აჰმად იბნ ისმაილი
| აჰმად იბნ ისმაილი
ტაჯ. Аҳмад ибни Исмоил სპარს. احمد بن اسماعیل | |
 | |
| სამანიდების სახელმწიფოს ემირი | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 907 – 914 | |
| წინამორბედი | ისმაილ სამანი |
| მემკვიდრე | ნასრ II |
| დაბადებული | უცნობია |
| გარდაცვლილი | 24 იანვარი 1914 |
| შვილები | ნასრ II იბრაჰიმ იბნ აჰმადი |
| რელიგია | ისლამი, სუნიზმი |
აჰმად იბნ ისმაილი (გ. 24 იანვარი, 914) — სამანიდების დინასტიის ემირი 907 წლიდან. ისმაილ სამანის ვაჟი. აგრეთვე ცნობილი იყო " წამებული ემირის" სახელით.[1]
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აჰმედი პირველად მოიხსენიება 900-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც ის დაინიშნა გორგანის გუბერნატორად. თუმცა, მალევე გაათავისუფლეს თანამდებობიდან, ვინაიდან ვერ შეებრძოლა დეილამის ჯუსტანიდებს.[2]
აჰმადი გახდა ამირი 907 წლის ბოლოს, როდესაც მამა გარდაეცვალა. გარკვეული პერიოდის შემდეგ, მას მიენიჭა უფლებები სისტანზე, რომელიც ადრე საფარიანთა დინასტიის საკუთრებას წარმოადგენდა.
საფარიანთა მტრობამ საქმე საგრძნობლად გააადვილა. აჰმედის არმია ფარაჰიდან ბიუსტისკენ გაემართა, სადაც დიდ წინააღმდეგობას გადააწყდა. ამავე დროს, აჰმედის თურქმა გენერალმა სიმჯურ ად-დავატიმ ალ-მუადალისგან ზარანჯი გადაიბარა.
საფარიდების დაპყრობიდან (911) ერთი წლის შემდეგგ აჰმედმა თავისი ბიძაშვილი აბუ სალიჰ მანსური დანიშნა სისტანის გამგებლად. სამანიდებმა ასევე შეიპყრეს ხალიფა მეამბოხე სებუქ-ერი და გაგზავნეს ბაღდადში.
მანსურის მკაცრმა საგადასახადო პოლიტიკამ სისტანის აჯანყება გამოიწვია მისი დანიშვნიდან ერთი წლის შემდეგ. ზარანჯში გარნიზონი განადგურდა და აბუ სალიჰ მანსური ტყვედ ჩავარდა. ამრ იბნ იაკუბი, საფარიდი, დაინიშნა ჯერ აჯანყების მარიონეტ ლიდერად, შემდეგ კი თავად ემირად. თუმცა, სამანიდების არმიამ ჰუსეინ იბნ ალი მარვარუდჰის მეთაურობით აღადგინა სამანიდების კონტროლი რეგიონზე. „ამრი გაგზავნეს სამარყანდში; აჯანყებულთა დარჩენილი ლიდერები მოკლეს“.
სიმჯურ ად-დავატი დაინიშნა სისტანის გუბერნატორად. თუმცა, ტაბარისტანი და გურგანი მალევე აჯანყდნენ სამანიდების მმართველობის წინააღმდეგ და აჰმედი მოკლეს, სანამ მათთან გამკლავებას შეძლებდა. საკუთარმა რამდენიმე მონამ თავი მოჰკვეთა ბუხარას მახლობლად კარავში ძილის დროს. გარდაცვალების შემდეგ მისი ცხედარი ბუხარაში გადაასვენეს და ნაუკანდაში დაკრძალეს.
მისი ზოგიერთი მონა, რომლებმაც ამირი მოკლეს, დაიჭირეს და სიკვდილით დასაჯეს, ზოგი კი ხორასანში გაიქცა. მას უწოდეს " სამყაროს ტანჯული ემირი. "
აჰმადი შესაძლოა არაპოპულარული გამხდარიყო თავის ქვეშევრდომებში მმართველის კარზე სპარსული ენიდან არაბულზე გადასვლის ბრძანების გამო; თუმცა ეს ბრძანება მალევე გაუქმდა. აჰმადის მემკვიდრე გახდა მისი მცირეწლოვანი ვაჟი ნასრ II.[3]
Მმართველობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დაპყრობები
თავისი მმართველობის დასაწყისში აჰმად იბნ ისმაილი ცდილობდა დაეცვა საგვარეულო მიწები და გაეფართოებინა სამანიდების ტერიტორია. მისი ძალისხმევით, სისტანი, რეი, გორგანი, ტაბარისტანი და სხვა კუთხეები მიუერთეს სამანიდების სახელმწიფოს ტერიტორიას.
მეცნიერება აჰმად იბნ ისმაილის მმართველობის დროს
აჰმად იბნ ისმაილს ურთიერთობა ჰქონდა იმ დროის ბევრ ცნობილ მეცნიერთან და მწერალთან, მათ შორის მსოფლიოში ცნობილ სპარსელ ექიმთან და ფილოსოფოსთან ზაქარია ალ-რაზისთან . ზოგიერთი ისტორიკოსი აჰმედის ინტერესს არაბული ენის მიმართ რელიგიურ ფანატიზმს და რელიგიურ მეცნიერთა წინააღმდეგობას უკავშირებს.
შინაგანი არეულობა
აჰმად იბნ ისმაილს მამის მმართველობის დროს მაღალი სამთავრობო თანამდებობები ეკავა. მისი ბიძა ისჰაკ იბნ აჰმდი, სამარყანდის მმართველი, აჯანყდა ემირის წინააღმდეგ ტახტის დაკავების მიზნით. აჯანყება ჩაახშეს და ისჰაკი დააპატიმრეს. აჰმადის სხვა მიზანი იყო სისტანის აღება 908 წელს. სამანიდი კარისკაცები და ხელმწიფეები მას ზემოდან უყურებდნენ. კერძოდ, როდესაც ისმაილ იბნ აჰმადი გარდაიცვალა, გორგანის მმართველი ბარს ალ-ქაბირმა შეწყვიტა გადასახადების გაგზავნა ბუხარაში, ხოლო როდესაც შეიტყო სამანიდების ჯარის გადაადგილების შესახებ, გაიქცა ბაღდადში და ხალიფას შეაფარა თავი დიდი თანხის სანაცვლოდ. [4] .ერთ-ერთი, ვინც აჯანყდა ცენტრალური ხელისუფლების წინააღმდეგ, იყო გუბერნატორი რეა. იქ ისმაილმა ქონება თავის ძმისშვილს აბუ სალიჰ მანსურ ბინ იშაკს დაუტოვა. აჰმედმა დიდი გაჭირვებით მოახერხა ამ არეულობის ჩახშობა [5] .
გარდაცვალება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თურქი დაქირავებული ჯარისკაცები უკმაყოფილოები იყვნენ აჰმად იბნ ისმაილის პოლიტიკით, ამიტომ იგი საკუთარმა მონებმა მოკლეს. იგი "წამებული ემირის" სახელით შევიდა ისტორიაში.[6]
აჰმადის ადგილი დაიკავა მისმა მცირეწლოვანმა ვაჟმა ნასრ II-მ .
| სამანიდები | ||
| წინამორბედი: ისმაილ სამანი |
ემირი 907 - 907 წწ (მართავდა 7 წელი) |
მემკვიდრე: ნასრ II |
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- გაფუროვი ბ. გ . ტაჯიკები. უძველესი, უძველესი და შუა საუკუნეების ისტორია. - დუშანბე: ირფონი, 1989, 371+379 გვ.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Tabaqat-i Nasiri by Minhaj-i-Siraj, pg. 104, Lahore Sangmil Publications 2004
- ↑ Abu Sa'id 'Abd al-Hayy Gardizi, The Ornament of Histories: A History of the Eastern Islamic Lands AD 650–1041, edited and transl. C.E.Bosworth, (I.B. Tauris, 2011), 56.
- ↑ Abu Sa'id 'Abd al-Hayy Gardizi, The Ornament of Histories: A History of the Eastern Islamic Lands AD 650–1041, 54
- ↑ Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011, — С. 103-104.
- ↑ Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе, 1997, — С. 7.
- ↑ Abu Sa'id 'Abd al-Hayy Gardizi, The Ornament of Histories: A History of the Eastern Islamic Lands AD 650–1041, 56