სუვანა ფუმა
| სუვანა ფუმა | |
_(cropped).jpg) | |
 ლაოსის პრემიერ-მინისტრი | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 21 ნოემბერი 1951 – 20 ოქტომბერი 1954 | |
| წინამორბედი | ფუი სანანიკონი |
| მემკვიდრე | კატაი დონ სასორიტი |
| ლაოსის პრემიერ-მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 21 მარტი 1956 – 18 აგვისტო 1958 | |
| წინამორბედი | კატაი დონ სასორიტი |
| მემკვიდრე | ფუი სანანიკონი |
| ლაოსის პრემიერ-მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 18 აგვისტო 1960 – 2 დეკემბერი 1975 | |
| წინამორბედი | ტიაო სომსანიტი |
| მემკვიდრე | კეისონ ფომვიხანი |
| ლაოსის საგარეო საქმეთა მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 21 მარტი 1956 – 9 აგვისტო 1957 | |
| წინამორბედი | ფუი სანანიკონი |
| მემკვიდრე | ფუი სანანიკონი |
| ლაოსი-ს საგარეო საქმეთა მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 16 აგვისტო 1960 – 23 ივნისი 1962 | |
| წინამორბედი | კამპან პანია |
| მემკვიდრე | კინიმ ფოლსენა |
| ლაოსის საგარეო საქმეთა მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 2 აპრილი 1963 – 23 აპრილი 1964 | |
| წინამორბედი | კინიმ ფოლსენა |
| მემკვიდრე | ფენ ფონგსავანი |
| ლაოსის საგარეო საქმეთა მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| {{{თანამდებობა დაიკავა7}}} – 2 დეკემბერი 1975 | |
| წინამორბედი | ფენ ფონგსავანი |
| მემკვიდრე | ფუმი ვონგვიჩიტი |
| დაბადებული | 7 ოქტომბერი 1901 ლუანგპრაბანგი, ლაოსის პროტექტორატი, საფრანგეთის ინდოჩინეთი |
| გარდაცვლილი | 10 იანვარი 1984 (82 წლის) ვიენტიანი, ლაოსის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა |
| პოლიტიკური პარტია | ლაოსის დამოუკიდებელი პარტია (1947-1958), ლაოსის ხალხის ერთობა (1958-1975) |
| მამა | ბუნკხონგი |
| განათლება | გრენობლის უნივერსიტეტი პარიზის უნივერსიტეტი |
| პროფესია | ინჟინერი |
უფლისწული სუვანა ფუმა ( ლაოს. ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ [1] ,ინგლ. Souvanna Phouma, Khampeng Souvannaphouma Rattanavongsa ; დ. 7 ოქტომბერი, 1901, ლუანგ პრაბანგი, ლაოსის პროტექტორატი, საფრანგეთის ინდოჩინეთი — 10 იანვარი, 1984 წ., ვიენტიანი, ლაოსის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა ) — ლაოსელი პოლიტიკოსი და სახელმწიფო მოღვაწე, ნეიტრალისტური ფრაქციის ხელმძღვანელი და ლაოსის პრემიერ- მინისტრი ( 1951 — 1954, 1956 — 1958 და 1960 — 1975 წლებში). [2]
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უფლისწული სუვანა ფუმა დაიბადა 1901 წლის 7 ოქტომბერს ლუანგ პრაბანგში. ის იყო პრინც ბუთონგის მეცხრე ვაჟი და პრინც სუფანუვონგის ნახევარძმა. დაწყებითი განათლება მიიღო ჰანოიში. იქ სწავლობდა ალბერ საროს ლიცეუმში და ინდოჩინეთის უნივერსიტეტში, სწავლის გასაგრძელებლად გაემფზავრა საფრანგეთში: დაამთავრა პარიზის სამოქალაქო საინჟინრო სკოლა და ენერგეტიკის ინსტიტუტი გრენობლში. მიიღო ინჟინერ-არქიტექტორის დიპლომი პარიზში და ელექტრო ინჟინრის დიპლომი გრენობლში. 1931 წელს სუვანა ფუმა დაბრუნდა სამშობლოში, სადაც თითქმის 15 წელი დაკავებული იყო ადმინისტრაციულ და საინჟინრო საქმიანობით საფრანგეთის ინდოჩინეთში, მშენებლობით ვიენტიანში. 1944-1945 წლებში იყო ლაოსის საზოგადოებრივი სამუშაოების ბიუროს მთავარი ინჟინერი, შემდეგ — ინდოჩინეთის საზოგადოებრივი სამუშაოების ბიუროს მთავარი ინჟინერი. [3]
მოძრაობა „თავისუფალი ლაოსი“[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მეორე მსოფლიო ომის დასასრულს, როდესაც საფრანგეთის ძალაუფლება ლაოსზე შესუსტდა და ადგილობრივი ელიტის მნიშვნელოვანმა ნაწილმა მხარი დაუჭირა ქვეყნის დამოუკიდებლობას, პრინცი სუვანა ფუმა შეუერთდა პოლიტიკურ მოძრაობას. ემხრობოდა რა თავისუფალი ლაოსის მოძრაობას.
1945 წლის 12 ოქტომბერს იგი დაინიშნა საზოგადოებრივი სამუშაოების მინისტრად პრინც ხამაოს დროებით მთავრობაში, რომელმაც იმავე დღეს გამოაცხადა ლაოსის დამოუკიდებლობა. [4] თუმცა, 1946 წლის გაზაფხულზე, თავისუფალი ლაოსის მოძრაობა დამარცხდა და პრინცი სუვანა ფუმა, სხვა ლიდერებთან ერთად, ემიგრაციაში წავიდა ტაილანდში, გაიქცა საფრანგეთის საექსპედიციო ძალებისგან. სუვანა ფუმას ცხოვრების ემიგრანტული პერიოდი სამ წელზე მეტხანს გაგრძელდა, სანამ განხეთქილება არ მოხდა „თავისუფალ ლაოსში.“ პრინც ხამაოს ჯგუფმა, რომლის წევრებიც თვლიდნენ, რომ მოლაპარაკებების გზით შესაძლებელი იყო საფრანგეთისგან ავტონომიის გაფართოების მიღწევა, განდევნა პრინცი სუფანუვონგი და მისი მომხრეები მოძრაობიდან, რომლებიც ითხოვდნენ შეიარაღებული ბრძოლის გაგრძელებას. მას შემდეგ, რაც 1949 წლის 19 ივლისს ხელი მოეწერა გენერალურ კონვენციას, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთმა ოფიციალურად აღიარა ლაოსის დამოუკიდებლობა თავისუფალი ლაოსის ლიდერები აზრს ვეღარ ხედავდნენ ვიენტიანთან და პარიზთან დაპირისპირების გაგრძელებაში.[5]
დაბრუნება ლაოსში. მინისტრის პოსტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
იმავე წლის შემოდგომაზე დაიწყო მოლაპარაკებები მოძრაობის ლიდერებსა და ლაოსის სამეფო ხელისუფლებას შორის. 1949 წლის 30 სექტემბერს სამეფო მთავრობის პრემიერ-მინისტრმა უფლისწულმა ბუნი უმმა და 6 ოქტომბერს საფრანგეთის რესპუბლიკის კომისარმა ლაოსში ჟან დე რაიმონდმა წერილები გაუგზავნეს ტაილანდში სუვანა ფუმას, რომლის მიხედვითაც გარანტირებული იყო სრული უსაფრთხოება „თავისუფალი ლაოსის“ დაბრუნებული წევრებისთვის. მალე ხამაოს მთავრობა და თავად მოძრაობა დაიშალა და სუვანა ფუმა, ისევე როგორც ყოფილი ოპოზიციონერების უმეტესობა, სამშობლოში დაბრუნდა.
უკვე 1950 წლის 24 თებერვალს სუვანა ფუმა შევიდა ფუი სანანიკონის პირველ მთავრობაში, დაიკავა საზოგადოებრივი სამუშაოების, დაგეგმარების, ფოსტისა და კომუნიკაციების მინისტრის პოსტი. იმავე წელს, იგი გახდა ლაოსის ეროვნული პროგრესული პარტიის (ლაო კაო ნა) ერთ-ერთი დამფუძნებელი [6] კატაი სასორიტთან და პრინც ხამაოსთან ერთად.
ლაოსის პრემიერ-მინისტრი (1951-1954 წწ.)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მას შემდეგ, რაც ეროვნულმა პროგრესულმა პარტიამ გაიმარჯვა 1951 წლის საპარლამენტო არჩევნებში, პრინცი სუვანა ფუმა სათავეში ჩაუდგა ლაოსის მთავრობას 1951 წლის 21 ნოემბერს, რომელიც რჩებოდა საფრანგეთის კონტროლის ქვეშ, ასევე დაიკავა საზოგადოებრივი სამუშაოების და დაგეგმარების მინისტრის პოსტი. შემდგომ წლებში ის ერთმანეთს უთავსებდა ინფორმაციის მინისტრის და სოფლის მეურნეობის მინისტრის თანამდებობებს. [4]
სამეფო კარსა და დაქსაქსული „თავისუფალი ლაოსის“ ლიდერების შერიგებამ ქვეყანაში მშვიდობა ვერ უზრუნველყო. 1952 წლიდან ლაოსის სამამულო ფრონტის ძალებმა, სუვანა ფუმას ნახევარძმის, პრინც სუფანუვონგის მეთაურობით, წამოიწყეს ფართომასშტაბიანი პარტიზანული ომი ლაოსში. გაზაფხულზე, ვიეტნამის დემოკრატიული რესპუბლიკის მხარდაჭერით, მათ დაიწყეს სწრაფი შეტევა, დაიკავეს რამდენიმე პროვინცია და მაისისთვის პირდაპირი საფრთხე შუქმნეს ლუანგ პრაბანგში სამეფო რეზიდენციის დაცვის გარე ციხესიმაგრეებს. სუვანა ფუმას მთავრობამ ვიეტნამის დემოკრატიული რესპუბლიკის წინააღმდეგ საჩივარი გაუგზავნა გაერთიანებულ ერების ორგანიზაციას და იგი აგრესიაში დაადანაშაულა. [6] ამ ვითარებაში 1953 წლის 3 ივლისს საფრანგეთმა განაცხადა საკუთარი განზრახვის შესახებ ინდოჩინეთის ქვეყნებისთვის დამოუკიდებლობის მინიჭებასთან დაკავშირებით. 15 ოქტომბერს პარიზში დაიწყო საფრანგეთ-ლაოსის მოლაპარაკებები. 1953 წლის 22 ოქტომბერს მეფე სისავანგ ვონგმა და საფრანგეთის პრეზიდენტმა ვინსენტ აურიოლმა ხელი მოაწერეს მეგობრობისა და თანამშრომლობის ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთმა აღიარა ლაოსის სრული დამოუკიდებლობა, ხოლო სუვანა ფუმამ და პრემიერ მინისტრმა ჟოზეფ ლანიელმა — მასთან დაკავშირებული დამატებითი კონვენციები. 1954 წელს მთავრობა შეუერთდა ინდოჩინეთის საერთაშორისო დარეგულირების პროცესს ჟენევის კონფერენციაში მონაწილეობით და ჟენევის შეთანხმების ხელმოწერით. თუმცა, ლაოსის შიდა დარეგულირების საკითხებმა გამოიწვია კონფლიქტები მთავრობაში. მას შემდეგ, რაც 1954 წლის სექტემბერში თავდაცვის მინისტრი კუ ვორავონგი მოკლეს, სუვანა ფუმას კაბინეტი დაიშალა სამთავრობო კრიზისის შედეგად.
1954 წლის 20 ოქტომბერს მან დატოვა პრემიერ-მინისტრის პოსტი და შეუერთდა კატაი სასორიტის მთავრობას ეროვნული თავდაცვის და ომის ვეტერანთა მინისტრის რანგში.[7]
კვლავ მთავრობის სათავეში (1956-1957 წწ.). ეროვნული შერიგება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1955 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ კატაი სასორიტი გადადგა პროცედურების შესაბამისად, მაგრამ ვერ შეძლო ისეთი კაბინეტის ფორმირება, რომელიც შეეფერებოდა ეროვნულ ასამბლეას. 1956 წლის 21 მარტს პრინცი სუვანა ფუმა პრემიერის თანამდებობაზე დაბრუნდა. მას ასევე ეკავა ეროვნული თავდაცვის მინისტრის, ვეტერანთა საქმეთა მინისტრის, საგარეო საქმეთა და ინფორმაციის მინისტრის პოსტები. [3] უკვე აგვისტოში მან განაახლა დიალოგი ლაოსის პატრიოტულ ფრონტთან [6] და გამართა მოლაპარაკებები ჰანოისა და პეკინში ჩრდილოეთ ვიეტნამისა და ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის ლიდერებთან. [6] 1956 წლის 29 სექტემბერს დამტკიცდა სამეფოს გადასინჯული კონსტიტუცია, რომელმაც დაამტკიცა ქვეყნის გამოსვლა საფრანგეთის კავშირიდან, ხოლო 31 ოქტომბერს სამეფო არმიასა და ლაოსის პატრიოტული ფრონტის ნაწილებს შორის დაიდო საზავო შეთანხმება თუმცა, 1957 წლის 30 მაისს ეროვნულმა ასამბლეამ დაამტკიცა ზოგადად შერიგების მოლაპარაკებების შედეგები, მაგრამ გამოთქვა უკმაყოფილება მათი ნელი პროგრესის და ხელისუფლების მიერ ოპოზიციის მიმართ დათმობაზე წასვლის გამო. სუვანა ფუმა გადადგა.
გადადგომა და ახალი კაბინეტი (1957 წ.) ვიენტიანის შეთანხმება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კატაი სასორიტის, ბონგ სუვანავონგის და ფუი სანანიკონის მცდელობები კაბინეტის შექმნის შესახებ წარუმატებელი აღმოჩნდა. აგვისტოს დასაწყისში სუვანა ფუმამ ჩამოაყალიბა ახალი მთავრობა და განაცხადა, რომ „ერთიანობის აღდგენა პატეტ ლაოს პრობლემის მოგვარების გზით რჩება ნომერ პირველ ეროვნულ იმპერატივად.“ [6] 16 სექტემბერს მხარეთა შერეულმა კომისიებმა განაახლეს მუშაობა, უფლისწულები სუვანა ფუმა და სუფანოვონგი კვლავ დასხდნენ მოლაპარაკების მაგიდასთან ვიენტიანში. 1957 წლის 2 ნოემბერს ხელი მოეწერა ვიენტიანის შეთანხმება რომელმაც პატრიოტული ფრონტი ცნო ლეგალურ პოლიტიკურ პარტიად საპარლამენტო საქმიანობის უფლებით, აიკრძალა რეპრესიები მისი წევრების მიმართ, გამოაცხადა ლაოსის ნეიტრალიტეტი და ა.შ. [8]
ეროვნული ერთიანობის მთავრობა (1957 - 1958 წწ.)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1957 წლის 19 ნოემბერს სუვანა ფუმამ ჩამოაყალიბა ეროვნული ერთიანობის მთავრობა, რომელშიც შედიოდნენ როგორც ლაოსის პატრიოტული ფრონტის ლიდერები სუფანუვონგი და ფუმი ვონგვიჩიტი, ასევე ლაოსის მემარჯვენე ძმები სანანიკონი და კატაი სასორიტი. დეკემბერში ის ეწვია პროვინციებს ჰუა ფანს და ფონსალის, რომლებიც მანამდე აკონტროლებდა ლაოსის პატრიოტულ ფრონტს და აღადგინა იქ სამეფო ადმინისტრაცია [6] 1958 წლის 18 თებერვალს ლაოსის პატრიოტული ფრონტის ძალების ორი ბატალიონი შედიოდა სამეფო არმიაში [6], ხოლო 4 მაისის შუალედურ საპარლამენტო არჩევნებზე პატრიოტულმა ფრონტმა მოიპოვა 9 ადგილი ეროვნულ ასამბლეაში. [6] ლაოსის პატრიოტული ფრონტის პოზიციის გაძლიერებამ გამოიწვია დასავლური ძალების შეშფოთება, რაც განუცხადეს კიდეც 1958 წლის დასაწყისში სუვანა ფუმას აშშ-ში, საფრანგეთსა და დიდ ბრიტანეთში მოგზაურობის დროს. არსებული რეჟიმის გასაძლიერებლად 1958 წლის 13 ივნისს სუვანა ფუმას პარტია და ფუი სანანიკონის პარტია გაერთიანდნენ და ჩამოაყალიბეს ლაოს სახალხო გაერთიანება (ლაო ლუმ ლაო) პარტია. მას ხელმძღვანელობდა სუვანა ფუმა, როგორც თავმჯდომარე [6] . 19 ივლისს მან გამოაცხადა 1954 წლის ჟენევის შეთანხმების განხორციელების შესახებ და მალე საერთაშორისო საკონტროლო კომისიამ მუშაობა განუსაზღვრელი ვადით შეაჩერა. ოთხი დღის შემდეგ, 23 ივლისს, სუვანა ფუმას კაბინეტი გადადგა ეროვნული ასამბლეის არჩევნების შედეგების დამტკიცების შემდეგ პროცედურების შესაბამისად. მეფემ კვლავ დაავალა პრინცს კაბინეტის შექმნა, თუმცა პარლამენტმა კატეგორიულად უარყო მისი კანდიდატურა. ბრალდებული კომუნისტების დახმარებაში და მის ნახევარ ძმასთან სუფანოვონგთან შეთქმულებაში, სუვანა ფუმა უმუშევარი იყო ოთხი თვის განმავლობაში, სანამ არ გაგზავნეს ელჩად საფრანგეთში 1958 წლის ნოემბერში [6] . თუმცა ის ოფიციალურად რჩებოდა ლაოსის სახალხო გაერთიანების პარტიის ლიდერად, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა ტიაო სომსანიტის მთავრობას, რომელიც ხელისუფლებაში მოვიდა 1960 წელს.
1960 წლის რევოლუცია. ნეიტრალისტების მთავრობა (1960-1962 წწ)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სუვანა ფუმა მოულოდნელად დაბრუნდა სამშობლოში 1960 წლის გაზაფხულზე. იგი აირჩიეს ლაოსის ეროვნული ასამბლეის თავმჯდომარედ. მისი არყოფნის დროს ლაოსმა განიცადა ეროვნული შერიგების კრახი, სამხედრო გადატრიალება და ფართომასშტაბიანი სამოქალაქო ომი. მემარჯვენე მთავრობები, რომლებიც ხელისუფლებაში იყვნენ, ეყრდნობოდნენ პრობლემის სამხედრო გადაწყვეტას, ამერიკულ სამხედრო და ეკონომიკურ დახმარებას, მაგრამ ყველას არ მიაჩნია ეს კურსი პერსპექტიულად.
1960 წლის 9 აგვისტოს ღამით , კაპიტან კონგ ლეს პარაშუტის ბატალიონმა მოახდინა გადატრიალება ვიენტიანში, რითაც გააუქმა მემარჯვენე პარტიების საპარლამენტო რეჟიმი [6]. გადატრიალების ლიდერებმა დაარწმუნეს სავანგ ვატანნას ახალი მეფე, მთავრობის მეთაურად დაენიშნა სუვანა ფუმი, რომელიც ითვლებოდა ქვეყნის ნეიტრალიტეტისა და ეროვნული შერიგების მომხრედ. [6] თუმცა, იმავე დღეებში მემარჯვენეების მხარდამჭერმა გენერალმა ფუმი ნოსავანმა აჯანყება მოაწყო სავანნახეტში და ლაოსი სამ ზონად გაიყო. [6] მხარეებს შორის ხანგრძლივმა მოლაპარაკებებმა შედეგი არ გამოიღო და სუვანა ფუმას ალიანსი ლაოსის პატრიოტულ ფრონტთან, რომელიც ნოემბერში დაიდო, მოლოდინის საწინააღმდეგოდ, სასწორი მის სასარგებლოდ არ გადაიდო. 1960 წლის 8 დეკემბერს ვიენტიანში მოხდა მესამე სამხედრო გადატრიალება დამოუკიდებელი ლაოსის ისტორიაში და სუვანა ფუმას მთავრობა ფაქტობრივად დაამხო პოლკოვნიკ კუპრასიტ აბჰაიმ, რომელმაც პრემიერ-მინისტრს მოსთხოვა შეთანხმება სავანახეთთან. მეორე დღეს, პრინცი სუვანა ფუმა გაფრინდა კამბოჯაში, ძალაუფლება გადასცა გენერალ პატამავონგს, მაგრამ არ გადადგა პრემიერ-მინისტრის თანამდებობიდან .
პრემიერი ემიგრაციაში. სამოქალაქო ომი და ჟენევის კონფერენცია.[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ვიენტიანში ბუნ უმმის მიერ ძალაუფლების ხელში ჩაგდების შემდეგ სუვანა ფუმას პოლიტიკურმა პოზიციებმა მკვეთრად გადაინაცვლა მარცხნივ. 1961 წლის 22 თებერვალს , პრინცი ჩავიდა პნომპენიდან ლაოსის პატრიოტული ფრონტის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე და მეორე დღესვე დაამყარა ალიანსი თავის ნახევარ ძმასთან სუფანუვონგთან. [6] სუვანა ფუმას რიტორიკა გახდა ანტიამერიკული და თითქმის ანტიიმპერიალისტური.
მარტ-აპრილში იგი ეწვია სსრკ-ს, ჩინეთს, ინდოეთს, საფრანგეთს, არაბთა გაერთიანებულ რესპუბლიკას და რიგ სხვა ქვეყნებს და მოიპოვა მათი მხარდაჭერა. სუვანა ფუმა აცხადებდა: „ჩვენ გვინდა ცეცხლის შეწყვეტა, უცხოელთა ჩარევის გარეშე რადგან შიდა პრობლემების გადაჭრა თავად ხალხს შეუძლია“. [4] 16 მაისს, სსრკ-ს ზეწოლით , მოიწვიეს ჟენევის კონფერენცია ლაოსის საკითხის მოსაგვარებლად.. სუვანა ფუმამ, სუფანუვონგმა და ბუნ უმმა რამდენიმე შეხვედრა გამართეს და იძულებულნი გახდნენ შეთანხმებულიყვნენ ქვეყნის ერთობლივ მთავრობაზე. 9 ოქტომბერს, ნამონსა და ჰინკეპში მოლაპარაკებების შემდეგ, სამმა უფლისწულმა მეფეს შესთავაზა სუვანა ფუმას კანდიდატურა კოალიციური მთავრობის ხელმძღვანელის თანამდებობაზე [4] და 1961 წლის 18 ოქტომბერს მეფემ დაამტკიცა იგი. თუმცა, უფლისწული ბუნი უმი არ აპირებდა დედაქალაქის გადაცემას კომუნისტების და ნეიტრალიტების კოალიციისთვის, მოლაპარაკებები გადავიდა ჟენევაში, განახლდა სამოქალაქო ომი. მხოლოდ 1962 წლის 12 ივნისს სამი უფლისწული საბოლოოდ შეთანხმდა კხანხაიში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შემადგენლობაზე.[9]
ფასადური ეროვნული ერთიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1962 წლის 24 ივნისს ლაოსის ეროვნული ერთიანობის კოალიციური მთავრობა ჩამოყალიბდა, რომელშიც შედიოდნენ სამივე დაპირისპირებული ფრაქციის წარმომადგენლები. პრემიერ-მინისტრის თანამდებობის გარდა, სუვანა ფუმამ დაიკავა ეროვნული თავდაცვის, ომის ვეტერანების საქმეთა და სოციალური დაცვის მინისტრის პოსტები. საომარი მოქმედებები შეწყდა. 9 ივლისს მან გამოაცხადა ლაოსის ნეიტრალიტეტი, რომელიც გათვალისწინებული იყო ლაოსის სუვერენიტეტის შესახებ დეკლარაციაში და დეკლარაციის პროტოკოლში, რომელიც მიღებულ იქნა ჟენევის კონფერენციის დასკვნით შეხვედრაზე 1963 წლის 23 ივლისს [4] [8]. მაგრამ შერიგება ამჯერად ხანმოკლე იყო. 1963 წლის 1 აპრილს საგარეო საქმეთა მინისტრის კინიმ ფოლსენას მკვლელობის შემდეგ სუფანუვონგმა და ლაოსის პატრიოტული ფრონტის სხვა წევრებმა დატოვეს ვიენტიანი, რამაც გააძლიერა მემარჯვენეების პოზიცია. [6] 1964 წლის 19 აპრილს კუპრასიტ აბჰაიმ კვლავ მოახდინა სამხედრო გადატრიალება ვიენტიანში და სუვანა ფუმას პოლიტიკური პოზიცია, მიუხედავად მეფის მიერ გადატრიალების დაგმობისა, მარჯვნივ გადაიხარა. [6] მან კაბინეტიდან მოხსნა ნეიტრალისტები, რომლებიც მხარს უჭერდნენ PFL-თან თანამშრომლობას და 2 მაისს გამოაცხადა მემარჯვენე და ნეიტრალისტური ჯგუფების გაერთიანების შესახებ. 1964 წლის 17 მაისს აშშ-ს სამხედრო ავიაციამ დაიწყო ლაოსის "განთავისუფლებული ზონის" დაბომბვა, რომელიც რჩებოდა პატრიოტული ფრონტის კონტროლის ქვეშ. ლაოსი ჩაერთო აშშ-ვიეტნამის ომში. ომმა მოიცვა ინდოჩინეთის სამივე ქვეყანა [8] ლაოსის პატრიოტულმა ფრონტმა ახლა უარი განაცხადა სუვანა ფუმას მთავრობის ეროვნული ერთიანობის მთავრობად აღიარებაზე და ასევე არ აღიარა 1965 და 1967 წლების საპარლამენტო არჩევნების შედეგები. 1967 წლის ივნისში რეორგანიზაციის შემდეგ მთავრობამ საბოლოოდ დაკარგა სამმხრივი ხასიათი. [6] 1962 წლის შემდეგ სუვანა ფუმა ხელმძღვანელობდა მთავრობას ვიენტიანში კიდევ 12 წლის განმავლობაში, მაგრამ დედაქალაქის კონტროლი ჯერ არ ნიშნავდა მთელი ლაოსის კონტროლს. 1970 წლისთვის, ქვეყნის თითქმის მთელ ტერიტორიას აკონტროლებდნენ ლაოსის პატრიოტული ფრონტის ძალები (ჩრდილოეთ ვიეტნამის არმიის აქტიური მხარდაჭერით), ხოლო სუვანა ფუმას გავლენა ვრცელდებოდა მხოლოდ ვიწრო ზოლზე მდინარე მეკონგის გასწვრივ. [6] 1972 წლის ზაფხულში სუვანა ფუმა, მემარჯვენეების წინააღმდეგობის მიუხედავად, იძულებული გახდა მოლაპარაკება დაეწყო ლაოსის პატრიოტულ ფრონტთან. იმავე წლის 14 ოქტომბერს, ლაოსის პატრიოტული ფრონტის დელეგაცია ფხუნ სიპასეტის ხელმძღვანელობით ჩავიდა ვიენტიანში მოლაპარაკებებისთვის, ხოლო 1973 წლის 21 თებერვალს ხელი მოეწერა მეორე ვიენტიანის შეთანხმებას ლაოსში მშვიდობის აღსადგენად. [6] 1973 წლის ოქტომბერში ნეიტრალიზებულად გამოცხადებული ლაოსის პატრიოტული ფრონტის ქვედანაყოფები შევიდნენ ვიენტიანში და ლუანგ პრაბანგში. [6] 1974 წლის 4 აპრილს სუვანა ფუმამ მეფეს გადადგომის შესახებ თხოვნით მიმართა.
.jpg)
მონარქიის დასასრული[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1974 წლის 5 აპრილს პრინცი სუვანა ფუმა ხელმძღვანელობდა ეროვნული ერთიანობის დროებით მთავრობას ლაოსის პატრიოტული ფრონტის მონაწილეობით. [6] ახლა ქვეყანაში ძალაუფლება თანდათან გადადიოდა ლაოსის სახალხო რევოლუციური პარტიის ხელში, რომელიც ლაოსის პატრიოტული ფრონტის საფუძველს წარმოადგენდა. 1975 წლის შემოდგომისთვის იგი რეალურად აკონტროლებდა მთელ ქვეყანას. 1975 წლის 2 დეკემბერს მონარქია გაუქმდა, სუვანა ფუმა შეცვალა პრემიერ-მინისტრის პოსტზე ლაოსის სახალხო-რევოლუციური პარტიის გენერალურმა მდივანმა კეისონ ფომვიჰანმა, ხოლო ფუმა დაინიშნა მის მრჩევლად. [6]
ბოლო წლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სიცოცხლის დარჩენილი ნაწილი ხანშიშესულმა სუვანა ფუმამ მეკონგის ნაპირზე მდებარე საკუთარ სახლში გაატარა. როგორც ამბობენ, კეისონ ფომვიჰანი ხშირად სტუმრობდა მას.
სუვანა ფუმა გარდაიცვალა 1984 წლის 10 იანვარს ვიენტიანში. იგი დიდი პატივით დაკრძალეს.
ვიზიტები საზღვარგარეთ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- 1963 წლის თებერვალში იგი ახლდა მეფე შრი სავანგ ვათანას სსრკ-ში ვიზიტის დროს [4] .
- აშშ - 1971 წლის სექტემბერი-ოქტომბერი;
- საფრანგეთი და დიდი ბრიტანეთი - 1971 წლის ოქტომბერი [10]
ჯილდოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მალაიზია:სამეფოს მცველის ორდენის საპატიო დიდი მეთაური (1971)[11]
ტაილანდი: თეთრი სპილოების ორდენის რაინდი გრანდ კორდონი (სპეციალური კლასი).
კამბოჯა: კამბოჯის სამეფო ორდენის დიდი ჯვარი
იაპონია: ამომავალი მზის ორდენის დიდი კორდონი
დიდი ბრიტანეთი: წმინდა მიქაელისა და წმინდა გიორგის ორდენის საპატიო დიდი ჯვარი (GCMG)
გერმანია: გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ღირსების ორდენის I ხარისხის დიდი ჯვარი
ბრაზილია: სამხრეთის ჯვრის ორდენის დიდი ჯვარი
ფილიპინები: სიკატუნას ორდენის დიდი საყელო
.svg){kind=small}
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Транскрипция согласно правилам лаосско-русской практической транскрипции, соответствующая и лаосскому произношению, — Суванна Пхума. Однако исторически в русскоязычной литературе закрепилось неточное написание имени.
- ↑ Stuart-Fox. Historical Dictionary of Laos.
- ↑ 3.0 3.1 Суванна Фума. Новое время. 1957.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Люди и политика. 1964.
- ↑ "Married". Time. 1 November 1968. Archived from the original on 2013-06-24. Retrieved 2008-08-05.
Princess Moune, 33, daughter of Laotian Premier Prince Souvanna Phouma, currently a foreign-affairs adviser in her father's cabinet; and Perry J. Stieglitz, 48, cultural-affairs attaché of the U.S. embassy in, Vientiane; she for the second time, he for the first; in a traditional Buddhist ceremony; in Vientiane.
- ↑ 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16 6.17 6.18 6.19 6.20 6.21 Кожевников В. А. 1979.
- ↑ "Senarai Penuh Penerima Darjah Kebesaran, Bintang dan Pingat Persekuthun 1971" (PDF).
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Михеев Ю.Я. 1977.
- ↑ "Princess Souvanna Phouma Dies; Divorced Wife of Ex‐Laotian Chief". The New York Times. 9 September 1977.
- ↑ Ежегодник Большой советской энциклопедии. 1972 / М. Советская энциклопедия, 1972 — С.312.
- ↑ Senarai Penuh Penerima Darjah Kebesaran, Bintang dan Pingat Persekuthun 1971..