ეკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევება
ეკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევება — ფილოსოფიური და იურისპუდენციული იდეა რელიგიურ ორგანიზაციებსა და სახელმწიფოს შორის პოლიტიკური მანძილის განსაზღვრისათვის. კონცეპტუალურად, ტერმინი აღნიშნავს სეკულარული სახელმწიფოს შექმნას(ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის მკაფიო იურიდიული განცალკევებით, ან მის გარეშე) ან რღვევას, არსებულის ცვლილებას, ოფიციალურ ურთიერთობას ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის.[1] მიუხედავად იმისა, რომ იდეა ძველია, ზუსტი ფრაზა „ეკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევება“ მომდინარეობს ტერმინიდან: „განცალკევების კედელი ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის,“ რომლის ავტორიც თ.ჯეფერსონია
საზოგადოებაში, ეკლესიისა და სახელმწიფოს პოლიტიკური განცალკევების ხარისხი და სამოქალაქო სახელმწიფო განსაზღვრულია იურიდიული ისნტიტუციებისმიერ და გავრცელებული სამართლებრივი შეხედულებების მეშვეობით, რაც ორგანიზებულ რელიგიასა და სახელმწიფოს შორის სათანადო ურთიერთობას განსაზღვრავს. "მკლავის სიგრძის პრინციპი" გვთავაზობს ურთიერთობას, რომელშიც ორი სოციო-პოლიტიკური ორგანიზაცია, როგორც სხვების უფლებამოსილებისგან დამოუკიდებელნი ურთიერთქმედებენ. „ლაიციზმის“ მკაცრი სეკულარული პრინციპები მიღებულია საფრანგეთში, ხოლო, ისეთი სეკულარული საზოგადოებები როგორებიცაა ნორვეგიაში,[2] დანიასა და ინგლისში კონსტიტუციონალურად აღიარებულ, ოფიციალურ სახელმწიფო რელიგიის ფორმას ინარჩუნებენ.
ეკლესიის სამოქალაქო სახელმწიფოსგან განცალკევების ფილოსოფია უკავშირდება სეკულარიზმის, განსახელმწიფოებრიობის, რელიგიური თავისუფლების და რელიგიური მრავალფეროვნების ფილოსოფიებს. ამ ფილოსოფიური მიდგომების გზით, ევროპულმა სახელმწიფოებმა განჭვრიტეს ეკლესიისა და „კეთილდღეობის სახელმწიფოს“ ზოგიერთი სოციალური როლი, სოციალური ცვლა რომელმაც შექმნა კულლტურულად სეკულარული მოსახლეობა და „საჯარო სფერო“.[3] პრაქტიკაში, ეკლესია-სახელმწიფოს განცალკევება იცვლება რადიკალური გამიჯვნიდან, პოლიტიკურად(კონსტიტუციონალურად) კოუფლებამოსილ რელიგიურ ორგანიზაციამდე, როგორც ინდოეთსა და სინგაპურში, ასევე სახელმწიფო რელიგიამდე, როგორიცაა მალდივის რესპუბლიკაში.
იდეისა და ტერმინის ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გვიანი ანტიკური ხანა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის სათანადო ურთიერთობასთან დაკავშირებულ დისკურსში მნიშვნელოვანი წვლილის შემტანი იყო წმ. ავგუსტინე, რომელმაც ნაშრომის „ღვთის ქალაქისათვის“ XIX წიგნის მეჩვიდმეტე თავში გამოიკვლია იდეალური ურთიერთობა „მიწის ქალაქსა“ და „ღვთის ქალაქს“ შორის. ამ ნაშრომში, ავგუსტინემ ჩამოაყალიბა ხედვა, რომ უნდა მოიძებნოს ურთიერთზემოქმედების ძირითადი ნიშნულები „მიწის ქალაქსა“ და „ღვთის ქალაქს“ შორის, მით უმეტეს, რომ ხალხს სჭირდება ერთად ცხოვრება და განსახლება დედამიწის გარშემო. ამრიგად, ავგუსტინე მიიჩნევდა, რომ „დროებითი ქალაქის“ მისიაა დედამიწაზე „ზეციური ქალაქის“ დამყარება გახადოს შესაძლებელი.[4]
შუა საუკუნეების ევროპა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
საუკუნეების განმავლობაში, მონარქები მმართველობდნენ საღვთო უფლების იდეით. ზოგიერთ შემთხვევაში მონარქი ამას იყენებდა იმის დასადასტურებლად, რომ მეფეს აქვს უფლება მართოს ორივე, საკუთარი სამეფო და მის საზღვრებში არსებული ეკლესია. ეს თეორია ცნობილია როგორც ცეზაროპაპიზმი. სხვა მხრივ, ასევე არსებობდა კათოლიკური დოქტრინა, რომელშიც პაპს, როგორც ქრისტეს მოადგილეს დედამიწაზე, უნდა ჰქონოდა უმაღლესი ავტორიტეტი მთელი ქრისტიანული ეკლესიის მასშტაბით და ასევე, არაპირადპირი გზით სახელმწიფოზეც. უფრო მეტიც, მთელი შუა საუკუნეების განმავლობაში პაპობა ამტკიცებდა, რომ ჰქონდა დასავლეთ ევროპის კათოლიკე მეფეების გადაყენების უფლება და ცდილობდა მის განხორციელებას, ზოგჯერ წარმატებით, ზოგჯერ წარუმატებლად, როგორც ეს იყო ინგლისის მეფე ჰენრი VIII-ისა და ნავარის მეფე ანრი III-ის შემთხვევაში.[5]
დასავლეთში, ეკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევების საკითხისადმი, შუა საუკუნეებში ორიენტირებულნი იყვნენ მონარქები, რომლებიც მმართველობდნენ სეკულარულ სფეროში და ამავდროულად ხელყოფდნენ ეკლესიის მმართველობას სულიერ სფეროში. ეკლესიის საბოლოოდ გაკონტროლების ეს გადაუჭრელი წინააღმდეგობა იწვევდა ძალაუფლებისათვის ბრძოლას და მმართველთა კრიზისს, განსაკუთრებით ინვესტიტურებისათვის დავაში, რომელიც გადაიჭრა ვორმსის კონკორდატით 1122 წელს. კონკორდატის მიხედვით, იმპერატორი უარს ამბობდა სამღვდელოებისთვის მათი სულიერი, ანუ საეკლესიო ძალაუფლების გამომხატველი რეგალიების გადაცემის უფლებაზე და ასევე თმობდა საკათედრო ტაძრის ან სააბატოს წინამძღვრის არჩევის უფლებას და ეთანხმებოდა კურთხევას საფასურის გარეშე.[6]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ The Oxford Companion to the Supreme Court of the United States (1992), Kermit D. Hall, Ed. pp. 717–26
- ↑ Norway separates church and state. ციტირების თარიღი: 22 March 2015.
- ↑ Separationism, Princeton University WordNet დაარქივებული May 8, 2016, საიტზე Wayback Machine. reads: „separationism: advocacy of a policy of strict separation of church and state.“
- ↑ Feldman (2009)
- ↑ Elliott, Charles [1851] (1877). Delineation of Roman Catholicism: Drawn from the authentic and acknowledged standards of the Church of Rome. Lane & Scott, გვ. 165.
- ↑ Berman, Harold J. (1983). Law and Revolution: The Formation of the Western Legal Tradition. Harvard University Press. ISBN 0-674-51774-1. OCLC 185405865.