ქრისტინე ბონევი
| ქრისტინე ბონევი | |
|---|---|
 | |
| მშობლიური სახელი | Kristine Elisabeth Heuch Bonnevie |
| დაბადების თარიღი |
8 ოქტომბერი, 1872 ტრონჰეიმი, ნორვეგია |
| გარდაცვალების თარიღი |
30 აგვისტო, 1948 (75 წლის) ოსლო, ნორვეგია |
| მოქალაქეობა |
 ნორვეგია |
| საქმიანობა | ზოოლოგი, უნივერსიტეტის პედაგოგი, პოლიტიკოსი, გენეტიკოსი |
| მშობლები | მამა: იაკობ ოლ ბონევი |
| ჯილდოები | ნანსენის პრემია |
ქრისტინე ბონევი (ნორვეგიელი Kristine Elisabeth Heuch Bonnevie; დ. 8 ოქტომბერი, 1872, ტრონჰეიმი — 30 აგვისტო, 1948, ოსლო) — ნორვეგიელი ბიოლოგი, ფრედერიკის სამეფო უნივერსიტეტის პროფესორი (ახლანდელი ოსლოს უნივერსიტეტი), მეცნიერების პოპულარიზატორი და საზოგადო მოღვაწე . ცნობილია როგორც პირველი ნორვეგიელი ქალი პროფესორი და ნორვეგიის მეცნიერებათა აკადემიის პირველი ქალი წევრი.[1][2]
ადრეული წლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქრისტინე დაიბადა 1872 წლის 8 ოქტომბერს ტრონდჰეიმში. ის იყო იაკობ ოლია ბონევის, ცნობილი განმანათლებლისა და თანამდებობის პირის, და მისი პირველი ცოლის, ანა ჯოვანა ბონევის (ძვ. დოე) შვიდი შვილიდან მეხუთე. ქრისტინეს დედა გარდაიცვალა, როდესაც გოგონა სამი წლის იყო. მისი მამა ხელახლა დაქორწინდა სიუზან ბრინზე, რომელთანაც მას ორი ვაჟი შეეძინა.[3]
1886 წელს, როდესაც ქრისტინე 14 წლის იყო, მისი ოჯახი ტრონდჰეიმიდან ოსლოში გადავიდა საცხოვრებლად, სადაც გოგონამ გიმნაზია 1882 წელს დაამთავრა. ამის შემდეგ იგი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში სწავლობდა მედიცინას სამეფო ფრედერიკის უნივერსიტეტის კოლეჯში (ახლანდელი ოსლოს უნივერსიტეტი), სადაც საწყისი კურსები მოიცავდა ბოტანიკასა და ზოოლოგიას. გოგონა მიხვდა, რომ სინამდვილეში იგი დაინტერესებული იყო ბიოლოგიით, მიატოვა მედიცინა და დაიწყო ზოოლოგიის შესწავლა ცნობილ ოკეანოლოგ იოჰან იორტის ხელმძღვანელობით.
ამავდროულად, ბონევი სწავლობდა ნატურალისტ არნოლდ ლენგთან ციურიხში 1898-1899 წლებში, უჯრედული ბიოლოგიის მკვლევარ თეოდორ ბოვერთან ვიურცბურგში 1900-1901 წლებში და ამერიკელ ციტოლოგ ედმუნდ ბიჩერ ვილსონთან ნიუ-იორკში კოლუმბიის უნივერსიტეტში 1906-1907 წლებში. წლებში.
1906 წელს ბონევიმ დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია თემაზე „Enteroxenos østergreni-ის ჩანასახი უჯრედების გამოკვლევა“ (Nor. „Undersøgelser over kimcellerne hos Enteroxenos østergreni“). 1911 წელს იგი გახდა ნორვეგიის მეცნიერებათა აკადემიის პირველი ქალი წევრი. 1912 წელს მან დაიკავა ზოოლოგიის პროფესორის თანამდებობა სამეფო ფრედერიკის უნივერსიტეტში, გახდა პირველი ქალი პროფესორი ნორვეგიაში და ამ თანამდებობას1938 წლამდე იკავებდა.
სამეცნიერო საქმიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სამეცნიერო კარიერის დასაწყისში ბონევის ინტერესები კონცენტრირებული იყო ოკეანოლოგიაზე. სანაპირო ბიოლოგიურ სადგურებზე ყოფნისას მან ჩაატარა კვლევა ასციდიებისა და ჰიდროიდების ბიოლოგიის შესახებ. შვეიცარიასა და გერმანიაში სწავლის შემდეგ ბონევი დაინტერესდა უჯრედული ბიოლოგიითა და გენეტიკით. სადისერტაციო ნაშრომში მან გამოთქვა ვარაუდები ქალის სასქესო უჯრედებში ქრომოსომების რაოდენობის შემცირების მექანიზმების შესახებ და ასევე აღწერა ქრომოსომების სტრუქტურა.[4]
მოგვიანებით, 1914 წლიდან დაწყებული, ბონევიმ შეისწავლა მემკვიდრეობა ადამიანებში. კვლევის საგნად გამოიყენა ნორვეგიის მთიანი რეგიონების მოსახლეობა. მან დაამტკიცა დაბალი სიმაღლისა და პოლიდაქტილიის მემკვიდრეობა და ასევე აჩვენა მსგავსი გენეტიკურად განსაზღვრული მიდრეკილების არსებობა სხვადასხვა მდგომარეობის მიმართ დიზიგოტურ ტყუპებში. მისი მუშაობის კიდევ ერთი ნაწილი იყო თითების პაპილარული ნიმუშების აღწერა, მისი ელემენტების შერჩევა და ზოგიერთი მათგანის მემკვიდრეობის გამართლება. და ბოლოს, სამეცნიერო საქმიანობის ამ ეტაპზე, ბონევიმ აღწერა გენეტიკური დაავადება, რომლის დროსაც ადამიანს აქვს მხოლოდ ერთი სქესის ქრომოსომა (გენოტიპი 45, X0). ამ დაავადებას ეწოდა ბონევი-ულრიხის სინდრომი, დღეს კი უფრო ცნობილია, როგორც შერეშევსკი-ტერნერის სინდრომი.[5]
სოციალური და პოლიტიკური მოღვაწეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქრისტინე ბონევი იყო ოსლოს საქალაქო საბჭოს წევრი 1908-1919 წლებში, ხოლო ნორვეგიის პარლამენტის წევრი 1916-1918 წლებში.[6]
ბონევი იყო ნორვეგიის დელეგატი ერთა ლიგის პირველ ხუთ ასამბლეაზე 1920-1924 წლებში. 1922 წელს იგი გახდა ინტელექტუალური თანამშრომლობის საერთაშორისო კომიტეტის (ICIS) თავდაპირველი თორმეტი წევრიდან, რომელიც შეიქმნა. მან მხარი დაუჭირა ICIS-ის რეფორმებს 1929 წელს და წვლილი შეიტანა კომიტეტის პროგრამის შედგენაში 1930 წელს. იმავე წელს მან დატოვა ICIS სამეცნიერო კვლევისთვის, მაგრამ დარჩა კომიტეტის ნორვეგიის ფილიალის წევრი, რომელიც დაარსდა 1924 წელს.[7]
1920 წელს იგი გახდა ნორვეგიის ქალთა აკადემიური ასოციაციის (Nor. Norske Kvinnelige Akademikere) ერთ-ერთი დამფუძნებელი და იყო მისი პრეზიდენტი 1922-1925 წლებში.[8]
ყოველწლიურად, ოსლოს უნივერსიტეტის დაარსების საიუბილეო თარიღის ფარგლებში, ოსლოს უნივერსიტეტის ეკოლოგიური და ევოლუციური სინთეზის ცენტრი მასპინძლობს ლექციებს ევოლუციური ბიოლოგიის შესახებ ქრისტინე ბონევის სახელობის. ნორვეგიის საზღვაო კვლევითი ინსტიტუტის ერთ-ერთ კვლევით გემს ბონევის სახელს ატარებს.[9][10]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ "Jacob Aall Bonnevie". Erik Berntsen's genealogy sites. Retrieved 7 May 2017.
- ↑ Strømnes, Åsmund L. (2020-02-25), "Jacob Bonnevie", Norsk biografisk leksikon (in Norwegian Bokmål), retrieved 2022-05-05
- ↑ Kristine Bonnevie Store norske leksikon (ნორვეგ.), 2021-11-02, retrieved 2022-05-05
- ↑ Telefon, Besøksadresse Kristian Ottosens husProblemveien 9 Blindern Postadresse MUV Postboks 1077 Blindern 0316 OSLO. "Kristine Bonnevie: Biolog i brytningstid - Museum for universitets- og vitenskapshistorie"[მკვდარი ბმული]. www.muv.uio.no ( ნორვეგ.). Retrieved 2022-05-05.
- ↑ Semb-Johansson, Arne (2020-02-25), "Kristine Bonnevie", Norsk biografisk leksikon (in Norwegian Bokmål), retrieved 2022-05-05
- ↑ "El emprendedor dinamismo de una gran bióloga noruega: Kristine Bonnevie". Mujeres con ciencia (ესპ). 2018-02-27. Retrieved 2022-05-05.
- ↑ "Kristine Bonnevie". დაარქივებული 2023-01-31 საიტზე Wayback Machine. Institute of Marine Research. Retrieved 2022-10-11.
- ↑ Grandjean, Martin (2018). Les réseaux de la coopération intellectuelle. La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres [The Networks of Intellectual Cooperation. The League of Nations as an Actor of the Scientific and Cultural Exchanges in the Inter-War Period] (in French). Lausanne: Université de Lausanne.
- ↑ Semb-Johansson, Arne. "Kristine Bonnevie". In Helle, Knut (ed.). Norsk biografisk leksikon (ნორვეგ.). Oslo: Kunnskapsforlaget. Retrieved 27 December 2011.
- ↑ Carstens, Svein (1987). Det Frisinnede Venstre 1909–1927 (ნორვეგ.). Trondheim: University of Trondheim.