რელიგია კოსოვოში
კოსოვოში რელიგია გამოყოფილია სახელმწიფოსგან. [1] კონსტიტუციის მიხედვით, კოსოვო არის სეკულარული სახელმწიფო, რელიგიური მრწამსის საკითხებში ნეიტრალურია, სადაც ყველა თანასწორია კანონის წინაშე და სადაც გარანტირებულია რწმენისა და რელიგიის თავისუფლება [2] [3] .
სტატისტიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
| რელიგია | მოსახლეობა | % |
|---|---|---|
| ისლამი (ძირითადად სუნიზმი ) | 1,663,412 | 97.4% |
ქრისტიანობა
|
64 275
|
1.6%
|
| სხვა რელიგიები | 1.188 | 0.1% |
| არანაირი რელიგია | 1.242 | 0.1% |
| მონაცემები არ არის | 9 708 | 0.6% |
| სულ | 1,739,825 | 100% |
აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის 2007 წლის საერთაშორისო რელიგიის თავისუფლების ანგარიშის მიხედვით, „ბოლო სანდო აღწერა ჩატარდა 1980-იან წლებში“. აუცილებელი გახდა რელიგიური დემოგრაფიის შეფასება. [5] მოხსენებაში ნათქვამია, რომ ისლამი გაბატონებული რელიგია იყო კოსოვოში, "რომელსაც მიჰყვება ეთნიკური ალბანელი მოსახლეობის უმრავლესობა, ბოსნიელები, გორანები და კოსოვოელი თურქები, ასევე ბოშა/ აშკალების/ეგვიპტური თემის ზოგიერთი წევრი." დაახლოებით 100 000-120 000 იყვნენ სერბები, ძირითადად მართლმადიდებლები . ეთნიკური ალბანელების დაახლოებით 3.4% კათოლიკე იყო, პროტესტანტები კი 1%-ზე ნაკლებს შეადგენდნენ. ებრაული წარმოშობის მხოლოდ ორი ოჯახი იყო ცნობილი და ათეისტების შესახებ სანდო მონაცემები არ ყოფილა. ასევე სავარაუდოა, რომ კოსოვოში მართლმადიდებელი ალბანელებიც არიან. თუმცა, კოსოვოელებსა და სერბებს შორის არსებული დაძაბულობის გამო, მათ შეიძლება იგრძნონ, რომ არ სურთ თვითიდენტიფიკაცია მართლმადიდებლებად, რადგან ისინი შეიძლება ჩაითვალონ "სერბებად" მათი მართლმადიდებლური სტატუსის გამო. შესაბამისად, აღწერში ისინი არ იყვნენ წარმოდგენილები. უფრო მეტიც, ანგარიშის მიხედვით, რელიგია „არ არის მნიშვნელოვანი ფაქტორი საზოგადოებრივ ცხოვრებაში“. რელიგიური რიტორიკა ძირითადად არ იყო მუსლიმური თემების საჯარო დისკურსებში.
პიუს კვლევითი ცენტრის 2015 წლის კვლევის მიხედვით, კოსოვოში 93.8% იყო მუსლიმი და 6.1% ქრისტიანი 2010 წელს; სხვა რელიგიური ჯგუფის ყველა წარმომადგენელთა და ათეისტების რაოდენობა 1%-ზე ნაკლებს შეადგენდა. [6]
2012 წლის ევროპის სოციალური კვლევის მიხედვით, კოსოვოს მოსახლეობის 88,0% იყო მუსლიმი, 5,8% კათოლიკე, 2,9% მართლმადიდებელი და 2,9% ათეისტი.
კოსოვოში 2011 წლის აღწერას ბოიკოტი გამოუცხადეს კოსოვოელმა სერბებმა (რომლებიც ძირითადად თავს უწოდებენ სერბ მართლმადიდებელ ქრისტიანებს), განსაკუთრებით ჩრდილოეთ კოსოვოში. [7] შედეგად, სერბეთის მოსახლეობა აღრიცხვაში არ შედის. [8] აღწერის მონაცემებზე კამათობენ სხვა რელიგიური თემები, მათ შორის ტარიკატები და პროტესტანტები. პროტესტანტი ლიდერები და რელიგიური კუთვნილების არმქონე პირები ამტკიცებენ, რომ მათი თემის ზოგიერთი წევრი მოსახლეობის აღწერის მონაწილეთა მიერ შეცდომითაა კლასიფიცირებული მუსლიმად.
სერბი მოსახლეობა ძირითადად მართლმადიდებელია და კონცენტრირებულია ჩრდილოეთ კოსოვოში, თუმცა რამდენიმე ანკლავი არსებობს ქვეყნის გარეთ. ალბანელთა კათოლიკური ჯგუფები ძირითადად თავმოყრილია ჯაკოვიცაში, პრიზინერში, კლინში და პეჩისა და ვიტინის მიმდებარე სოფლებში. როგორც წესი, კათოლიკეები საკუთარ თავს იანჯევცის ან კოსოვოს ხორვატებად მოიხსენიებენ. სამხრეთ კოსოვოს სლავურ ენაზე მოლაპარაკე მუსლიმები ცნობილები არიან როგორც გორანები.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ისლამი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1389 წელს კოსოვოს ბრძოლაში გამარჯვების შემდეგ ოსმალეთის იმპერიამ რეგიონში ისლამური მმართველობა დაამყარა. ამასთან, ისლამის მიღება სავალდებულო არ იყო, თუმცა საკუთარ რელიგიაზე დარჩენას მთელი რიგი ფინანსური, სოციალური და პოლიტიკური შეზღუდვები ჰქონდა. მე-16 საუკუნემდე კოსოვოში ისლამიზაციის ხარისხი მინიმალური იყო და ძირითადად ურბანული ცენტრებით შემოიფარგლებოდა. ისლამზე მოქცევის მაჩვენებელი შედარებით გაიზარდა XVI საუკუნის მეორე ნახევრიდან, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ისლამზე გადასული მოსახლეობა გათავისუფლდა ჯიზიასგან, გადასახადისგან, რომელიც მხოლოდ არამუსლიმებს ეკისრებოდათ. [9] 1634 წლისთვის კოსოვოს ალბანელთა უმეტესობამ მიიღო ისლამი, მაგრამ ზოგიერთი დარჩა კათოლიკური რწმენის მიმდევარი. [10] გარდა ეთნიკური ალბანელებისა და მმართველი თურქებისა, რომლებიც დასახლდნენ კოსოვოში, ბოშები და სლავურენოვანი მოსახლეობის ნაწილი (მოგვიანებით ბოსნიელები და გორანები უწოდეს, მართლმადიდებელი სერბებისგან განსხვავებით) ასევე გახდნენ მუსლიმები. იმ პირთა უმეტესობა, ვინც რწმენა შეიცვალა და ისლმი მიიღო სუნიტი გახდა, თუმცა შიიზმის მიმდევართა მცირე უმცირესობაც გამოჩნდა სოფლებში. მე-17 საუკუნის ბოლოს მუსლიმი მოსახლეობა ქრისტიანებს ჭარბობდა.
ქრისტიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქრისტიანობა კოსოვოში სავარაუდოდ მე-5 საუკუნეში შევიდა, როდესაც რომის იმპერია თანდათან გაიყო ბერძნულ აღმოსავლეთად და ლათინურ დასავლეთად. კოსოვო გახდა ყოფილი ბიზანტიის იმპერიის ნაწილი და, ამრიგად, მოექცა კონსტანტინოპოლში დაფუძნებული აღმოსავლეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის გავლენის სფეროში. [11] შუა საუკუნეებში, როდესაც ბიზანტიურმა მმართველობამ მე-13 საუკუნის დასაწყისში კოსოვოში ადგილი დაუთმო სერბეთის იმპერიას, სერბულენოვანი მართლმადიდებელი უმრავლესობა ჭარბობდა, მაგრამ ასევე იყო კათოლიკური უმცირესობა, რომელიც შედგებოდა რაგუზას იტალიურ-დალმაციელი ვაჭრების კლასისგან. უნგრეთის და ტრანსილვანიის ემიგრანტებისგან და სავარაუდოდ მთელი ძირძველი ალბანელი მოსახლეობისგან.
მართლმადიდებლობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სერბი მართლმადიდებელი ეპისკოპოსების ყოფნა ლიპლიანსა და პრიზინში პირველად დაფიქსირდა მე-10 საუკუნეში. [12] 1219 წელს სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესია გამოეყო საბერძნეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას. ბერძენი ეპისკოპოსები განდევნეს კოსოვოდან. 1252 წელს სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ტახტი დღევანდელი სერბეთის ზიჩიდან პეჩში გადაიტანეს დღევანდელ კოსოვოში, რამაც იგი სერბული მართლმადიდებლობის რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად აქცია. 1346 წელს პეჩის საპატრიარქოს არქიეპისკოპოსმა მიიღო პატრიარქის წოდება.
კათოლიციზმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კოსოვო დაიპყრო ოსმალეთის იმპერიამ 1389 წელს სერბეთის იმპერიის სხვა ციხესიმაგრეებთან ერთად კოსოვოს ბრძოლის შემდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ ოსმალეთმა არ აიძულა კათოლიკეები და მართლმადიდებლები, მიეღოთ ისლამი, იყო ძლიერი სოციალური ზეწოლა (მაგალითად ჯიზიას არ გადახდა) და ასევე იყო პოლიტიკური მიზანშეწონილობა. შედეგად, ეთნიკური ალბანელების უმრავლესობამ მიიღო ისლამი, ხოლო სერბები, ბერძნები და რეგიონის სხვა მაცხოვრებლები არ ჩქარობდნენ რელიგიის შეცვლას. [13] ბევრმა კათოლიკე ალბანელმა მიიღო ისლამი მე-17 და მე-18 საუკუნეებში, მიუხედავად კათოლიკე სამღვდელოების მცდელობისა, შეეჩერებინათ ისინი. Concilium Albanicum-ის - ალბანელი ეპისკოპოსების კრების დროს 1703 წელს, მკაცრად დაიგმო რელიგიის შეცვლა განსაკუთრებით მატერიალური ნიშნით, ჯიზიას თავიდან აცილების მიზნით. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მოქცეულთაგან ბევრი გარკვეულწილად რჩებოდა იატაკქვეშა კათოლიკედ, მათ ხშირად ეხმარებოდნენ დაბალი სასულიერო პირები, რადგან კათოლიკე სასულიერო პირებმა ბრძანეს, უარი ეთქვათ ერესის საიდუმლოების შესახებ. [14] ლეტნიკის საზოგადოებამ 1837 წელს სცადა კვლავ დაბრუნებოდა კათოლიკურ რწმენას, მაგრამ მათი წამოწყება სასტიკად ჩაახშეს და წამქეზებლები ციხეში აღმოჩნდნენ. [15] მას შემდეგ, რაც ოსმალეთის იმპერიამ გააუქმა სიკვდილით დასჯა ისლამისგან განდგომისთვის 1844 წლის შემწყნარებლობის განკარგულებით, კრიპტო-კათოლიკეების რამდენიმე ჯგუფი პრიზინში, პეჩსა და ჯიაკოვიცაში 1845 წელს ოსმალეთის დიდმა ვეზირმა კათოლიკედ აღიარა. გნილანში ლეტნიცას წევრებმა მოითხოვეს კათოლიკეებად აღიარება, თუმცა მათ უარი უთხრეს, დააპატიმრეს და შემდეგ გადაასახლეს [15] თუმცა 1848 წლის ნოემბერში დიპლომატიური ჩარევის შემდეგ შეძლეს დაბრუნება. [15] 1856 წელს ტანზიმატის შემდგომმა რეფორმამ გააუმჯობესა მდგომარეობა და შემდგომი სერიოზული დარღვევები არ დაფიქსირებულა. [15]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Gerlachlus Duijzings. Religion and the politics of identity in Kosovo — London: C. Hurst, 2000. — 238 p. — ISBN 978-1-85065-431-5.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Kosovo. International Humanist and Ethical Union (4 December 2017). ციტირების თარიღი: 16 December 2017
- ↑ (28 September 2009) The Road to Independence for Kosovo: A Chronicle of the Ahtisaari Plan. Cambridge University Press. დაარქივებული 22 May 2021[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები
- ↑ (19 July 2012) Legislating for Equality: A Multinational Collection of Non-Discrimination Norms. Volume I: Europe. Martinus Nijhoff Publishers. დაარქივებული 22 May 2021[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები
- ↑ Kosovo Population and Housing Census 2011 - Final Results: Quality Report. United Nations Statistics Division (2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 სექტემბერი 2020. ციტირების თარიღი: 17 December 2017
- ↑ Serbia (includes Kosovo). U.S. Department of State (2007). ციტირების თარიღი: 18 December 2017
- ↑ Religions in Kosovo. Pew-Templeton (2 April 2015). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ივლისი 2018. ციტირების თარიღი: 17 December 2017
- ↑ Petrit Collaku (29 March 2011). „Kosovo Census to Start Without the North“. Balkan Insight. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-09-25. ციტირების თარიღი: 17 December 2017.
- ↑ Perparim Isufi (14 September 2017). „Kosovo Police Stop 'Illegal' Serb Census Attempts“. Balkan Insight. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-09-25. ციტირების თარიღი: 17 December 2017.
- ↑ Malcolm, Noel, Kosovo: A Short History, pp. 105—108
- ↑ Historical Dictionary of Kosovo. დაარქივებული 2023-07-25 საიტზე Wayback Machine.
- ↑ Robert Elsie (15 November 2015). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press, გვ. 60-61. ISBN 9780810874831. დაარქივებული 10 May 2021[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები
- ↑ Robert Elsie (15 November 2015). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press, გვ. 207. ISBN 9780810874831. დაარქივებული 10 May 2021[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები
- ↑ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993—2002) s.v. «Albanië. § 6. Geschiedenis». Microsoft Corporation/Het Spectrum.
- ↑ {{{სათაური}}}, ISBN 978-1-85065-431-5. დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-05-22. ციტირების თარიღი: 2023-05-11.
- ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 Duijzings 2000.