგან შედგება. ესენია:

1. თავსართების მეშვეობით, რომლებიც ქართულისაგან განსხვავებით შეიძლება იყვნენ მოცილებადი ან მოუცილებადი.

მაგ.;

aufstehen — ადგომა.

Ich stehe früh auf.

მე ადრე ვდგები.

bekommen — მიღება რამესი.

Zu seinem Geburtstag bekam er viele Geschenke.

(მისი, თავის) დაბადების დღისათვის მან ბევრი საჩუქარი მიიღო.

2. სუფიქსების მეშვეობით:

მაგ.;

kling-el-n - დარეკვა.

stud-ier-en - (შე)სწავლა (უნივერსიტეტში).

3. ფუძისეულ ხმოვანზე უმლაუტის დართვით.

მაგ.;

führen (ნაწარმოებია fuhr-ისაგან) — ტარება ვინმესი, ან რამესი.

träumen (ნაწარმოებია der Traum-ისაგან) — ოცნება.

wärmen (ნაწარმოებია warm-ისაგან) — გათბობა.

gründen (ნაწარმოებია der Grund-ისაგან) — დაარსება.

ändern (ნაწარმოებია ander-ისაგან) — შეცვლა.

4. ნაწარმოებ ზმნებში შეიძლება ერთდროულად ორივე გამოიყენებოდეს:

მაგ.;

სუფიქსი და უმლაუტი: läch-el-n (ნაწარმოებია lachen-ისაგან) — გაღიმება.

თავსართი და სუფიქსი: er-weit-er-n (ნაწარმოებია weit-ისაგან) — გაფართოება, გავრცობა.

თავსართი და უმლაუტი: er-zähl-en (ნაწარმოებია die Zahl-საგან) — მოყოლა, მბობა რამესი.

ზმნური თავსართები, მოცილებადებიცა და მოუცილებადებიც, ზმნაზე გავლენას ახდენენ და ხშირად უცვლიან ან უზუსტებენ მას მნიშვნელობას.
შდრ.;
kommen მი/მო/სვლა, და bekommen — მიღება.
gehen წასვლა, და mitgehen წაყოლა.
მოუცილებად თავსართებს, როგორც წესი, მახვილი არ მოუდით.

მოუცილებადი თავსართები (Untrennbare Präfixe)

გერმანულ ენაში მოუცილებადი თავსართი სულ რვაა: be-, ge-, er-, ver-, zer-, ent-, emp-, miß-. მოუცილებადთავსართიან ზმნებს მახვილი თავსართზე არ მოუდით, არამედ თვითონ ფუძეზე.

მოუცილებადთავსართიანი ზმნები მიმღეობა II-ში მხოლოდ -(e)t ბოლოსართს დაირთავენ.(!)

მოუცილებადი თავსართები (Untrennbare Präfixe)
თავსართები	მარტივი ზმნა	ნაწარმოები ზმნა
1. be-	kommen (მი, მო)სვლა	bekommen მიღება რამესი
2. ge-	hören (მო)სმენა	gehören მიკუთვნება
3. er-	zählen (და)თვლა	erzählen მოყოლა, მოთხრობა, მბობა
4. ver-	stehen (და)დგომა	verstehen გაგება
5. zer-	schlagen (და)ტრყმა, ცემა	zerschlagen გატეხვა
6. ent-	gehen (წა, გა)სვლა	entgehen დასხლტომა, ხელიდან გაქცევა
7. emp-	fangen (და)ჭერა	empfangen მიღება ვინმესი
8. miß-	trauen (მი, და)ნდობა	mißtrauen არნდობა

მოცილებადი თავსართები (Trennbare Präfixe)

მოცილებად თავსართებად გერმანულ ენაში წინდებულები და ზმნიზედები (ზმნისართები) გამოიყენება. მოცილებადი თავსართები გერმანულში ყოველთვის მახვილქვეშაა და პრეზენსში, იმპერფექტში და აგრეთვე ბრძანებით კილოში ისინი სცილდებიან საკუთრივ ზმნის კორპუსს.

´ausschreiben — ამოწერა რამესი.

´zuhören — მოსმენა რამესი, ვინმესი.

´aufschlagen — გაღება, გახსნა რამესი.

´aussprechen — გამოთქმა, გამოხატვა, წამოთქმა რამესი.

´fortgehen — წასვლა, გასვლა შორს.

Präsens (აწმყო):

Er spricht dieses Wort falsch aus.

ის ამ/იმ სიტყვას არასწორად წამოთქვამს.

.........................................................

Imperfekt (ნამყო თხრობითი):

Er sprach dieses Wort falsch aus.

ა.) ის ამ/იმ სიტყვას არასწორად წარმოთქვამდა.

ბ.) მან არასწორად წარმოთქვა ეს/ის სიტყვა.

..........................................................

Imperativ (ბრძანებითი კილო):

Sprich dieses Wort richtig aus!

სწორად წარმოთქვი ეს სიტყვა!

..........................................................

მიმღეობა 2-ში სუფიქსი - მოცილებად თავსართსა და საკუთრივ ზმნას შორის იკავებს ადგილს და ერთ სიტყვად იწერება.
მაგ.;

ausgeschrieben — ამოწერილი.

aufgeschlagen გაღებული, გამოღებული.

ausgesprochen — წარმოთქმული, წარმონათქვამი.

მოცილებადი თავსართები (Untrennbare Präfixe)
თავსართები	მარტივი ზმნა	ნაწარმოები ზმნა
1. an-	kommen (მი, მო)სვლა	ankommen ჩასვლა სადმე
2. auf-	hören (მო)სმენა	aufhören შეწყვეტა
3. aus-	zeichnen (და)ხატვა	auszeichnen აღნიშვნა
4. bei-	wohnen ცხოვრება	beiwohnen დასწრება
5. ein-	nehmen აღება	einnehmen მიღება (მაგ. წამლის)
6. mit-	fahren (წა, გა)სვლა	mitfahren მგზავრობა ვინმესთან ერთად.
7. nach-	sehen ხედვა	nachsehen თვალის მიდევნება.
8. vor-	stellen (და)დგომა	vorstellen წარმოდგენა. წარდგენა.
9. zu-	machen (გა)კეთება	zumachen (და)კეტვა. დახურვა.

მოცილებადი თავსართების ფუნქციის მქონე ზმნიზედები
ზმნიზედები	მარტივი ზმნა	ნაწარმოები ზმნა
1. ab-	nehmen აღება	abnehmen გახდომა, დასუსტება, წონაში დაკლება,
2. da-	stehen დგომა	dastehen ყოფნა, დასწრება.
3. dazwischen-	kommen მოსვლა	dazwischenkommen ჩარევა, შეწყვეტინება
4. empor-	steigen ასვლა	emporsteigen მაღლა ასვლა, აღმასვლა
5. fort-	gehen წასვლა	fortgehen შორს წასვლა
6. fest-	stellen დადგომა, დადგმა	feststehen დადგენა, კონსტატირება.
7. her-	stellen დადგომა, დადგმა	herstellen შექმნა, დამზადება.
8. herab-	nehmen აღება	herabnehmen მოცილება, თავის მოხდა.
9. heraus-	schreiben (და)წერა	herausschreiben ამოწერა.
10. herbei-	kommen მოსვლა	herbeikommen მიახლოება.
11. herunter-	steigen ასვლა	heruntersteigen დაშვება, ჩამოძრომა.
12. hin-	fahren გამზავრება	hinfahren გამგზავრება.
13. hinab-	gehen წასვლა	hinabgehen ჩასვლა.
14. hinauf-	gehen წასვლა	hinaufgehen ასვლა სადმე.
16. hinaus-	fahren (მო)სვლა	hinausfahren წასვლა სადმე.
17. los-	kommen (მო)სვლა	loskommen თავის დახსნა, თავის დაღწევა.
18. voran-	gehen წასვლა	vorangehen წინსვლა, წინწაწევა.
19. vorbei-	gehen წასვლა	vorbeigehen გვერდის ავლა, გვერდით გავლა.
20. weg-	laufen რბენა, სვლა	weglaufen გაქცევა.
21. weiter-	fahren მგზავრობა	weiterfahren მგზავრობის გაგრძელება. გზის გაგრძელება.
22. zurück-	kehren (შე)მოტრიალება	zurückkehren დაბრუნება.
23. zusammen-	halten დაჭერა ხელში	zusammenhalten გვერდი-გვერდ დგომა.

თავსართები, რომლებიც ხან მოცილებადია, ხან მოუცილებადი

ზოგიერთი თავსართი ხან მოცილებადია (მაშასადამე მახვილიანია), ხანაც მოუცილებადი (ანუ უმახვილო), და ამისდა მიხედვით იცვლება მოცემული ზმნის მნიშვნელობა. ასეთ თავსართებს მიეკუთვნება; durch-, um-, über-, unter-, wieder-, voll-.
მაგ.;

durch´schneiden — გადაკვეთა.

ა.) Der Strahl des Scheinwerfers durchschnitt die Dunkelheit. პროჟექტორის სხივმა გადაჰკვეთა სიბნელე.

durch-

´durchschneiden — გადაკვეთა.

ბ.) Er schnitt den Strick durch. მან გადაჭრა/გაჰკვეთა თოკი (ბაწარი).

..........................................................................

über´setzen - (გადა)თარგმნა.

ა.) Er übersetzt ohne Wörterbuch. ის ულექსიკონოდ თარგმნის.

über-

´übersetzen - გადაყვანა/გადასხმა.

ბ.) Man setzte uns ans andere Ufer über. მეორე ნაპირზე გადაგვსხეს.

რთული ზმნები (Zusammengesetzte Verben)

რთული ზმნები ორი სიტყვისაგან შედგება. მეორე სიტყვა ყოველთვის ზმნა არის, ხოლო პირველი სიტყვა კი - მეტყველების სხვადასხვა ნაწილები შეიძლება იყოს.

'teil'nehmen — მონაწილეობის მიღება.

'statt'finden — მოხდომა, შედგომა რამესი.

'frei'lassen — გათავისუფლება, გამოშვება.

'los'fahren — გამგზავრება, ადგილიდან (და)ძვრა.

'kennen'lernen — გაცნობა.

'stehen'bleiben — შეჩერება.

'zugrunde'gehen — დაღუპვა, მოკვდომა

მოცემულ ზმნებში მთავარი მახვილი რთულშედგენილი სიტყვის პირველ ნაწილზე მოდის. ისინი იუღლებიან თავსართმოცილებად ზმნების მსგავსად.

მაგ.; teilnehmen

Alle nehmen an dieser Arbeit teil. ამ სამუშაოში ყველა მონაწილეობს.

Alle nahmen an dieser Arbeit teil. ამ სამუშაოში ყველა მონაწილეობდა.

Nehmt an dieser Arbeit teil ! (ყველამ) მიიღეთ მონაწილეობა ამ სამუშაოში !

.........................................................................................

მაგ.; stehenbleiben

Wir bleiben vor einem schönen Gebäude stehen. ჩვენ ვჩერდებით ერთი შენობის წინ.

Wir blieben vor einem schönen Gebäude stehen. ჩვენ შევჩერდით ერთი შენობის წინ.

Bleibt vor diesem schönen Gebäude stehen ! შეჩერდით ამ მშვენიერი შენობის წინ !

ძირითადი (ანუ სრულმნიშვნელოვანი) და დამხმარე ზმნები

სრულმნიშვნელოვანი ზმნები (Vollverben)

ძირითადი ანუ სრულმნიშვნელოვანი ზმნები აღნიშნავენ მოქმედებას ან საგნის მდგომარეობას.

Wir fahren nach Trier. ჩვენ ტრირში მივდივართ.

Meine Freunde interessieren sich für Kunst und Literatur. ჩემი მეგობრები ხელოვნებითა და ლიტერატურით არიან დაინტერესებული.

დამხმარე ზმნები (Hilfsverben)

დამხმარე ზმნებს მხოლოდ რთული ზმნური ფორმების შესადგენად გამოიყენებენ. ეს ზმნების haben, sein და werden.

Er ist Politikwissenschaftler. ის კაცი პოლიტოლოგი არის.

Sie war Literaturwissenschaflterin. ის ქალი ლიტერატურის მკვლევარი იყო.

Im nächsten Jahr wird sie Lehrerin. მომავალ წელს ის ქალი მასწავლებელი გახდება.

რთულ დროებში ამ ზმნებს უკვე ეკარგებათ (haben — ქონა/ყოლა რაიმესი ან ვინმესი, sein — ყოფნა და werden — გახდომა) თავიანთი თავდაპირველი ძირითადი მნიშვნელობა და იძენენ ე.წ. გრამატიკულ მნიშვნელობას დროის ფორმათა შესაბამისად.

ზმნები haben და sein ნამყო სასაუბროსა (პერფექტი) და წინარე წარსულის (პლუსკვამპერფექტი) საწარმოებლად გამოიყენება.

ზმნა werden გამოიყენება მომავალი დროის ფორმების — ფუტურუმ პირველისა და ფუტურუმ მეორის, ასევე ვნებითი გვარის (პასივი) ფორმების საწარმოებლად.

ზმნები haben, sein და werden ძირითადი, მთავარი მნიშვნელობით გამოიყენება იმ შემთხვევაში, თუ მათ არ ახლავთ მიმღეობითი (პარტიციპ II) ანდა ინფინიტივური (ზმნის საწყისი, განუსაზღვრელი) ფორმა.

სუსტი, ძლიერი და უწესო ზმნები

უღლების ტიპის მიხედვით გერმანულ ენაში ზმნები დაიყოფიან სუსტ, ძლიერ და უწესო ტიპებად.

სუსტი ზმნები (Die schwachen Verben)

თანამედროვე გერმანულ ენაში სუსტი ზმნები შეადგენენ ზმნათა ყველაზე გავრცელებულ ტიპს. სუსტი ზმნების რიცხვი სულ უფრო და უფრო იზრდება, რადგან ახლადდამკვიდრებული ზმნები სამ ძირითად ფორმას სუსტად იწარმოებენ.

filmen — ფილმის გადაღება.

funken — რადირება.

radeln — ველოსიპედით გავლა, სიარული.

entminen — განაღმვა.

მოცემული ზმნები შედარებით ახალი ზმნებია და შესაბამისად სამ ძირითად ფორმას სუსტად იწარმოებენ.

filmen - filmte, funken - funkte და ა.შ..

გერმანულ სუსტ ზმნებს შემდეგი ნიშნები ახასიათებთ:

1. ფუძისეული ხმოვანი არ იცვლება;

2. იმპერფექტი იწარმოება სუფიქსის მეშვეობით -(e)te;

3. პარტიციპ მეორე იწარმოება ge- თავსართისა და -(e)t ბოლოსართის დართვით.

თავსართ ge- ს არ დაირთავენ მხოლოდ ის ზმნები, რომლებიც ინფინიტივში ieren-ზე ბოლოვდებიან. მაგ.; gratulieren, kondolieren და ა.შ.. ანუ ინფინიტივში -ieren -ზე დაბოლოებული ზმნები მხოლოდ - t ბოლოსართს დაირთავენ.
მაგ.;

Infinitiv: mach-en, arbeit-en

Imperfekt : mach-te, arbeit-ete

Partizip II: ge-mach-t, ge-arbeit-et

სუფიქსები -(e)te და -(e)t გამოიყენება იმ ზმნებში, რომელთა ფუძეები ბოლოვდება შემდეგნაირად; d, t, m, n ან dm, dn, tm, tn, ასევე gn, chn, ffn.


საწყისი (განუს.) ფორმა	იმპერფექტი	პარტიციპ II	დამხმარე ზმნა	მნიშვნელობა
bad-en	bad-ete	ge-bad-et	haben	ბანაობა.
arbeit-en	arbeit-ete	ge-arbeit-et	haben	მუშაობა.
widm-en	widm-ete	ge-widm-et	haben	მიძღვნა.
atm-en	atm-ete	ge-atm-et	haben	სუნთქვა.
ordn-en	ordn-ete	ge-ordn-et	haben	წესრიგში მოყვანა რამესი.
begegn-en	begegn-ete	be-gegn-et	sein	შეხვედრა.
zeichn-en	zeichn-ete	ge-zeichn-et	haben	ხატვა.
öffn-en	öffn-ete	ge-öffn-et	haben	გაღება.

ძლიერი ზმნები (Die starken Verben)


საწყისი (განუს.) ფორმა	იმპერფექტი	პარტიციპ II	დამხმარე ზმნა	მნიშვნელობა
ei	ie (i)	ie (i)	haben ან sein	ძირითადი ვალენტობით
bleiben	blieb	geblieben	sein	დარჩენა: დარჩე რამედ ან როგორც "-".
scheinen	schrien	geschrienen	haben	ნათება: განათება რაიმესი, ანათებდე რამეს.
schreiben	schrieb	geschrieben	haben	წერა, დაწერა: წერდე (ვინმეს) რამეს.
schreien	schrie	geschrien	haben	დაყვირება, ყვირილი: (გაჰ)ყვიროდე (რამეს).
steigen	stieg	gestiegen	sein	ასვლა. მაღლა ასვლა: ადიოდე.
schweigen	schwieg	geschwiegen	haben	გაჩუმება, დუმილი: დუმდე.
treiben	trieb	getrieben	haben	თრევა, წევა; ეწეოდე რამეს (მაგ. სპორტს).
greifen	griff	gegriffen	haben	ხელთება, ხელში დაკავება/დაჭერა.
leiden	litt	gelitten	haben	ტანჯვა, წუხილი: იტანჯებოდე.
streiten	stritt	gestritten	haben	კამათი: ეკამათებოდე ვინმეს.

უწესო ზმნები (Die unregelmäßigen Verben)

1. უწესო ზმნებს უწოდებენ ზმნებს, რომლებიც სამი ძირითადი ფორმის წარმოებისას ძლიერ ზმნებსაც ჰგვანან და სუსტებსაც. უწესო ზმნები იმპერფექტსა და პარტიპ მეორეში ფუძისეული e ხმოვანი იცვლება a ხმოვნით. ზოგ შემთხვევაში წესიდან გადახრები შეინიშნება ამ ზმნების პრეზენსში უღლებისასაც.

უწესო ზმნები
საწყისი (განუს.) ფორმა	იმპერფექტი	პარტ. II	დამხმარე ზმნა	მნიშვნელობა
kenn-en	kann-te	ge-kann-t	haben	ცოდნა. ცნობა; გეცნობოდეს რამე.
nenn-en	nann-te	ge-nann-t	haben	დასახელება.
brenn-en	brann-te	ge-brann-t	haben	წვა.
renn-en	rann-te	ge-rann-t	sein	გაქცევა, (გა)რბენა.
wend-en	wand-te	ge-wand-t	haben	მობრუნება.
send-en	sand-te	ge-sand-t	haben	გაგზავნა.
denk-en	dach-te	ge-dach-t	haben	ფიქრი: ფიქრობდე რამეს, გეგონოს რამე.

ყურადღება მიაქციეთ თანხმოვანთა ცვალებადობასაც სიტყვაში denken.

ზმნებს wenden და senden გააჩნიათ პარალელური (სუსტი) ფორმები სამი ძირითადი ფორმის წარმოებისას.

wend-en, wend-ete, ge-wend-et — შემობრუნება.

send-en, send-ete, ge-send-et — 1. გაგზავნა; 2. ტრანსლირება. ტრანსლირების მნიშვნელობით გამოიყენება მხოლოდ ეს ფორმა.

2. უწესო ზმნებს მიაკუთვნებენ მოდალურ ზმნებსაც:

wollen — სურვილი, ნდომა: გამოიყენება, როდესაც რამეს ქმნის განზრახვა მხოლოდ სუბიექტისგან მომდინარეობს.

müssen — ზოგადი ან გარედან შემოსული აუცილებლობა: გამოიყენება, როდესაც რამე აუცილებლადაა გასაკეთებელი.

sollen — შინაგანი ვალდებულება: გამოიყენება, როდესაც რამის გაკეთება არაა დიდ აუცილებლობასთან დაკავშირებული და შეიძლება მხოლოდ საკუთარი სურვილის შემთხვევაში გაკეთდეს.

können — შეძლება: შეიძლო ან ძალ-იდო რამე, გამოიყენება ასევე ცოდნის (მაგ. ენის დაუფლების) მნიშვნელობითაც.

dürfen — ნებართვის ან უფლების ქონა: გამოიყენება თავაზიანობის, მოკრძალების, თავდაჭერილობის გამოსახატავად.

mögen — სურვილი, ნდომა: გინდოდეს რამე, გსურდეს რამე ასევე გიყვარდეს. კავშირებით კილოში (კონიუნქტივში) მყოფი ეს მოდალური ზმნა (möchte-ფორმა ) იძენს მოკრძალებული სურვილის მნიშვნელობას.

wissen — ცოდნა: იცოდე, გაგეგებოდეს რამე. ეს ზმნა ხშირად დგას მოდალურობის და არამოდალურობის ზღვარზე. მას ბევრი მოდალურ ზმნებს არც მიათვლის.

ამ ზმნების სამ მთავარი ფორმის წარმოებისთვის დამახასიათებელია შემდეგი ნიშნები:

ა) იმპერფექტისა და პარტიციპ II-ს წარმოება სუსტი ზმნების მსგავსად.

ბ) ზმნებს müssen, können, mögen, dürfen ეკარგებათ უმლაუტი იმპერფექტსა და პარტიციპ II-ში.

**მოდალური ზმნები** - სამ ძირითად ფორმაში -
ინფინიტივი	იმპერფექტი	პარტ. II	შენიშვნა
1. wollen	wollte	gewollt
2. müssen	mußte	gemußt	ახლა მართლწერით ასევე musste, gemusst
3. sollen	sollte	gesollt
4. können	konnte	gekonnt
5. dürfen	durfte	gedurft
6. mögen	mochte	gemocht	ხშირ გამოყენებაში ამ მოდალ. ზმნის კავშირებითი ფორმა, რომელიც ზმნა „ნდომას“ მოკრძალებულობის ელფერს ანიჭებს. ქართულში ამ ფორმის გადმოტანისას ხშირად მიმართავენ სტილისტურად სათუო წარსულ ფორმას „მინდოდა“.
7. wissen	wußte	gewußt	ახლა მართლწერით ასევე wusste, gewusst.

უკლებლივ ყველა მოდალური ზმნა დამხმარე ზმნად მოითხოვს haben-ს.

ყურადღება მიაქციეთ თანხმოვნების ცვალებადობას (g = > ch ), ზმნაში mögen ხოლო ხმოვნის ცვალებადობას (i => u) ზმნაში wissen.

3. უწესო ზმნებს ასევე მიაკუთვნებენ sein — ყოფნა, haben — ქონა/ყოლა, werden — გახდომა, stehen — დგომა, gehen — (წა)სვლა, tun - ქმნა, bringen — მიტანა.


ინფინიტივი	იმპერფექტი	პარტიციპ II	დამხმარე ზმნა	შენიშვნა
1. sein	war	gewesen	sein	სამი ძირითადი ფორმა სრულიად ურთიერთგანსხვავებულია.
2. haben	hatte	gehabt	haben	b ვარდება იმპერფექტში
3. gehen	ging	gegangen	sein	იმპერფექტში ng
4. stehen	stand	gestanden	sein	იმპერფექტში nd
5. werden	wurde/ward	geworden/worden	sein	პარტიციპ II-ში ორი პარალელური ფორმაა. ward არქაული ფორმაა. გვხვდება ძველ ტექსტებში ასევე თანამედროვე პოეტურ ნაწარმოებებში. ფორმა geworden გამოიყენება მხოლოდ თვითონ ზმნა werden-ის პერფექტსა და პლუსკვაში. Er ist Arzt geworden — ის კაცი ექიმი გახდა ძველი ფორმა worden გამოიყენება პასივში. Das Haus ist (war) renoviert worden — სახლი გარემონტდა
6. tun	tat	getan	sein	-
7. bringen	brachte	gebracht	sein	ძლიერი ზმნების მსგავსი ხმოვნის ცვალებადობა პლუს სუსტი ზმნების მსგავსი სუფიქსაცია სამ ძირითად ფორმაში.

პირიანი და უპირო (პირნაკლი) ზმნები

პირიანი ზმნები (Persönliche Verben)

1. პირიანი ზმნები (Persönliche Verben) შეიძლება გამოიყენებდნენ მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვების სამივე პირში.

Ich singe gern. სიამოვნებით ვმღერი. / სიმღერა მიყვარს.

Du singst gern. სიამოვნებით მღერი. / სიმღერა გიყვარს.

Er singt gern. სიამოვნებით მღერის. / სიმღერა უყვარს.

Wir singen gern. სიამოვნებით ვმღერით. / სიმღერა გვიყვარს.

უპირო (პირნაკლი) ზმნები (Unpersönliche Verben)

2. უპირო (პირნაკლ) ზმნებს (Unpersönliche Verben) მხოლოდ მხოლობითი რიცხვის მე-3 პირი გააჩნიათ და გამოიყენებიან პირნაკლ ნაცვალსახელ es-თან ერთად ყველა დროის ფორმაში.

პირნაკლი ზმნები ძირითადად გამოხატავენ ბუნების მოვლენებს.

Es taut — თოვლი დნება./ყინვა დნება.

ამ ტიპის ყველა გერმანულ წინადადებაში ქვემდებარის ნაცვლად პირნაკლი ნაცვალსახელი es გამოიყენება, რომელი ქართული ენაში არ არსებობს.

Es dunkelt — ბნელდება. ღამდება.

Es regnet — წვიმს.

Es donnert — ავდრდება.

Es schneit — თოვს.

Es blitzt — ელავს.

Es hagelt — სეტყვაა. სეტყვავს.

3. არის ზმნები, რომლებიც პირიანიცაა და უპიროც (პირნაკლიც).

შეადარეთ;
geben

Er gibt mir sein Heft — ის (მამრი) თავის რვეულს მაძლევს.

Es gibt viele schöne Blumen in diesem Garten — ამ ბაღში ბევრი ლამაზი ყვავილია.

stehen

Der Schüler steht an der Tafel und antwortet — მოსწავლე ბიჭუნა დაფასთან დგას და პასუხს იძლევა.

Wie steht es mit deiner Arbeit? — როგორაა შენი სამუშაოს/შრომის ამბავი?

gehen

Morgens gehen die Kinder zur Schule — დილით მოსწავლეები სკოლაში მიდიან.

Wie geht es dir? — როგორა ხარ?

თუმცა ზმნის მნიშვნელობა არც იცვლება.
მაგ.;

Der Vorsitzende läutet — თავმჯდომარე ზარს რეკავს.

Es läutet — ზარი ირეკება.

გარდამავალი და გარდაუვალი ზმნები

ზმნათა გარდამავლობა და გარდაუვლობა გერმანულსა და ქართულ ენებში განსხვავდება ერთმანეთისაგან.

გარდამავალი ზმნები (Transitive Verben)

გერმანულ ენაში გარდამავალი ზმნები მოითხოვენ პირდაპირ დამატებას, ანუ გერმანული გარდამავალი ზმნის პირდაპირი დამატება ყოველთვის ბრალდებით ბრუნვაში დგას წინდებულის გარეშე:

In Luxemburg besuchten die deutschen Touristen aus benachbarten Trier mehrere Museen. (was?)

ლუქსემბურგში გერმანელმა ტურისტებმა მეზობელი ტრირიდან მრავალი მუზეუმი მოინახულეს.

Der Enkel besuchte seinen kranken Großvater. (wen?)

შვილიშვილმა ავადმყოფი ბაბუა მოინახულა.

სხვა ყველა დანარჩენი ზმნა გერმანულში გარდაუვალია.

გარდაუვალი ზმნები (Intransitive Verben)

გარდაუვალი ზმნების შემდეგ დამატება დგას;

ა.) მიცემით ბრუნვაში ან ნათესაობით ბრუნვაში უწინდებულოდ.

ბ.) მიცემით ბრუნვაში ან ბრალდებით ბრუნვაში წინდებულიანად.

მაგ.;

Die Kinder halfen der Mutter (wem?)

ბავშვები დედას მიეხმარნენ/ეხმარებოდნენ.

Wir sprachen mit unseren Kameraden (mit wem?)

ჩვენ ჩვენს ამხანაგებს გავესაუბრეთ/ვესაუბრებოდით.

Er blickte erstaunt auf den Fremden (auf wen?)

მან გაკვირვებით შეხედა უცხოს./ის გაკვირვებით უყურებდა უცხოს.

გარდაუვალ ზმნებს მიეკუთვნება აგრეთვე უკუქცევითნაცვალსახელიანი (sich-იანი) ზმნები.

Er verabschiedete sich von seinen Eltern. (von wem?)

ის თავის მშობლებს დაემშვიდობა.

Die Schüler interhielten sich mit dem Lehrer über den internationalen Abend. (worüber?)

მოსწავლეები მასწავლებელს ინტერნაციონალური საღამოს შესახებ ესაუბრებოდნენ.

(!) გარდა ამისა, გარდაუვალ ზმნებს მიათვლიან აგრეთვე იმ ზმნებსაც, რომლებიც არანაირ დამატებას არ მოითხოვენ. (!)
მაგ.;

Er schläft fest.

მას ღრმა ძილით ძინავს.

ზმნის ძირითადი ფორმები

გერმანულ ზმნას აქვთ სამი ძირითადი ფორმა:

საწყისი (განუსაზღვრელი) ფორმა - Der Infinitiv I Aktiv
ნამყო თხრობითი - Das Präteritum Aktiv
მიმღეობა II - Das Partizip II

Infinitiv-ი არის ზმნის საწყისი, ანუ განუსაზღვრელი ფორმა.

Präteritum-ს სუსტი უღლების ზმნები იწარმოებენ ფუძეზე -te ბოლოსართის დართვით:

fragen - fragte

sammeln - sammelte

ხოლო ძლიერი უღლების ზმნები Präteritum-ში დაბოლოებას არ იღებენ და ფუძისეულ ხმოვანს იცვლიან:

schreiben - schrieb

spechen - sprach

Das Partizip II-ს სუსტი უღლების ზმნები აწარმოებენ ფუძეზე ge- თავსართისა და -(e)t ბოლოსართის დართვით:

fragen - fragte - gefragt

baden - badete - gebadet

ძლიერი ზმნები Partizip II-ში ზოგჯერ კიდევ ერთხელ იცვლიან ფუძისეულ ხმოვანს და ge-en თავსართ-ბოლოსართს დაირთავენ:

schreiben - schrieb - geschrieben

sprechen - sprach - gesprochen

გარდა ამისა, თავსართმოუცილებადი ზმნები (არც ძლიერი, ან უწესო, არც სუსტი) პარტიციპ II-ში არ დაირთავენ ge- პრეფიქსს.

ზმნის დრო

თხრობითი და კავშირებითი კილოსათვის გერმანულ ზმნას აქვს 6 დრო: ახლანდელი (Präsens), ნამყო თხრობითი (Präteritum), ნამყო სასაუბრო (Perfekt), ნამყო წინარე (Plusquamperfekt), მყოფადი I (Futurum I), მყოფადი II (Futurum II)

ახლანდელი დრო (Präsens)

ზმნა ახლანდელ დროში, გამოხატავს საგნის მოქმედებას ან მდგომარეობას, რომელიც საუბრის მომენტში, აწმყოში ხდება:

Ich lese das Buch - მე ვკითხულობ წიგნს

Präsens-ი იწარმოება ზმნის Infinitiv-ის ფუძეზე პირის ნიშნების დართვით. Infinitiv-ის ფუძე მივიღებთ, თუ ზმნას ჩამოვაცილებთ -n, ან -en დაბოლოებას:

machen - mach-en, schreiben - schreib-en.

უღლებისას ზმნა დაირთავს შემდეგ პირის ნიშნებს:

ich - e

du - (e)st

er, sie, es, - (e)t

wir - en

ihr - (e)t

sie, Sie - en

მაგალითად ზმნა machen (კეთება) იუღლება ასე:

ich - mache

du - machst

er, sie, es, - macht

wir - machen

ihr - macht

sie, Sie - machen

ნამყო თხრობითი (Präteritum)

Präteritum-ი გამოიყენება წარსულში მომხდარი ამბის გადმოსაცემად, მოსაყოლად. მისთვის დამახასიათებელია წარსულში დაუსრულებელი მოქმედების აღნიშვნა:

Ich las das Buch — მე ვკითხულობდი წიგნს

ზმნის პრეტერიტუმში უღლებისთვის მის მეორე ძირითად ფორმას (იხ. ზმნის სამი ძირითადი ფორმა) უნდა დავურთოთ პირის ნიშნები:

ich - ”-”

du - st

er, sie, es, - ”-”

wir - en

ihr - t

sie, Sie - en

მაგალითად ზმნა wohnen (ცხოვრება):

ich - wohte

du - wohntest

er, sie, es, - wohnte

wir - wohnten

ihr - wohntet

sie, Sie - wohnten

ნამყო სასაუბრო (Perfekt)

Perfekt-ი გამოიყენება წარსულში მომხდარი, უკვე დასრულებული მოქმედების გადმოსაცემად.

Ich habe ein Buch gekauft — მე ვიყიდე წიგნი

Perfekt-ი იწარმოება საუღლებელი ზმნის Partizip-II-ით (იხ. ზმნის სამი ძირითადი ფორმა) და დამხმარე ზმნის sein-ის ან haben-ის Präsens-ით. იუღლება მხოლოდ დამხმარე ზმნა, ხოლო საუღლებელი ზმნის Partizip-II უცვლელი რჩება და წინადადების ბოლოში გადადის:

Ich habe gelesen — მე წავიკითხე
მწვანე - დამხმარე ზმნა; წითელი - საუღლებელი ზმნა

მაგალითად sein-ით იწარმოება ზმნა kommen (მოსვლა):

ich - bin gekommen

du - bist gekommen

er, sie, es, - ist gekommen

wir - sind gekommen

ihr - seid gekommen

sie, Sie - sind gekommen

ხოლო haben-ით იწარმოება ზმნა wollen (სურვილი):

ich - habe gewollt

du - hast gewollt

er, sie, es, - hat gewollt

wir - haben gewollt

ihr - habt gewollt

sie, Sie - haben gewollt

Perfekt-ი haben-ით იწარმოება, თუ საუღლებელი ზმნა:

არის გარდამავალი — nehmen, sagen, schreiben
არის უკუქცევითი — sich erholen, sich anziehen,
მოდალური — wollen, sollen, müssen...
გარდაუვალი ზმნები, რომლებიც საგნის უძრაობას გამოხატავენ — liegen, stehen, arbeiten,
უპირო ზმნები — regnen, donnern, blitzen...
და თვითონ haben

ხოლო sein-ით იწარმოება:

გარდაუვალი ზმნები რომლებიც საგნის გადაადგილებას გამოხატავენ — gehen, kommen, fahren,
გარდამავალი ზმნები, რომლებიც მდგომარეობის შეცვლეს გამოხატავენ — aufstehen, sterben,
დამხმარე ზმნები — sein და werden
ზმნები — bleiben, begegnen, geschehen, gelingen, passieren, folgen, fallen და სხვა.

ნამყო წინარე (Plusquamperfekt)

Plusquamperfekt გამოიყენება წარსულში მომხდარი ამბის გადმოსაცემად, რომელიც უკვე დასრულებული იყო, ვიდრე მეორე მოქმედება დაიწყებოდა წარსულშივე. მეორე მოქმედება Präteritum-ით გამოიხატება.

Der Zug war schon abgefahren, als ich zum Bahnhoh kam — მატარებელი უკვე წასული იყო, როდესაც მე სადგურში მივედი.

Plusquamperfekt-ი იწარმოება დამხმარე ზმნების sein-ისა და haben-ის Präteritum-ით და საუღლებელი ზმნის Partizip-II-თი. haben-ისა და sein-ის შერჩევის წესი იგივეა, რაც Perfekt-ის შემთხვევაში:

haben

ich - hatte gewollt

du - hattest gewollt

er, sie, es, - hatte gewollt

wir - hatten gewollt

ihr - hattet gewollt

sie, Sie - hatten gewollt

sein

ich - war gekommen

du - warst gekommen

er, sie, es, - war gekommen

wir - waren gekommen

ihr - wart gekommen

sie, Sie - waren gekommen

მყოფადი I (Futurum-I)

Futurum-I იხმარება იმ ამბის გადმოსაცემად, რომელიც მომავალში რეალურად უნდა შესრულდეს. Futurum I იწარმოება დამხმარე ზმნის werden-ის Prasens-ითა და საუღლებელი ზმნის Infinitiv I-ით. დამხმარე ზმნა იუღლება, საუღლებელი ზმნის Infinitiv I კი უცვლელად წინადადების ბოლოში გადადის.

ich - werde kommen

du - wirst kommen

er, sie, es, - wird kommen

wir - werden kommen

ihr - werdet kommen

sie, Sie - werden kommen

მყოფადი II (Futurum-II)

Futurum-II იხმარება მომავალ დროში სავარაუდოდ შერულებული, დასრულებული მოქმედების აღსანისნავად. Futurum-II იწარმოება დამხმარე ზმნის werden-ის Prasens-ითა და საუღლებელი ზმნის Infinitiv II-თი. (Infinitiv II იწარმოება საუღლებელი ზმნის Partizip II-ითა და დამხმარე ზმნებით haben ან sein. მაგ: lesen - gelesen haben; kommen - gekommen sein).

ich - werde gekommen sein

du - wirst gekommen sein

er, sie, es, - wird gekommen sein

wir - werden gekommen sein

ihr - werdet gekommen sein

sie, Sie - werden gekommen sein

ბრუნება, ბრუნვები

გერმანულ ენაში არის ოთხი ბრუნვა:

გერმანულ საენათმეცნიერო ლიტერატურაში უმეტესწილად ლათინური ტერმინოლოგია გამოიყენება. არსებულ გერმანულ შესატყვისებს ძირითადად სკოლაში, ისიც მე-4 კლასამდე სწავლობენ, თუმცა ორივეს ცოდნა აუცილებლად მიიჩნევა..

სახელობითი ბრუნვა — (r) Nominativ, ანუ გერმანული ტერმინოლოგიით (r) Werfall, ამ ბრუნვის კითხვებია: wer? (ვინ?), was? (რას?)
ნათესაობითი ბრუნვა — (r) Genitiv, ანუ გერმანული ტერმინოლოგიით (r) Wesfall, ამ ბრუნვის კითხვაა: wessen? (ვისი?, რისი?).
მიცემითი ბრუნვა — (r) Dativ, ანუ გერმანული ტერმინოლოგიით (r) Wemfall, ამ ბრუნვის კითხვაა: wem? (ვის?, რას?)
ბრალდებითი ბრუნვა – (r) Akkusativ, ანუ გერმანული ტერმინოლოგიით (r) Wenfall. ამ ბრუნვის კითხვებია: wen? (ვის?), was? (რას?)

გერმანულ ენაში იბრუნვის არტიკლი, არსებითი სახელი და ზედსართავი სახელი. არსებით სახელსა და ზედსართავ სახელს სამ-სამი ბრუნების ტიპები აქვთ.

არტიკლი და მისი ბრუნება

არტიკლი (der Artikel, das Geschlechtswort) გერმანულ ენაში დამხმარე მეტყველების ნაწილია. არტიკლი თითქმის ყოველთვის (უიშვიათესი გამონაკლისების გარდა) თან ახლავს არსებით სახელს და გამოხატავს, ან აზუსტებს არსებითი სახელის სქესს, რიცხვსა და ბრუნვას. საერთოდ, არტიკლი გერმანულში ორგვარია:

განსაზღვრული (der bestimmte Artikel) და
განუსაზღვრელი (der unbestimmte Artikel).

გრამატიკული სქესის მიხედვით, გერმანულ ენაში არტიკლი, განსაზღვრულია იგი, თუ განუსაზღვრელი, სამია:

მამრობითი,
მდედრობითი და
საშუალო.

მხოლობითი რიცხვის განსაზღვრული არტიკლებია.

მამრობითი სქესისთვის: der

მდედრობითი სქესისთვის: die

საშუალო სქესისთვის: das

მრავლობით რიცხვის განსაზღვრული არტიკლი არის die.
უარყოფისას განსაზღვრულარტიკლიანი სუბიექტ-ობიექტების არსებობის შემთხვევაში, ხშირად მიმართავენ ზმნურ (ე.წ. nicht-იან) უარყოფას.

მხოლობითი რიცხვის განუსაზღვრელი არტიკლებია.

მამრობითი სქესისთვის: ein

მდედრობითი სქესისთვის: eine

საშუალო სქესისთვის: ein

მხოლობითი რიცხვში, როდესაც პირველად ვახსენებთ არსებით სახელს, მას აუცილებლად განუსაზღვრელ არტიკლს დავურთავთ-ხოლმე, ხოლო, თუ მას თან ახლავს ზედსართავიც, მაშინ ზედსართავი სახელის შერეული ბრუნება ხდება საჭირო.
განუსაზღვრელი არტიკლის სემანტიკური ფუნქციით მრავლობით რიცხვში მყოფი არსებითი სახელი უარტიკლოდ იხმარება, ხოლო თუ ასეთ არსებით სახელს ზედსართავიც თან ახლავს, მაშინ ზედსართავი სახელის ძლიერი ბრუნება ხდება საჭირო.
მრავლობით რიცხვში გერმანულ ენას განუსაზღვრელი არტიკლი არ გააჩნია.

ამის გამო

თუ მრავლობით რიცხვში მყოფ სიტყვას პირველად ვახსენებთ, მაშინ ამ სიტყვას არტიკლი არ სჭირდება.

განუსაზღვრელარტიკლიანი სიტყვა უარიყოფა ფორმით kein.

ანუ თუ სიტყვა არის

- მამრობითი სქესისა უარვყოფთ kein-ით.

- მდედრობითი სქესისა - keine-თი.

- საშუალო სქესისა - kein-ით

- მრავლობით რიცხვში მყოფი სიტყვა კი ისევ keine-თი უარიყოფა.

არტიკლის ბრუნება

განსაზღვრული არტიკლი

Singular

Plural

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

der

des

dem

den

die

der

die

das

des

dem

das

die

der

den

die

განუსაზღვრელი არტიკლი

Singular

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

ein

eines

einem

einen

eine

einer

eine

ein

eines

einem

ein

უარყოფითი არტიკლი

Singular

Plural

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

kein

keines

keinem

keinen

keine

keiner

keine

kein

keines

keinem

kein

keine

keiner

keinen

keine

არსებითი სახელი და მისი რიცხვი

არსებითი სახელი არის მეტყველების ნაწილი, რომელიც აღნიშნავს საგანს. გერმანულ ენაში არსებითი სახელები იყოფა მამრობითი (maskulinum), მდედრობითი (femininum) საშუალო (neutrum) სქესიც სახელებად. არსებითი სახელის სქესი მხოლობით რიცხვში გამოიხატება სქესის შესაბამისი არტიკლით(der, die, das), ხოლო მრავლობითში სქესი არ ჩანს (die).

არსებით სახელს აქვს ორი რიცხვი: მხოლობითი და მრავლობითი. მრავლობით რიცხვში ყველა არსებითი სახელის არტიკლია die. გარდა ამისა, ზოგიერთი არსებითი სახელი დაირთავს სუფიქსს, ზოგი იცვლის ფუძისეულ ხმოვანს. უმეტეს სახელის ფუძეს, მრავლობითში გადაყვანისას, -en/-n, ან -e ბოლოსართი ემატება:

der Staat - die Staaten

die Wand - die Wände

die Tafel - die Tafeln

(არსებითი სახელის) მდედრობითი ბრუნება

მდედრობით ანუ ნულოვან ბრუნებას ეკუთვნის მდედრობითი სქესის ყველა არსებითი სახელი (die). მათ მხოლობით რიცხვში არა აქვთ დაბოლოება, ეცვლებათ მხოლოდ არტიკლი (არტიკლის ბრუნების წესის მიხედვით). მრავლობითში კი დაირთავენ –e, -n ან -en დაბოლოებას, ფუძისეული ხმოვანი ზოგჯერ დაირთავს უმლაუტს":

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

die Frau

der Frau

die Frau

die Frauen

der Frauen

den Frauen

die Frauen

არსებითი სახელის სუსტი ბრუნება

სუსტად იბრუნვის მხოლოდ სულიერი საგნის აღმნიშვნელი მამრობითი სქესის (der) არსებითი სახელები. სუსტი ბრუნების დროს არსებითი სახელი, გარდა მხოლობითი რიცხვის Nominativ-ისა, ყველგან დაირთავს -(e)n დაბოლოებას:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

der Junge

des Jungen

dem Jungen

den Jungen

die Jungen

der Jungen

den Jungen

die Jungen

არსებითი სახელის ძლიერი ბრუნება

ძლიერ ბრუნებას მიეკუთვნება ყველა საშუალო სქესის სახელი (das), გარდა das Herz-ისა და მამრობითი სქესის ის არსებითი სახელები, რომლებიც სუსტად არ იბრუნვიან. ძლიერად ბრუნებისას არსებითი სახელი Genitiv-ში იღებს -s, an -es დაბოლოებას:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

das Buch

des Buches

dem Buch

das Buch

die Bücher

der Bücher

den Büchern

die Bücher

ზედსართავი სახელი (Das Adjektiv)

ზედსართავი სახელი არის საგნის, თვისების ან ნიშნის გამომხატველი სიტყვა. იგი პასუხობს კითხვაზე wie? (როგორი?). მას ასევე ახასიათებს სქესის, რიცხვისა და ბრუნვის კატეგორიები, რადგანაც ის არსებით სახელთან დგას და მასთან ერთად იბრუნვის. ზედსართავ სახელს აქვს სრული და უსრული ფორმები. სრული ფორმით ზედსართავი სახელი ახლავს არსებითს, როგორც მისი ნიშან-თვისებების აღმნიშვნელი სიტყვა. იგი არტიკლსა და არსებით სახელს შორის დგას და იცვლება არსებით სახელთან ერთად:

Dort steht ein schwarzer Tisch — იქ დგას შავი მაგიდა (მამრ. სქ; სახელობითი ბრუნვა).

Dort hängt eine schwarze Tafel — იქ კიდია შავი დაფა (მდედრ. სქ; სახელობითი ბრუნვა).

Dort stehen schwarze Tische — იქ დგანან შავი მაგიდები (მრავლ. რიცხვი, სახელობითი ბრუნვა).

მოკლე ფორმით ზედსართავი სახელი არ ახლევს არსებითს. იგი წარმოადგენს სახელადი შემასმენლის სახელად ნაწილს და არ იბრუნვის.

Die Aufgabe ist schwer — დავალება რთულია.

ზედსართავი სახელის ძლიერი ბრუნება (Die starke Deklination der Adjektive)

ძლიერ ბრუნებას ზედსართავი სახელი განიცდის იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებით სახელს წინ არტიკლი არ ახლავს. ამ შემთხვევაში ზედსართავი სახელი ბრუნებისას თავად იღებს არტიკლის დაბოლოებებს.

გამონაკლისი: ნათესაობით ბრუნვაში (Genitiv) მხოლობით რიცხვში მამრობითი და საშუალო სქესის შემთხვევაში თანამედროვე გერმანულში ტენდენციურად დაბოლოება „-en“ გვხდება (არტიკლების der და das ნათესაობითი ბრუნვის საერთო ფორმის des–ს შესატყვისი დაბოლოება "-es"–ს ნაცვლად):

მამრობითი სქესი, ზედსართავი სახელი groß „დიდი“, არსებითი სახელი Mann „კაცი“:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

großer Mann

großen Mannes

großem Mann

großen Mann

große Männer

großer Männer

großen Männern

große Männer

მდედრობითი სქესი, ზედსართავი სახელი schön „ლამაზი“, არსებითი სახელი Frau „ქალი“:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

schöne Frau

schöner Frau

schöne Frau

schöne Frauen

schöner Frauen

schönen Frauen

schöne Frauen

საშუალო სქესი, ზედსართავი სახელი klein „პატარა“, არსებითი სახელი Kind „ბავშვი“:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

kleines Kind

kleinen Kindes

kleinem Kind

kleines Kind

kleine Kinder

kleiner Kinder

kleinen Kindern

kleine Kinder

ზედსართავი სახელის სუსტი ბრუნება (Die schwache Deklination der Adjektive)

სუსტ ბრუნებას ზედსართავი სახელი განიცდის იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებითი სახელი განსაზღვრული არტიკლით (ასევე ჩვენებითი ნაცვალახელებით, მაგ. dies "ეს") იხმარება. ამ შემთხვევაში ზედსართავი სახელი მხოლობითი რიცხვის სხვადასხვა ბრუნვაში დაბოლოებებს "-e" ან "-(e)n", ხოლო მრავლობითი რიცხვის ყველა ბრუნვაში დაბოლოებას "-(e)n" დაირთავს:

მამრობითი სქესი:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

der große Mann

des großen Mannes

dem großen Mann

den großen Mann

die großen Männer

der großen Männer

den großen Männern

die großen Männer

მდედრობითი სქესი:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

die schöne Frau

der schönen Frau

die schöne Frau

die schönen Frauen

der schönen Frauen

den schönen Frauen

die schönen Frauen

საშუალო სქესი:

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

das kleine Kind

des kleinen Kindes

dem kleinen Kind

das kleine Kind

die kleinen Kinder

der kleinen Kinder

den kleinen Kindern

die kleinen Kinder

ზედსართავი სახელის შერეული ბრუნება (Die gemischte Deklination der Adjektive)

შერეულ ბრუნებას ადგილი აქვს იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებით სახელს წინ განუსაზღვრელი არტიკლი ახლავს, აქედან გამომდინარე, ის მხოლოდ მხოლობით რიცხვში გვხვდება. ბრუნებისას ზედსართავი სახელი გარკვეულ ბრუნვებში თავად იღებს არტიკლის დაბოლოებებს (ისევე, როგორც ძლიერი ბრუნებისას), სხვა ბრუნვებში დაბოლოებას "-(e)n" (ისევე, როგორც სუსტი ბრუნებისას), რის გამოც ამ ტიპის ბრუნებას შერეული (ძლიერისა და სუსტის) ჰქვია.

მამრობითი სქესი:

Singular

N.

G.

D.

A.

ein großer Mann

eines großen Mannes

einem großen Mann

einen großen Mann

მდედრობითი სქესი:

Singular

N.

G.

D.

A.

eine schöne Frau

einer schönen Frau

eine schöne Frau

საშუალო სქესი:

Singular

N.

G.

D.

A.

ein kleines Kind

eines kleinen Kindes

einem kleinen Kind

ein kleines Kind

ზედსართავი სახელი "შერეულად" იბრუნვის აგრეთვე ნაცვალსახელების (კუთვნილებითი, უარყოფითი და სხვ.) თანხლების შემთხვევაშიც მხოლობით რიცხვში, ხოლო მრავლობითში – "სუსტად":

მაგალითისთვის, კუთვნილებითი და უარყოფითი ნაცვალსახელები mein "ჩემი" და kein "არავითარი", ზედსართავი სახელი interessant "საინტერესო", საშუალო სქესის არსებითი სახელი Buch "წიგნი":

Singular

Plural

N.

G.

D.

A.

mein interessantes Buch

meines interessanten Buches

meinem interessanten Buch

mein interessantes Buch

keine interessanten Bücher

keiner interessanten Bücher

keinen interessanten Büchern

keine interessanten Bücher

ნაცვალსახელი (das Pronomen, die Pronomina)

ნაცვალსახელის, როგორც მეტყველების ნაწილის ძირითადი ფუნქციაა, შეცვალოს წინადადებაში არსებითი სახელი ან ახლდეს მას. გერმანულ ენაში არსებობს ნაცვალსახელების შემდეგი ჯგუფები:

პირის ნაცვალსახელი — das Personalpronomen
ჩვენებითი ნაცვალსახელი — das Demonstrativpronomen
კუთვნილებითი ნაცვალსახელი — das Possessivpronomen
უკუქცევითი ნაცვალსახელი — das Reflexivpronomen
კითხვითი ნაცვალსახელი — das Interrogativpronomen
მიმართებითი ნაცვალსახელი — das Relativpronomen
განუსაზღვრელი ნაცვალსახელი — das unbestimmte Pronomen
უარყოფითი ნაცვალსახელი — das negative Pronomen
პირნაკლი ნაცვალსახელი — das unpersönliche Pronomen

პირის ნაცვალსახელი (Personalpronomen)

პირის ნაცვალსახელებს მიეკუთვნება:

(პირის ნაცვალსახელები გერმანულ ენაში იბრუნვის მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვების ოთხივე ბრუნვაში, რითაც იქმნება საკმაოდ მრავალწახნაგოვან სისტემათა კომპლექსი მათი წარმოებისა და გამოყენების თვალსაზრისით და ხშირად დიდ პრობლემებს უმზადებს ამ ენის შემსწავლელთ. ქვემორე პირის ნაცვალსახელები აქ, უპირველეს ყოვლისა მოცემულია მათს სასტარტო პოზიციაში, ანუ სახელობით ბრუნვაში.)

მე = მხოლობითი რიცხვის 1-ე პირი.

ich

შენ = მხოლობითი რიცხვის 2-ე პირი.

du

ის = მხოლობითი რიცხვის 3-ე პირი ქართულისგან განსხვავებით სამ სქესად დაიყოფა.

er აღნიშნავს მამრობით სქესს.

sie აღნიშნავს მდედრობით სქესს.

es აღნიშნავს საშუალო სქესს.

ჩვენ = მრავლობითი რიცხვის 1-ე პირი.

wir

თქვენ = მრავლობითი რიცხვის 2-ე პირი. ამ ფორმით შეიძლება მივმართოთ მხოლოდ მრავალ ადამიანს (ადამიანთა ჯგუფს). გასათვალისწინებელია, რომ ეს ფორმა ფამილარულობას, მეგობრულობას, ახლობლობას გამოხატავს. იმის ხაზგასასმელად, რომ პირის ნაცვალსახელს მრავლობით რიცხვშიც აქვს ფამილარობის გამოსახატავი ფორმა, ქართველი გერმანისტები მას სპეციალურ ჟარგონზე (Fachjargon) "შენობითის მრავლობითსაც" უწოდებენ.

ihr

ისინი = მრავლობითი რიცხვის 3-ე პირი.

sie

გერმანულ ენას თავაზიანობის გამოსახატავად ცალკე ფორმა ფორმა - Sie გააჩნია. ამ ფორმით შეიძლება მივმართოთ როგორც ერთ, ასევე მრავალ პირს.

პირის ნაცვალსახელთა ბრუნება მხოლობითსა და მრავლობით რიცხვში

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

ich

meiner

mir

mich

du

deiner

dir

dich

er

seiner

ihm

ihn

sie

ihrer

ihr

sie

es

seiner

ihm

es

wir

unserer

uns

ihr

eurer

euch

sie/Sie

ihrer/Ihrer

sie/Sie

ჩვენებითი ნაცვალსახელი (Demonstrativpronomen)

ჩვენებით ნაცვალსახელთა („dieser, -e, es“; „jener, -e, jenes“; „solcher, -e, es“) ბრუნება მხოლობითსა და მრავლობით რიცხვში

„dieser, -e, es“

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

dieser

dieses

diesem

diesen

diese

dieser

diese

dieses

dieses

diesem

dieses

diese

dieser

diesen

diese

„jener, -e, jenes“

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

jener

jenes

jenem

jenen

jene

jener

jene

jenes

jenes

jenem

jenes

jene

jener

jene

„solcher, -e, es“

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

solcher

solches

solchem

solchen

solche

solcher

solche

solches

solches

solchem

solches

solche

solcher

solchen

solche

კუთვნილებითი ნაცვალსახელი (Possessivpronomen)

უკუქცევითი ნაცვალსახელი (Das Reflexivpronomen)

კითხვითი ნაცვალსახელი (Interrogativpronomen)

მიმართებითი ნაცვალსახელი (Relativpronomen)

განუსაზღვრელი ნაცვალსახელი (Indefinitpronomen)

უარყოფითი ნაცვალსახელი (Das Negativpronomen)

პირნაკლი ნაცვალსახელი (Das unpersönliche Pronomen)

რიცხვითი სახელი (das Numerale, die Numeralia)

რიცხვითი სახელი აღნიშნავს საგნის რაოდენობას, რიგს ან მთელი რიცხვის ნაწილს. გერმანულ ენაში არსებობს სამგვარი რიცხვითი სახელი:

რაოდენობითი — Grundzahlwörter
რიგობითი — Ordnungszahlwörter
წილადი — Bruchzahlwörter

რაოდენობითი რიცხვითი სახელი გამოხატავს საგნის რაოდენობას და დაესმის კითხვა wieviel? (რამდენი?). რაოდენობითი რიცხვითი სახელების ცხრილი იხ. განყოფილებაში — ლექსიკა ↓.

წილადი რიცხვითი სახელი იწარმოება რაოდენობით რიცხვით სახელებზე -stel (19-მდე -tel) დაბოლოების დართვით. მაგალითად:

¼ - ein Viertel
2/30 - zwei Dreißigstel

რიგობითი რიცხვითი სახელი გამოხატავს საგნის რიგს და პასუხობს კითხვაზე der wievielte? (მერამდენე). იგი იწარმოება რაოდენობით რიცხვით სახელზე -ste (19-მდე -te) ბოლოსართის დართვით. მაგალითად:

zwei - zweite
vier - vierte
einundzwanzig - einundzwanzigste

გამონაკლისია eins (ერთი) და drei (სამი):

eins - erste
drei - dritte


რიცხვი	რაოდენობითი რიცხვითი სახელი	რიგობითი რიცხვითი სახელი	რიცხვი	რაოდენობითი რიცხვითი სახელი	რიგობითი რიცხვითი სახელი	რიცხვი	რაოდენობითი რიცხვითი სახელი	რიგობითი რიცხვითი სახელი
1	eins	erste	20	zwanzig	zwanzigste	110	einhundertzehn	einhundertzehnte
2	zwei	zweite	21	einundzwanzig	einundzwanzigste	120	einhundertzwanzig	einhundertzwanzigste
3	drei	dritte	30	dreißig	dreißigste	130	einhundertdreißig	einhundertdreißigste
4	vier	vierte	40	vierzig	vierzigste	140	einhundertvierzig	einhundertvierzigste
5	fünf	fünfte	50	fünfzig	fünfzigte	150	einhundertfünfzig	einhundertfünfzigste
6	sechs	sechste	60	sechzig	sechzigste	160	einhundertsechzig	einhundertsechzigste
7	sieben	sieb[en]te	70	siebzig	sieb[en]zigste	170	einhundertsiebzig	einhundertsiebzigste
8	acht	achte	80	achtzig	achtzigste	180	einhundertachtzig	einhundertachtzigste
9	neun	neunte	90	neunzig	neunzigste	190	einhundertneunzig	einhundertneunzigste
10	zehn	zehnte	100	einhundert	hunderste	200	zweihundert	zweihundertste
11	elf	elfte	101	einhunderteins	einhunderterste	210	zweihundertzehn	zweihundertzehnte
12	zwölf	zwölfte	102	einhundert und zwei	einhundertzweite	220	zweihundertzwanzig	zweihundertzwanzigste
13	dreizehn	dreizehnte	103	einhundert und drei	einhundertdritte	300	dreihundert	dreihundertste

შენიშვნა: გერმანულ საენათმეცნიერო ლიტერატურაში გამოიყენება ორი ერთმანეთის მსგავსი ლათინური სიტყვა, რომლებსაც ხშირად ქართველი სტუდენტები (და არა მხოლოდ სტუდენტები) არასწორად იყენებენ. ეს ორი სიტყვაა Numerus და Numerale. აქედან ერთი აღნიშნავს ერთ-ერთ მეტყველების ნაწილს, - რიცხვით სახელს, ხოლო მეორე კი რიცხვის გრამატიკულ კატეგორიას. გარდა ამისა, ამ სიტყვების მრავლობითი ფორმები განსხვავდება ერთმანეთისაგან, ხოლო მხოლობით რიცხვში მათ ასევე განსხვავებული არტიკლები აქვთ. მაშასადამე * der Numerus, die Numeri - რიცხვის გრამატიკული კატეგორია * das Numerale, die Numeralia - რიცხვითი სახელი

იხილეთ აგრეთვე

რესურსები ინტერნეტში