უკრაინის ეროვნული აღორძინება
უკრაინის ეროვნული აღორძინება (უკრ. Українське національне відродження) მოხდა დროის ისტორიულ პერიოდში, როდესაც თანამედროვე უკრაინის ტერიტორია გაიყო ავსტრიის იმპერიას, უნგრეთის სამეფოსა და რუსეთის იმპერიას შორის XVIII საუკუნის ბოლოს, პოლონეთის დანაწილების შემდეგ. ეს პერიოდი მოხდა მას შემდეგ, რაც ჰაიდამაკას აჯანყებამ (ასევე ცნობილი როგორც კოლიივშჩინა) შეარყია ყოფილი კაზაკთა ეტმანატის მიწები.[1]
ეს იყო პერიოდი, როდესაც უკრაინის ეროვნული წინააღმდეგობა თითქმის დამარცხდა და მთლიანად იატაკქვეშ გადავიდა. კაზაკთა მოძრაობასთან ერთად მთლიანად ლიკვიდირებული იქნა კაზაკთა საეტმანოს ყველა სახელმწიფო ინსტიტუტი. რუსეთის იმპერიამ წარმატებით გადალახა დნეპერი და გაფართოვდა ცენტრალური ევროპისკენ, ასევე მიაღწია შავი ზღვის სანაპიროებს.
მიუხედავად ამისა, ეს პერიოდი ასევე ითვლება თანამედროვე უკრაინული ლიტერატურის დასაწყისად, რომელთა შორის პირველი იყო ივან კოტლიარევსკის ნაწარმოებები. უკრაინელმა ისტორიკოსებმა, როგორებიც იყვნენ ვოლოდიმირ დოროშენკო და მიხაილო ხრუშევსკი, ეს პერიოდი სამ ეტაპად დაყვეს. პირველი ეტაპი XVIII საუკუნის ბოლოდან 1840-იან წლებამდე გრძელდება. მეორე ეტაპი მოიცავს 1840-1850-იან წლებს. მესამე პერიოდი XIX საუკუნის მეორე ნახევარია.
ნოვჰოროდ-სივერსკის პატრიოტული წრე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ნოვჰოროდ-სივერსკის სამამულო წრე არსებობდა 1812 წლის სამამულო ომის დაწყებამდე ნოვჰოროდ-სივერსკში. მის წევრებში შედიოდნენ ისეთი პიროვნებები, როგორებიცაა ანდრეი ჰუდოვიჩი, ტიმოთი კალინსკი, ივან ხალანსკი, არქიპ ხუდორბა, პავლო კოროპჩევსკი, ოპანას ლობისევიჩი (ერთ-ერთი ლიდერი), მიხაილო მიკლაშევსკი, ჰრიჰორი პოლიტიკა, ანდრეი რაჩინსკი, ეპისკოპოსი ვარლამ შიშაცკი, ფედირ ტუმანსკი, მელქისედეკ ზნაჩკო-იაროვსკი, ჰ. დოლინსკი, ს. შირაი და ა. პრიჰარა. არსებობს ვარაუდი, რომ ვასილი კაპნისტის 1791 წლის საიდუმლო მისია ბერლინში სწორედ ამ წრეს უკავშირდება. წრემ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა კაზაკთა პოლკების აღორძინებაში (იხ. ივან კოტლიარევსკი).
წმინდა კირილესა და მეთოდეს საძმო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
წმინდა კირილესა და მეთოდეს საძმო იყო რუსეთის იმპერიის ხანმოკლე ანტი-აბსოლუტისტური ორგანიზაცია, რომელიც დაფუძნებულია კიევში და შედგებოდა 12 წევრისგან. პანსლავიზმის იდეებს ზოგი მიმდევარი ჰყავდა ამ საძმოში.
ჰრომადა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჰრომადების (უკრაინული თემები) ქსელი გამოჩნდა წმინდა კირილესა და მეთოდეს საძმოს ლიკვიდაციიდან მალევე და მასზე დიდი გავლენა მოახდინა თანამედროვე უკრაინის ტერიტორიაზე მიმდინარე ხლოპომანსტვოს მოძრაობამ. პირველი ასეთი ჰრომადა რუსეთის იმპერიის დედაქალაქ სანქტ-პეტერბურგში გაჩნდა. ბევრი წევრი იყო უკრაინული ჟურნალის, ოსნოვას, რედაქტორი, რომელიც გამოდიოდა 1861-62 წლებში. სანქტ-პეტერბურგის ჰრომადას შემდგომ წევრებს შორის იყვნენ ვოლოდიმირ ლეონტოვიჩი, პეტრო სტებნიცკი და სხვები. ყველაზე გავლენიანი ჰრომადაც კიევში გამოჩნდა, რომლის წევრები იყვნენ ვოლოდიმირ ანტონოვიჩი, მიხაილო დრაჰომანოვი, ნიკოლა ლისენკო, პავლო ჩუბინსკი და მრავალი სხვა. კიევის ჰრომადამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა რუსეთის იმპერიის უკრაინის გუბერნიებში მრავალი უკრაინული პოლიტიკური და კულტურული ორგანიზაციის გამოჩენაში, როგორიცაა უკრაინელი პროგრესისტების საზოგადოება, რევოლუციური უკრაინული პარტია, პროსვიტა (განმანათლებლობა) და სხვა. რამდენიმე ძლიერი ჰრომადა არსებობდა ოდესაში, ხარკოვში, ჩერნიხოვში, პოლტავასა და სხვაგან.
ავსტრიის იმპერიასა და უნგრეთის სამეფოში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უკრაინის ეროვნული აღორძინება დღევანდელ დასავლეთ უკრაინაში დაწყებულად ითვლება 1837 წელს, როდესაც მარკიან შაშკევიჩმა, ივან ვაჰილევიჩმა და იაკივ ჰოლოვაცკიმ გამოაქვეყნეს რუსალკა დნისტროვაია, უკრაინული ხალხური სიმღერების ალმანახი ბუდაში, უნგრეთი. 1848 წლის რევოლუციის დროს ლვივში დაარსდა უზენაესი რუთენიური საბჭო, რომელიც გახდა პირველი ლეგალური უკრაინული პოლიტიკური ორგანიზაცია. 1848 წლის მაისში ზორია ჰალიცკამ დაიწყო გამოცემა, როგორც პირველი გაზეთი უკრაინულ ენაზე. 1890 წელს დაარსდა უკრაინის რადიკალური პარტია, პირველი უკრაინული პოლიტიკური პარტია.
იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- დოროშენკო, ვ. უკრაინული კულტურა რუსეთში. უფრო ახალი დრო. "უკრაინის განთავისუფლების კავშირის ტირაჟი". ვენა, 1917 წ.
- ჰრიცაკი, ია. უკრაინის ისტორიის მონახაზი: უკრაინელი თანამედროვე ერის ჩამოყალიბება დაარქივებული 2012-02-04 საიტზე Wayback Machine. .
- უკრაინის განმათავისუფლებელი მოძრაობა. ელექტრონული არქივები
- ნოვჰოროდ-სივერსკის პატრიოტული წრე უკრაინის ენციკლოპედიაში
- ჰრომადები (კიევის ჰრომადა) უკრაინის ენციკლოპედიაში
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ [Anon.]. "2. The Ukrainian National Revival: A New Analytical Framework". The Roots of Ukrainian Nationalism, Toronto: University of Toronto Press, 2016, pp. 38-54. https://doi.org/10.3138/9781442682252-005