ქალები ჭადრაკში

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
Young Polgár sisters posing for picture outdoors
დებმა პოლგარმა (სურათი 1988 წელს) დაიწყო ქალთა ჭადრაკის თანამედროვე ერა.

ქალები ყველა ასაკისა და დონის მოჭადრაკეების შორის უმცირესობას წარმოადგენენ. მდედრობითი სქესის მოჭადრაკეები დღეს ძირითადად ასპარეზობენ ღია ტურნირებსა და ქალთა ტურნირების ნაზავებში. უმაღლესი თანამედროვე დონის ქალთა ტურნირები საშუალებას აძლევს ზოგიერთ მონაწილეს იყოს სრულ განაკვეთზე პროფესიონალი მოჭადრაკე. ამ ტურნირების უმეტესობის ორგანიზატორია ჭადრაკის საერთაშორისო ფედერაცია (FIDE) და ტურნირები მიჰყვება მსოფლიო ჩემპიონატის ციკლს. ამ ტურნირების გარდა, ქალთა შორის ყველაზე გამორჩეულ ტურნირებს შორის არის ქალთა და გოგონების ეროვნული და კონტინენტური ჩემპიონატები.

ქალებს ჭადრაკის კლუბებში გაწევრიანების უფლება მიეცათ მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან. მას შემდეგ რაც გაწევრიანების უფლება მიეცათ, მათი ძირითადი მოწინააღმდეგეები მხოლოდ სხვა ქალები იყვნენ. დაახლოებით ამ დროს, ვერა მენჩიკი გახდა ქალთა მსოფლიო ჩემპიონი ჭადრაკში და იყო პირველი ქალი, რომელმაც იასპარეზა უმაღლესი დონის ტურნირებში მსოფლიოს საუკეთესო მოთამაშეებთან 1920-იანი წლების ბოლოს. მისი გარდაცვალების შემდეგ, ქალთა ჭადრაკში საბჭოთა კავშირი დომინირებდა. საბჭოთა კავშირიდან მოგებულ იქნა ყველა ქალთა საჭადრაკო ოლიმპიადა, ოლიმპიადების დაარსებიდან, 1957 წლიდან, 1986 წლამდე. საბჭოთა კავშირის პერიოდში, ქართველი მოთამაშეები ნონა გაფრინდაშვილი და მაია ჩიბურდანიძე გახდნენ პირველი ორი ქალი, ვინც დიდოსტატის (GM) ტიტული მოიპოვა და მენჩიკის შემდეგ მომდევნო ორი ქალი, რომელმაც მაღალი დონის ღია ტურნირებში იასპარეზა.

დებმა პოლგარებმა დაასრულეს საბჭოთა ბატონობა ქალთა ჭადრაკში, რადგან 1984 წელს სიუზან პოლგარი გახდა ქალთა შორის პირველი მოთამაშე და სამივე დამ უნგრეთს 1988 წლის ოლიმპიადაზე ოქროს მედალი მოაპოვებინა. ჯუდიტ პოლგარი გახდა ყველა დროის უძლიერესი ქალი მოჭადრაკე და მიაღწია მე-8 ნომერს მსოფლიო მასშტაბით. საუკუნის დასაწყისში დიდოსტატის ტიტულის მოსაპოვებლად ქალების რიცხვი მნიშვნელოვნად გაიზარდა. ამ ახალ დიდოსტატებს შორის, ჰოუ იფანი ერთადერთი ქალი იყო, რომელმაც მიაღწია საერთო ტოპ 100-ს და რეგულარულად ასპარეზობდა მაღალი დონის ღია ტურნირებში. 1990-იანი წლებიდან ჩინეთი დომინირებს ქალთა მსოფლიო ჩემპიონატში ექვსი განსხვავებული ჩემპიონით, მათ შორის მოქმედი ჩემპიონია ჯუ ვენჯუნი .

ვინაიდან ქალების დაბალმა რაოდენობამ მიაღწია ჭადრაკის უმაღლეს დონეს, ამან გამოიწვია დიდი ინტერესი იმის შესახებ, თუ რატომ არ ჰქონიათ ქალებს ისტორიულად მეტი წარმატება. არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ ქალებს ჭადრაკში ბუნებით არ გააჩნიათ უპირატესობა. სტატისტიკურად დადასტურდა, რომ ქალების მონაწილეობის დაბალი რიცხვი სხვადასხვა დონეზე შეიძლება იყოს განმაპირობებელი ქალების ნაკლებობისა უმაღლეს დონეებზეც. ჭადრაკში ქალების სიმცირემ ხელი შეუწყო იმას, რომ ქალები ხშირად იყვნენ სექსიზმის და სექსუალური შევიწროების საგანი. ეს იყო ის ფაქტორები რომლებიც ხელს უწყობდა ქალების ნაკლებ მიღწევებს ჭადრაკში ან ჭადრაკის პროფესიული საქმიანობის ადრეულ მიტოვებას. ჭადრაკის თამაშის გარდა, ქალები ასევე ასრულებენ სხვა როლებს, როგორიცაა მწვრთნელი ან არბიტრი.

ჭადრაკის შეჯიბრებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქესის მიხედვით, საჭადრაკო ტურნირები შეიძლება დაიყოს ღია ან ქალთა ტურნირებად. [ა] ქალებს შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ ღია ან ქალთა ტურნირებში. პრაქტიკაში, უმეტესობა, თუ არა ყველა ქალი მოთამაშე თამაშობს ორივეს ნაზავს. ქალთა მონაწილეთა წილი, შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს ტურნირის ტიპის მიხედვით. დამოუკიდებლად ორგანიზებულ ტურნირებში, როგორც წესი, ქალი მოჭადრაკეების უფრო მაღალი პროცენტია, ვიდრე ფედერაციების მიერ ორგანიზებულ ჩემპიონატებში.

საჭადრაკო ტურნირების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული სახეობაა შვეიცარიის ღია ტურნირები, რომლებშიც მონაწილეობა შეუძლიათ როგორც მამაკაცებს, ასევე ქალებს, რადგან ისინი, როგორც წესი, უშვებენ მონაწილეთა დიდ და ასევე შეუზღუდავ რაოდენობას. ზოგიერთ შემთხვევაში, ეს ტურნირები იყოფა რამდენიმე განყოფილებად რეიტინგის მიხედვით. შვეიცარულ ტურნირებს, როგორც წესი, არ აქვს მხოლოდ ქალების სექცია, თუმცა შესაძლებელია, რომ რეიტინგის ერთ-ერთი სექცია გამოყოფილი იყოს მხოლოდ ქალებისთვის. იმის ნაცვლად, რომ ჰქონდეს ცალკე განყოფილება მხოლოდ ქალებისთვის, ბევრ პროფესიულ და ნახევრად პროფესიონალურ შვეიცარულ ტურნირებში არსებობს ქალთა პრიზები ღია სექციებში ყველაზე მაღალი დონის მოთამაშე ქალებისთვის.

ტურნირის კიდევ ერთი გავრცელებული ტიპია დახურული წრიული ტურნირები, რომლებსაც დაახლოებით ათი მოთამაშე ჰყავს. ეს ტურნირები ძალიან პოპულარულია ჭადრაკის უმაღლეს დონეზე და მოიცავს ისეთ ტურნირებს, როგორიცაა Sinquefield Cup აშშ-ში. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს ფორმალური შეზღუდვები სქესის მიხედვით, ბევრ ასეთ უმაღლესი დონის ტურნირს მხოლოდ მამრობითი სქესის მოთამაშეები ჰყავს, რადგან მონაწილეობის მიღება მხოლოდ მოწვევით არის შესაძლებელი და მხოლოდ მაღალი რეიტინგის მოთამაშეები იღებენ მოსაწვევებს. ჯუდიტ პოლგარი და ჰოუ იფანი ზოგადად ითვლებიან მოთამაშეებად, რომლებიც რეგულარულად თამაშობენ ასეთი უმაღლესი დონის ტურნირებში. ქალ მოჭადრაკეებს აქვთ შესაბამისი უმაღლესი დონის ტურნირები მხოლოდ ქალებისთვის, როგორიცაა Cairns Cup. არსებობს მხოლოდ რამდენიმე უმაღლესი დონის კლასიკური ტურნირი ქალებისთვის.

ჩემპიონატის ტურნირები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ტურნირები შეიძლება იყოს დამოუკიდებელი ან კონკრეტული სახის, რომელიც ორგანიზებულია FIDE-ს, კონტინენტური ფედერაციების ან ეროვნული ფედერაციების მიერ. ფედერაციების მიერ ორგანიზებულ ტურნირებს ხშირად აქვთ ღია სექცია და ქალთა სექცია. ისინი ხშირად ტარდება ერთმანეთის პარალელურად. იმის გამო, რომ სექციები ერთად ტარდება და საუკეთესო ქალ მოთამაშეებს აქვთ მეტი შანსი, მოიპოვონ მედალი ან მოიპოვონ პრიზები ქალთა სექციაში, მხოლოდ მცირე რიცხვი ქალებისა მონაწილეობს ღია სექციაში. ანალოგიურად, თითქმის ყველა ეროვნული ფედერაცია მასპინძლობს ეროვნულ ჩემპიონატს და ქალთა ეროვნულ ჩემპიონატს, ისევე როგორც სხვა მსგავს შეჯიბრებებს. ზოგიერთმა ქალმა მოთამაშემ მოიგო კიდეც თავისი ქვეყნის ეროვნული ჩემპიონატი, მათ შორის არიან დიდოსტატები: ჯუდიტ პოლგარი, ნინო ხურციძე, ვიქტორია ჩმილიტე, ქეთი არახამია-გრანტი და ევა მოზერი.

FIDE-მ დაიწყო ქალთა მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძლობა 1927 წელს მანამდეც კი, სანამ ისინი აკონტროლებდნენ მსოფლიო საჭადრაკო ჩემპიონატს. საინაუგურაციო გამოცემა ვერა მენჩიკმა მოიგო.[1] მსოფლიოს მოქმედი ჩემპიონი ქალთა ჭადრაკში არის ჯუ ვენჯუნი, რომელმაც ზედიზედ ოთხჯერ მოიპოვა ტიტული 2018 წლიდან 2023 წლამდე.

ჭადრაკის მწვრთნელობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

უმაღლესი დონის ქალი ჭადრაკის მწვრთნელები ცოტანი არიან, ნაწილობრივ იმის გამო, რომ მხოლოდ 40-ზე ცოტა მეტმა მოჭადრაკე ქალმა მიაღწია დიდოსტატის ტიტულს. სიუზან პოლგარი არის ერთ-ერთი გამოჩენილი მაღალი დონის მოჭადრაკე ქალი, განსაკუთრებით დიდოსტატის დონეზე. პოლგარი მართავდა ჭადრაკის ცენტრებს და ასევე გახდა ერთ-ერთი წამყვანი კოლეჯის ჭადრაკის მწვრთნელი შეერთებულ შტატებში. 2010 წელს, როგორც Texas Tech Knight Raiders-ის საჭადრაკო გუნდის მთავარი მწვრთნელი, სიუზან პოლგარი გახდა პირველი ქალი, რომელმაც გუნდი მიიყვანა ფინალურ ოთხეულში. 2011 წლის აპრილში Texas Tech Knight Raiders-მა მოიგო პრეზიდენტის თასი; [2] ამან პოლგარი გახადა პირველი ქალი მთავარი მწვრთნელი, რომელმაც გუნდი ეროვნული ტიტულისკენ მიიყვანა. [3]

მიღწევები ჭადრაკში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჯუდიტ პოლგარი, 2008 წ

ჯუდიტ პოლგარი, ზოგადად მიჩნეული ყველა დროის უძლიერეს ქალ მოთამაშედ, [4] ერთ დროს იყო მერვე ყველაზე რეიტინგული მოთამაშე მსოფლიოში და რჩება ერთადერთ ქალად, რომელიც ოდესმე შეფასებული იყო მსოფლიოს ათეულში. [5] [6] სამი ქალი, მაია ჩიბურდანიძე, [7] პოლგარი, [8] და ჰოუ იფანი, [9] მოხვდნენ მსოფლიოს საუკეთესო 100 მოთამაშეში. [10]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Vera Francevna Menchik-Stevenson | British chess player.
  2. ↑ Rodriguez, Rocio (2011-04-07). „Knight Raiders win national championship“. The Daily Toreador. ციტირების თარიღი: 2011-12-04.
  3. ↑ შეცდომა ციტირებაში არასწორი ტეგი <ref>; სქოლიოსათვის Susanpolgar არ არის მითითებული ტექსტი; $2
  4. ↑ Sources citing Polgár as by far the strongest female chess player of all time:
  5. ↑ Judit Polgar | Top Chess Players en-US. ციტირების თარიღი: 2021-06-15
  6. ↑ What's behind the gender imbalance in top-level chess? en. ციტირების თარიღი: 2021-06-15
  7. ↑ FIDE rating history :: Chiburdanidze, Maia.
  8. ↑ FIDE rating history :: Polgar, Judit.
  9. ↑ FIDE Ratings.
  10. ↑ Hou Yifan youngest-ever full professor at Shenzhen University. ციტირების თარიღი: 29 December 2020


შეცდომა ციტირებაში ჯგუფი „georgian“ არსებული ტეგებისათვის <ref> ვერ მოიძებნა შესაბამისი ტეგი <references group="georgian"/>, ან გამოტოვებულია დამხურავი ტეგი </ref>; $2

მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ქალები_ჭადრაკში&oldid=4647121“-დან