ბუდიონოვსკი
ბუდიონოვსკი (რუს. Будённовск) — ქალაქი რუსეთის სტავროპოლის მხარეში, ბუდიონოვსკის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი (მუნიციპალური ოლქი).
სახელწოდება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქალაქს სახელი ეწოდა საბჭოთა კავშირის სამხედრო ლიდერის სემიონ ბუდიონის პატივსაცემად. სარაკეტო ნავს ბუდენოვსკი ქალაქის პატივსაცემად დაარქვეს [1].
1799 წელს პავლე I-ის ბრძანებულებით დასახლებამ მიიღო ქალაქის სტატუსი „წმიდა ჯვრის“ სახელით (ხოლო სხვა წყაროს თქმით მითითებული იყო სომხური სახელი „კარაბაგლი“) [2]).
1921 წლის 28 დეკემბერს, სსრკ-ს კოლეგიის გადაწყვეტილებით, ქალაქ ჯვარს წოდება ეწოდა ქალაქ პრიკუმსკი.
1935 წელს სსრკ ცენტრალური აღმასკომის განკარგულებით 29 აპრილი, ქალაქ პრიკუმსკს ეწოდა ბუდენოვსკი.
1957 წლის 14 ნოემბერი ცოცხალი ლიდერების დასახლებების აკრძალვის შესახებ ბრძანების გამოქვეყნებასთან დაკავშირებით, ქალაქ ბუდიონოვსკს ეწოდა პრიკუმსკი.
1973 წელს რსფსრ შეიარაღებული ძალების პრეზიდიუმის 30 ნოემბრის განკარგულებით, ქალაქ პრიკუმსკს დაერქვა ბუდენნოვსკი [3].
ქალაქის პირველი სახელი „წმინდა ჯვარი“ არის მემკვიდრეობა რუსეთის ჯვრის ციხიდან, რომელიც პეტრე I-მა დააარსა თერგის ქვედა ნაწილში 1722 წელს და დასახლებული იყო კაზაკებით, რომლებიც გადაყვანილნი არიან ქალაქ ტერკიდან მეორე (დაარსდა ჯერ კიდევ 1588 წელს). 1736 წელს წმინდა ჯვრის ციხე მიატოვეს. წმინდა ჯვრის ციხის სახელი, თავის მხრივ, განაგრძობს ბერძნული კოლონია სტავროპოლისიდან, რომელიც აქ ოდესღაც არსებობდა (თარგმნილია როგორც „ჯვრის ქალაქი“) [4].
გეოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქალაქი მდებარეობს მდინარე კუმაზე, სტავროპოლიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 220 კმ-ზე. ორი რკინიგზის სადგური განლაგებულია მინერალური წყლები და სტავროპოლი. უახლოესი საერთაშორისო აეროპორტი მდებარეობს ქალაქ მინერალურ წყლებში (გზატკეცილზე 125 კმ) და სტავროპოლის შპაკოვსკოეში (აეროპორტი) (200 კმ გზატკეცილზე).
ბუდიონოვსკი მდებარეობს ჩრდილოეთ კავკასიაში უნიკალურ გარდამავალ ზონაში სტეპიდან ნახევრად უდაბნოში, ევროპასა და აზიას შორის სადავო ბუფერში.
რელიეფი ბრტყელი და ბორცვიანია. კავკასიონის მთები იქიდან არ ჩანს. გამონაკლის შემთხვევებში, განსაკუთრებული ამინდის პირობებში, კავკასიონის უმაღლესი წერტილის - იალბუზის მთის მოხაზულობები ჰორიზონტის ზემოთ მირაჟის სახით ჩნდება.
ჰავა არის მშრალი, ზომიერად კონტინენტური. ზაფხული გრძელდება მაისიდან სექტემბრამდე, ზამთარი - დეკემბრის მეორე დეკადიდან თებერვლის ბოლომდე და მარტის დასაწყისამდე.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1795 წელს სარატოვის პროვინციიდან ჩამოსახლებულებმა მიტოვებულ ძველი მაზჰარის დასახლების ადგილზე გაჩნდა სომხური სავაჭრო და ხელოსნური დასახლება, რომელმაც მოგვიანებით მიიღო სახელი კარაბაგლი [5].
1799 წლის 28 ოქტომბერს რუსეთის იმპერატორმა პავლე I-მა ხელი მოაწერა საგრანტო წერილს [6], რომლის თანახმად, დერბენტიდან ჩამოსულ სომხურ მოსახლეობას ნება დართეს ხელსაყრელი პირობებით დაეარსებინათ ქალაქი ძველ მადჯარებში და ეწოდებინათ მისთვის ჯვარი [7]. XIX საუკუნის ბოლომდე ოფიციალურ სახელს ჩვეულებრივ თან ახლდა სომხური: წმიდა ჯვარი (კარაბაგლი) [5]. 1849 წელს სომხებმა მიიღეს უფლება ჰქონოდათ საკუთარი ეროვნული სასამართლო [7]. 1859 წლის მონაცემებით, ქალაქში ცხოვრობდა 3839 ადამიანი (ყველა სომეხი), რომლებიც ძირითადად ვაჭრობით, ვენახებითა და მეღვინეობით იყვნენ დაკავებული. ამ დროს ქალაქში ორი სომხური ეკლესია იყო.
1873 წელს პროვინციულ ქალაქში არსებობდა 3 სომხური ეკლესია, 1 სკოლა, 12 მაღაზია, 40 მარანი, 1 წყლის წისქვილი, 471 სახლი. მოსახლეობის რაოდენობაა 3783 (1945 კაცი და 1838 ქალი) [8]. ამასთან, დასახლება უკიდურესად ნელი და უნებლიე იყო და დიდი ხნის განმავლობაში ქალაქი პატარა სოფელი იყო.
ქალაქის განვითარების სტიმული მისცა 1883 წელს მართმადიდებლური მამაი-მაჯარის აღდგომის მონასტრის ფონდმა და რუსი და უკრაინელი კოლონისტების მნიშვნელოვანი ნაკადი. 1910 წელს მან მიიღო ქვეყნის ქალაქის სტატუსი.
1920 წელს წმინდა ჯვრის ქალაქს სახელი ეწოდა პრიკუმსკში (მდინარე კუმაზე მდებარეობის გამო), ხოლო 1935 წელს - ბუდენნოვსკში (საბჭოთა სამხედრო ლიდერის სემიონ მიხაილოვიჩ ბუდიონის სახელით, რომელიც იმავე წელს პრიკუმეს ეწვია). 1957 წელს პრიკუმსკის სახელი დაუბრუნდა ქალაქს, ხოლო 1973 წელს მას კვლავ დაერქვა ბუდენნოვსკი [5].
საბჭოთა პერიოდში ბუდიონოვსკი გახდა სტავროპოლის ტერიტორიის აღმოსავლეთ ნაწილის დიდი სამრეწველო და კულტურული ცენტრი, განსაკუთრებით განვითარდა ქიმიური მრეწველობა.
1995 წლის ივნისში მას თავს დაესხა დაჯგუფება შამილ ბასაევის მეთაურობით, რამაც ფართო საზოგადოებრივი აღშფოთება გამოიწვია ქვეყნის მასშტაბით.
სტავროპოლის ტერიტორიის: პიატიგორსკის, კისლოვოდსკის, ჟელეზნოვოდსკისა და გეორგიევსკის სხვა ქალაქებთან ერთად ბუდიონოვსკი შედიოდა რუსეთის ფედერაციის ისტორიული ქალაქების ჩამონათვალში [9].
2020 წლის 16 მარტამდე [10] [11][12]ჩამოყალიბდა ქალაქ ბუდენინოვსკის მუნიციპალური წყობა, ქალაქური დასახლების სტატუსით, როგორც ბუდიონოვსკის მუნიციპალური ოლქის ნაწილი.
მოსახლეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]2019 წლის 1 იანვრის მონაცემებით, მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით, ქალაქი რუსეთის ფედერაციის 1115 ქალაქიდან 263-ე ადგილზე იყო.
გენდერული შემადგენლობა
2010 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის შედეგების მიხედვით, იყო 30 918 კაცი (47,84%) და 33 706 ქალი (52,16%).
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Р. Е. Аджимамедов «Страницы истории Прикумья с древнейших времён», Будённовск, 1992
- Карибов Г. Напоминание о городе Святого Креста // Вестник архивов Армении. 2005. № 2. С. 27-53 დაარქივებული 2011-05-31 საიტზე Wayback Machine.
- От Святого Креста до Святого Воскресения. Сборник документов и материалов. Город Будённовск (Святой Крест), 2010 год. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-03-14. ციტირების თარიღი: 2014-05-10.
რესურსები ინტერნეტში=
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Официальный сайт города დაარქივებული 2020-10-07 საიტზე Wayback Machine.
- Будённовск в энциклопедии «Мой город»
- Неофициальный сайт города Будённовска დაარქივებული 2007-10-03 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Ракетный катер «Будённовск» примет участие в параде в честь празднования Дня ВМФ России. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2014-08-04. ციტირების თარიღი: 2012-07-09.
- ↑ თარგი:Публикация
- ↑ История. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-09-07. ციტირების თარიღი: 2012-11-08.
- ↑ «Альманах Крестоград», выпуск первый, Госархив Ставропольского края, «Крестоград», 1993, стр.44-50, ISBN 5-88216-002-2"
- ↑ 5.0 5.1 5.2 К 210-летию Будённовска выйдет в свет второе издание монографии «Святой Крест». დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2014-05-13. ციტირების თარიღი: 2014-05-09.
- ↑ Первый лист Жалованной грамоты Павла Первого армянам на основание города Святого Креста.jpg. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2014-05-10. ციტირების თარიღი: 2014-05-10.
- ↑ 7.0 7.1 თარგი:Книга
- ↑ Ставропольская губерния: по сведениям 1873 года. Издан Ставропольским губернским статистическим комитетом. Составлен действительным членом и секретарём Комитета И. Бентковским. — Ставрополь: в типографии Ставропольского губернского правления, 1874. — [2], III, с. 3, 158 с.
- ↑ Памятники культуры. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-10-28.
- ↑ Закон Ставропольского края от 31.01.2020 № 5-кз «О преобразовании муниципальных образований, входящих в состав Будённовского муниципального района Ставропольского края, и об организации местного самоуправления на территории Будённовского района Ставропольского края». ციტირების თარიღი: 2020-03-16.
- ↑ Устав города Будённовска Будённовского района Ставропольского края. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-02-20. ციტირების თარიღი: 2018-02-19.
- ↑ Закон Ставропольского края от 4 октября 2004 года № 88-кз «О наделении муниципальных образований Ставропольского края статусом городского, сельского поселения, городского округа, муниципального района». დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-05. ციტირების თარიღი: 2012-09-25.
