ასიმ ორჰან ბარუთი
| ასიმ ორჰან ბარუთი | |
|---|---|
| თურქ. Asım Orhan Barut | |
| დაბ. თარიღი | 6 ივნისი, 1926[1] |
| დაბ. ადგილი | მალათია[2] |
| გარდ. თარიღი | 5 დეკემბერი, 1994[1] (68 წლის) |
| გარდ. ადგილი | Boulder |
| მოქალაქეობა |
 თურქეთი აშშ |
| საქმიანობა | ფიზიკოსი და ფიზიკოს-თეორეტიკოსი |
| მუშაობის ადგილი | სირაკიუსის უნივერსიტეტი და University of Colorado Boulder |
| ალმა-მატერი | სტამბოლის ტექნიკური უნივერსიტეტი და ციურიხის შვეიცარიის უმაღლესი ტექნოლოგიური სკოლა[3] |
| ჯილდოები | ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების წევრი |
ასიმ ორჰან ბარუთი ( თურქ. Asım Orhan Barut ; 1926 წლის 6 ივნისი, მალატიე — 1994 წლის 5 დეკემბერი, ბოულდერი, კოლორადო) — თურქი - ამერიკელი თეორეტიკოსი ფიზიკოსი, ბარუთის ფორმულის ავტორი.[4] [5] 1962 წლიდან იყო კოლორადოს უნივერსიტეტის პროფესორი, ხოლო 1970 წლიდან 1972 წლამდე იყო ბოულდერის თეორიული ფიზიკის ინსტიტუტის ერთ-ერთი დირექტორი. 1991 წელს მიენიჭა თურქეთის კულტურის სამინისტროს პრემია, ხოლო 1982 წელს მიიღო თურქეთის სამეცნიერო და ტექნიკური კვლევების საბჭოს (TÜBİTAK) სამეცნიერო ჯილდო. იყო ჟურნალ „ფიზიკის საფუძვლების“ ერთ-ერთი რედაქტორი; 1962 წლიდან არის აშშ-ს მოქალაქე.[6][7]
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ასიმ ორჰან ბარუთი სწავლობდა ფიზიკას ციურიხის ფედერალური ტექნოლოგიების ინსტიტუტში (ETH), სადაც დიპლომი დაიცვა 1949 წელს. 1952 წელს მიიღო დოქტორის ხარისხი ( დოქტორი ) ელექტრონულ ოპტიკასა და სტატისტიკურ ფიზიკაში. ბარუთმა დაიწყო თავისი კარიერა, როგორც ექსპერიმენტატორმა ფიზიკოსმა, მაგრამ თანდათან მან შეცვალა კვლევის სფერო და შეუდგა თეორიული ფიზიკის შესწავლას. 1953-1954 წლებში დაასრულა დოქტორანტურა აშშ-ში - ჩიკაგოს უნივერსიტეტში ; 1954 წელს მუშაობდა რიდის კოლეჯის ასისტენტ პროფესორად, ხოლო 1956 წელს გადავიდა ამერიკულ კერძო კვლევით სირაკუზის უნივერსიტეტში .
1962 წლიდან ასიმ ორჰან ბარუთი ბოულდერში მდებარე კოლორადოს უნივრსიტეტის პროფესორი გახდა. მეცნიერის კარიერის უმეტესი ნაწილი სწორედ ამ უნივერსიტეტს უკავშირდებოდა. 1994 წელს გავიდა პენსიაზე. 1970-1972 წლებში იკავებდა ბოლდერის თეორიული ფიზიკის ინსტიტუტის თანადირექტორის თანამდებობას, ამავე დროს, ითვლებოდა უნივერსიტეტის გამორჩეულ მასწავლებელად სამეცნიერო დარგში.
კოლორადოს უნივერსიტეტის გარდა, ბარუთი ევროპაშიც მუშაობდა: იყო მიუნხენის უნივერსიტეტის მოწვეული პროფესორი მიუნხენის მაქს პლანკის სახელობის ფიზიკის ინსტიტუტში. გარდა ამისა, ასიმ ორჰან ბარუთი ცხოვრობდა და მუშაობდა ანკარაში, ვარშავაში, სტოკჰოლმში, კარაკასსა და ედინბურგში . 1994 წლის 5 დეკემბერს იგი გარდაიცვალა ბოლდერში გულის შეტევით.
სამეცნიერო მიღწევები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ასიმ ორჰან ბარუთს ჰქონდა სამეცნიერო ინტერესების ძალიან ფართო სფერო, რომელიც მოიცავდა ველების კლასიკურ თეორიას, კვანტურ ოპტიკას, S-მატრიცების თეორიებს, კვანტურ ელექტროდინამიკას და კვანტურ მექანიკას . კვანტურ ფიზიკაში მან განსაკუთრებული ყურადღება მიაქცია ჯგუფურ-თეორიულ მეთოდებსა და დარგის ძირითად კითხვებს. იგი ცნობილი იყო თეორიული ფიზიკისადმი არაორდინალური მიდგომებით: მაგალითად, მან განიხილა კვანტური ელექტროდინამიკის განტოლებები ელექტრომაგნიტური ველის მეორე კვანტიზაციის გარეშე ან ჰადრონების თეორია (როგორც ლეპტონების შეკრული მდგომარეობები).
ბარუთი არის ხუთასზე მეტი სამეცნიერო სტატიის ავტორი (კერძოდ, მათგან ასზე მეტი გამოქვეყნდა ჟურნალში Physical Review); მან ასევე დაწერა ექვსი მონოგრაფია და დაარედაქტირა 25 წიგნი, რომელთაგან ბევრი გამოიცა ბოლდერის საზაფხულო სკოლაში თეორიულ ფიზიკაში მისი მუშაობის შედეგად და ნატოს მოწინავე სასწავლო ინსტიტუტის სერიის ფარგლებში. 1991 წელს მიენიჭა თურქეთის კულტურის სამინისტროს პრემია, ხოლო 1982 წელს მიიღო სამეცნიერო ჯილდო თურქეთის სამეცნიერო და ტექნოლოგიური კვლევის საბჭოსგან (TÜBİTAK). გარდა ამისა, ასიმ ორჰან ბარუთს ასევე მიენიჭა საპატიო დოქტორის წოდება თურქეთში 1987 წელს. 1966 წლიდან არის ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების წევრი .
ბარუთი იყო თეორიული ფიზიკის საერთაშორისო ცენტრის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ტრიესტში, რომელსაც ხშირად სტუმრობდა მთელი თავისი კარიერის განმავლობაში. მან ასევე დააარსა თეორიული ფიზიკის ცენტრი ედირნეში, რომლის გაფართოებასაც ტრიესტის ცენტრის მსგავსად, გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე გეგმავდა. ის იყო ჟურნალის ფიზიკის ფონდების ერთ-ერთი რედაქტორი. 1962 წლიდან ბარუთი ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეა.
ასიმ ორჰან ბარუთი იყო გერმანელი და ამერიკელი ფიზიკოსის ალფრედ ლანდას ( მუშაობდა კვანტური თეორიისა და სპექტროსკოპიის დარგებში) და ედვარდ კონდონის (ამერიკელი ბირთვული ფიზიკოსი, რომელიც მონაწილეობდა პირველი სარადარო სადგურების და ბირთვული იარაღის შექმნაში II მსოფლიო ომი დროს მანჰეტენის პროექტის ფარგლებში) კრებულის რედაქტორი.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 SNAC — 2010.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #143274074 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ (unspecified title) — doi:10.3929/ETHZ-A-000090522
- ↑ Scully 1998.
- ↑ Dowling 1998.
- ↑ Barut, Asim O. was elected a fellow of the American Physical Society in 1966
- ↑ "Barut's biography". Archived from the original on 2004-09-08. Retrieved 2006-06-20.