რუსეთ-ოსმალეთის ომი (1828-1829): განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

16:03, 15 დეკემბერი 2018-ის ვერსია

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ რუსეთ-ოსმალეთის ომი.

რუსეთ-ოსმალეთის ომი 1828-1829 — ეს ომი საბერძნეთის დამოუკიდებლობის ომის გამო იყო გამოწვეული. ომი დაიწყო, როდესაც სულთანმა რუსეთის ნავარინოს ბრძოლაში მონაწილეობით გაღიზიანების გამო დარდანელის სრუტე დახურა რუსეთის გემებისთვის და ამით აკერმანის კონვენცია დაარღვია. რუსეთი ომს მომზადებული შეხვდა, ამიტომ ის მისთვის ხელსაყრელ ვითარებაში მიმდინარეობდა, რამაც მისი გამარჯვება განაპირობა. ომის შედეგად რუსეთმა გააფართოვა თავისი საზღვრები, მტკიცედ მოიკიდა ფეხი კავკასიაში და განამტკიცა პოზიციები შავ ზღვაზე.

ომის მიმდინარეობა

რუსეთ-თურქეთის ომი 1828 წლის 14 აპრილს გამოცხადდა. ომი დაიწყო ნახევარკუნძულზე და განივრცო კავკასიაში არზრუმისა და აჭარის მიმართულებით.. რუსეთმა 11 ივნისს დაიკავა ანაპის ციხე, 23 ივნისს — ყარსის ციხე, 15 ივლისს — ფოთი, 24 ივლისს — ახალქალაქი, 26 ივლისს — ხერთვისის ციხე, 15 აგვისტოს — ახალციხის ციხე, 28 აგვისტოს — ბაიაზეთი. 1829 წლის 27 ივნისს რუსეთმა აიღო არზრუმი.

აჭარის ფრონტი

ახალციხის საფაშოში რუსეთს მედგარ წინააღმდეგობას უწევდა სელიმ ხიმშიაშვილის ვაჟი ახმედი, მაგრამ ბოლოს იძულებული გახდა გასცლოდა ახალციხეს და აჭარაში გადასულიყო. 1929 წლის თებერვალში ხიმშიაშვილმა მოიკრიბა ძალები და ახალციხეს შეუტია, მაგრამ მას სათანადო დახმარება ვერ აღმოუჩინა აბდი-ბეგმა და ახმედმა კვლავ აჭარაში დაიხია უკან.^[1]რუსეთს განზრახული ჰქონდა აჭარის დალაშქრვაც, მაგრამ ზამთრის კლიმატისა და რთული რელიეფის გამო თავი შეიკავა. ამან საშუალება მისცა ხიმშიაშვილს მოლაპარაკებები გაემართა ბებუთოვთან. მოლაპარაკებები შედიოდა რუსეთის ინტერესებშიც, რადგან ის უომრად მიიღებდა აჭარას. ხიმშიაშვილი თანახმა იყო ფაშისა და გენერლის ტიტულისა და აჭარის მმართველობის შენარჩუნების სანაცვლოდ მიეღო რუსეთის ქვეშევრდომობა, მაგრამ მოლაპარაკებები მაინც გაჭიანურდა. გენერალი ბებუთოვი სომხეთის ოლქის უფროსად გადაიყვანეს, მის ნაცვლად კი დანიშნეს ბარონი ოსტენ-საკენი, რომელსაც ხიმშიაშვილი არ ენდობოდა. ოსტენ-საკენმა ხიმშიაშვილს მისცა ოთხი დღის ვადა, რათა თავად, ან მისი შვილი გამოცხადებულიყვნენ რუსეთის ბანაკში და მიეღოთ ქვეშევრდომობა. ხიმშიაშვილმა არ მიიღო ეს პირობა და ოსტენ-საკენი შევიდა ზემო აჭარაში სამი ქვეითი ბატალიონით, 2700 ხიშტით, კაზაკთა პოლკით, სამი სამთო და ოთქი მცირე ქვემეხით. ასე მივიდა ხულომდე. საკენს ახალციხის გზა მოუჭრეს, ამიტომ იძულებული გახდა დიდი დანაკლისით დიდაჭარიდან გასულიყო სამშვიდობოს.^[2]

შედეგები

შეტაკებების დაწყებისას რუსეთის არმია 92000 ჯარისკაცისგან შედგებოდა, ხოლო ოსმალეთის ძალები 150000-ს აჭარბებდა, რომელთაც ჰუსეინ ფაშა მეთაურობდა. 1828 წლის ივნისში რუსეთის მთავარი ძალები იმპერატორ ნიკოლოზ I-ის მეთაურობით დუნაის კვეთენ და დობრუჯაში იჭრებიან. მანამდე, რუსეთის მთავარსარდალი მეფისწული პეტრე ვიგენშტაინი კი ვალახეთში შეიჭრა და ბრაილა და ბუქარესტი აიღო სირთულის გარეშე.

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 8, თბ., 1984. — გვ. 505.
გოგოლიშვილი ო. „რუსეთ-ოსმალეთის 1828-1829 წლების ომი და აჭარა“, „ახალი და უახლესი ისტორიის საკითხები“ N18 2016 წ. გვ. 174-181 —თბილისი, „უნივერსალი“ 2016 წ. ISSN 1512-3154

რესურსები ინტერნეტში

1828-1829 წწ. თურქეთთან ომის თეატრის რუკა საქართველოს ეროვნული არქივი

სქოლიო

↑ ახვლედიანი ხ. „ნარკვევები აჭარის ისტორიიდან“ გვ. 47-56 — ბათუმი 1944 წ.
↑ ტივაძე გ. „ოსმალეთის დერვიშობა და გლეხთა აჯანყებანი XVI საუკუნეში“ გვ. 88 — თბილისი, 1946

[1] ახვლედიანი ხ. „ნარკვევები აჭარის ისტორიიდან“ გვ. 47-56 — ბათუმი 1944 წ.

[2] ტივაძე გ. „ოსმალეთის დერვიშობა და გლეხთა აჯანყებანი XVI საუკუნეში“ გვ. 88 — თბილისი, 1946

[1]

[2]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 {{მრავალმნიშვნელოვნება*|რუსეთ-ოსმალეთის ომი}}
 [[ფაილი:Kars 1828.jpg|thumb|300px|ყარსის ალყა 1928]]
-'''რუსეთ-ოსმალეთის ომი 1828-1829''' — ეს ომი [[საბერძნეთის რევოლუცია|საბერძნეთის დამოუკიდებლობის ომის]] გამო იყო გამოწვეული. ომი დაიწყო, როდესაც სულთანმა რუსეთის [[ნავარინოს ბრძოლა]]ში მონაწილეობით გაღიზიანების გამო [[დარდანელის სრუტე]] დახურა რუსეთის გემებისთვის და ამით [[აკერმანის კონვენცია]] დაარღვია.
+'''რუსეთ-ოსმალეთის ომი 1828-1829''' — ეს ომი [[საბერძნეთის რევოლუცია|საბერძნეთის დამოუკიდებლობის ომის]] გამო იყო გამოწვეული. ომი დაიწყო, როდესაც სულთანმა რუსეთის [[ნავარინოს ბრძოლა]]ში მონაწილეობით გაღიზიანების გამო [[დარდანელის სრუტე]] დახურა რუსეთის გემებისთვის და ამით [[აკერმანის კონვენცია]] დაარღვია. რუსეთი ომს მომზადებული შეხვდა, ამიტომ ის მისთვის ხელსაყრელ ვითარებაში მიმდინარეობდა, რამაც მისი გამარჯვება განაპირობა. ომის შედეგად რუსეთმა გააფართოვა თავისი საზღვრები, მტკიცედ მოიკიდა ფეხი [[კავკასია]]ში და განამტკიცა პოზიციები [[შავი ზღვა|შავ ზღვაზე]].
+==ომის მიმდინარეობა==
-რუსეთ-თურქეთის ომი 1828 წლის 14 აპრილს გამოცხადდა. რუსეთმა 11 ივნისს დაიკავა ანაპის ციხე, 23 ივნისს — ყარსის ციხე, 15 ივლისს — ფოთის ციხე, 24 ივლისს — ახალქაქლაქის ციხე, 26 ივლისს — ხერთვისის ციხე, 15 აგვისტოს — ახალციხის ციხე, 28 აგვისტოს — ბაიაზეთი, 1829 წლის 27 ივნისს — არზრუმი.
+რუსეთ-თურქეთის ომი 1828 წლის 14 აპრილს გამოცხადდა. ომი დაიწყო [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული|ნახევარკუნძულზე]] და განივრცო კავკასიაში [[არზრუმი]]სა და [[აჭარა|აჭარის]] მიმართულებით.. რუსეთმა 11 ივნისს დაიკავა ანაპის ციხე, 23 ივნისს — ყარსის ციხე, 15 ივლისს — [[ფოთი]], 24 ივლისს — [[ახალქალაქი]], 26 ივლისს — ხერთვისის ციხე, 15 აგვისტოს — ახალციხის ციხე, 28 აგვისტოს — ბაიაზეთი. 1829 წლის 27 ივნისს რუსეთმა აიღო არზრუმი.
+===აჭარის ფრონტი===
+[[ახალციხის საფაშო]]ში რუსეთს მედგარ წინააღმდეგობას უწევდა [[სელიმ ხიმშიაშვილი]]ს ვაჟი ახმედი, მაგრამ ბოლოს იძულებული გახდა გასცლოდა ახალციხეს და აჭარაში გადასულიყო. 1929 წლის თებერვალში ხიმშიაშვილმა მოიკრიბა ძალები და ახალციხეს შეუტია, მაგრამ მას სათანადო დახმარება ვერ აღმოუჩინა აბდი-ბეგმა და ახმედმა კვლავ აჭარაში დაიხია უკან.<ref>''ახვლედიანი ხ''. „ნარკვევები აჭარის ისტორიიდან“ გვ. 47-56 — ბათუმი 1944 წ.</ref>რუსეთს განზრახული ჰქონდა აჭარის დალაშქრვაც, მაგრამ ზამთრის კლიმატისა და რთული რელიეფის გამო თავი შეიკავა. ამან საშუალება მისცა ხიმშიაშვილს მოლაპარაკებები გაემართა ბებუთოვთან. მოლაპარაკებები შედიოდა რუსეთის ინტერესებშიც, რადგან ის უომრად მიიღებდა აჭარას. ხიმშიაშვილი თანახმა იყო ფაშისა და გენერლის ტიტულისა და აჭარის მმართველობის შენარჩუნების სანაცვლოდ მიეღო რუსეთის ქვეშევრდომობა, მაგრამ მოლაპარაკებები მაინც გაჭიანურდა. გენერალი ბებუთოვი სომხეთის ოლქის უფროსად გადაიყვანეს, მის ნაცვლად კი დანიშნეს ბარონი ოსტენ-საკენი, რომელსაც ხიმშიაშვილი არ ენდობოდა. ოსტენ-საკენმა ხიმშიაშვილს მისცა ოთხი დღის ვადა, რათა თავად, ან მისი შვილი გამოცხადებულიყვნენ რუსეთის ბანაკში და მიეღოთ ქვეშევრდომობა. ხიმშიაშვილმა არ მიიღო ეს პირობა და ოსტენ-საკენი შევიდა ზემო აჭარაში სამი ქვეითი ბატალიონით, 2700 ხიშტით, კაზაკთა პოლკით, სამი სამთო და ოთქი მცირე ქვემეხით. ასე მივიდა [[ხულო]]მდე. საკენს ახალციხის გზა მოუჭრეს, ამიტომ იძულებული გახდა დიდი დანაკლისით [[დიდაჭარა|დიდაჭარიდან]] გასულიყო სამშვიდობოს.<ref>''ტივაძე გ.'' „ოსმალეთის დერვიშობა და გლეხთა აჯანყებანი XVI საუკუნეში“ გვ. 88 — თბილისი, 1946</ref>
+==შედეგები==
 შეტაკებების დაწყებისას რუსეთის არმია 92000 ჯარისკაცისგან შედგებოდა, ხოლო ოსმალეთის ძალები 150000-ს აჭარბებდა, რომელთაც [[ჰუსეინ ფაშა]] მეთაურობდა. [[1828]] წლის ივნისში რუსეთის მთავარი ძალები იმპერატორ [[ნიკოლოზ I (რუსეთი)|ნიკოლოზ I]]-ის მეთაურობით დუნაის კვეთენ და დობრუჯაში იჭრებიან. მანამდე, რუსეთის მთავარსარდალი მეფისწული [[პეტრე ვიგენშტაინი]] კი ვალახეთში შეიჭრა და [[ბრაილა]] და [[ბუქარესტი]] აიღო სირთულის გარეშე.
 ==ლიტერატურა==
 {{ქსე|8|505}}
+*''გოგოლიშვილი ო.'' „რუსეთ-ოსმალეთის 1828-1829 წლების ომი და აჭარა“, „ახალი და უახლესი ისტორიის საკითხები“ N18 2016 წ. გვ. 174-181 —თბილისი, „უნივერსალი“ 2016 წ. ISSN 1512-3154
 ==რესურსები ინტერნეტში==
+{{რუსეთ-ოსმალეთის ომები}}
 * [https://www.flickr.com/photos/national_archives_of_georgia/15934148611/in/photostream/ 1828-1829 წწ. თურქეთთან ომის თეატრის რუკა] საქართველოს ეროვნული არქივი
+==სქოლიო==
-{{რუსეთ-ოსმალეთის ომები}}
+{{სქოლიო}}
 [[კატეგორია:რუსეთ-ოსმალეთის ომები]]