დივან-ხანე (შირვანშაჰების სასახლე)
| დივან-ხანე აზერ. Divanxana | |
|---|---|
 იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი | |
| მდებარეობა |
ბაქო, აზერბაიჯანი  |
| თარიღდება | XV საუკუნე |
| მდგომარეობა | მუზეუმი |
დივან-ხანე (აზერ. Divanxana) — შირვანშაჰების სასახლის ანსამბლის ნაწილი. მდებარეობს ბაქოში, იჩერი-შეჰერში.
გარდა სასახლისა და დივან ხანისა, კომპლექსში ასევე შედის შირვანშაჰთა სამარხი, სასახლის მეჩეთი მინარეთით, აბანო და სეიდ იაჰია ბაკუვის მავზოლეუმი. სასახლის კომპლექსი აშენდა XIII-XVI საუკუნეებში[1].
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დივან-ხანეს XV საუკუნით ათარიღებენ. მის მემორიალურ მნიშვნელობაზე მეტყველებს აკლდამა-მიწისქვეშეთი და ლაპიდარული წარწერა შესასვლელში (ყურანი, სურა 10, ლექსები 26 და 27)[2].
დივან-ხანეს დანიშნულების რამდენიმე ვერსია არსებობს. თვლიან, რომ ის გემთმშენებლობის, მისაღები და სახელმწიფო რჩევის შენაბა, ასევე მავზოლეუმი[3].
დივან-ხანეს ერთ-ერთ შესასვლელზე შენარჩუნებულია წარწერები არაბულ ენაზე[4].
ისტორიკოსი სარა აშურბეილი აღნიშნავს, რომ ეს შენობა შესაძლოა ყოფილიყო საფლავი, თუმცა წყაროების მიხედვით, ყიზილბაშებმა საფლავის ნაშთები დაწვეს და იქ დაკრძალეს ხალილ ულლა I[5].
სხვა ვერსიით, შენობა აშენდა შირვანშაჰ ფარუხ იაშარის საფლავის სახით, თუმცა 1500 წელს ჯაბანას ბრძოლაში დამარცხების შემდეგ, ფარუხი ყიზილბაშებმა მოკლეს და დაწვეს. შემდეგ ის არ იქნა იქ დაკრძალული[6].
ორიგინალური არქიტექტურული სტრუქტურის წარმოშობას აკავშირებენ ადრე ისლამურ დასაფლავების ტრადიციასთან[7]. ს. აშურბეილი თვლის, რომ დივან-ხანეს ტერიტორია ადრეისლამურ პერიოდში იყო წმინდა ადგილი (ითვლება, რომ თასის ფორმის ღარები მსახურობდა ცხოველების სამსხვერპლო სისხლის ავსებისთვის)[8].
არქიტექტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დივან-ხანე სამი მხრიდან ისროვანი არკადითაა შეღობილი. საკომპოზიციო ცენტრში დგას რვაწახნაგოვანი როტონდა-პავილიონი. ღია არკადითაა გარშემორტყმული დარბაზის როტონდა. ელიფტიკური საფარი ოდნავ მბრუნავი ზედაპირით დაცულია გარედან ქვის გუმბათით. როტონდის დასავლური ფასადი გაფორმებული და მორთულია არაბესკების პორტალებით[9]. ბრტყელი კედლები მოხატულია ორნამენტებით. პორტალს მივყავართ წინკარამდე, რომელიც უკავშირდება დარბაზს და სხვა ოთახებს[2].
მშენებლობის მასშტაბი კოორდინაციას უწევს ყველა არქიტექტურულ ელემენტებსა და დეტალებს. ორდერის სვეტი ინდივიდუალურ ხასიათს ატარებს და წარმოადგენს როტონდის კომპოზიციის საერთო რგოლს. დივან-ხანეს განასხვავებს კომპოზიციის სრულყოფილება. აქ ჩაეყარა საფუძველი აზერბაიჯანის არქიტექტურის ახალ სტილისტურ ტენდენციას[10].
მთავარ შესასვლელთან დგას სტალაქტიტის ნახევრად გუმბათი და იგი მორთულია ხალიჩებით. მოხატულობა წარმოადგენს ლეღვისა და ყურძნის ფოთლების გადაწვნას. ქუფიზე არსებული წარწერები კი რთულ გეომეტრიულ ორნამენტებს ჰგვანან. დივან-ხანეს მშენებლობა არ იყო დასრულებული. გუმბათოვანი სასახლე და შესასვლელში არსებული ქვის ჩუქურთმა აზერბაიჯანული ხელოვნების შედევრად ითვლება[5].
გალერეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Архитектурная Энциклопедия Баку
- Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi Аzərbаycаn mеmаrlığının möhtəşəm nümunəsi kimi- (აზერბაიჯანული)
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Бретаницкий, Веймарн, 1976, с. 106 - Искусство Азербайджана IV — XVIII веков. — М.: Искусство, 1976. — 272 с.
- ↑ 2.0 2.1 Бретаницкий, Веймарн, 1976, с. 115. - Искусство Азербайджана IV — XVIII веков. — М.: Искусство, 1976. — 272 с.
- ↑ Сысоев, 1928, с. 16.- Баку прежде и теперь.. — Б.: Искусство Азербайджана, 1928.
- ↑ Ашурбейли С. Б. Şirvanşahlar dövləti. — Bakı: Şərq-Qərb, 2006. — 128 с. — ISBN 5-87459-229-6.
- ↑ 5.0 5.1 Бретаницкий Л. С. Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока.. — Ленинград-Москва: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1966. — 556 с.
- ↑ Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi Аzərbаycаn mеmаrlığının möhtəşəm nümunəsi kimi - (აზერბაიჯანული)
- ↑ Бретаницкий Л. С., Веймарн Б. В.. Редактор И. А. Шкирич. Искусство Азербайджана IV — XVIII веков. — М.: Искусство, 1976. — 272 с.
- ↑ Ашурбейли С. Б. История города Баку. Период средневековья. — Б.: Азернешр, 1992. — 408 с. — ISBN 5-552-00479-5.
- ↑ Jonathan M. Bloom, Sheila Blair. The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture.. — Москва: Oxford University Press, 2009. — Т. 2. — 513 с. — ISBN 9780195309911.
- ↑ Архитектурная энциклопедия Баку - Шaмиль Фатуллаев-Фигаров