ირანული ენები: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
მ r2.7.2+) (ბოტის დამატება: ckb:زمانە ئێرانییەکان |
მ Bot: 65 ენათაშორისი ბმული გადატანილია Wikidata_ზე, d:q33527 |
||
ხაზი 46: | ხაზი 46: | ||
[[კატეგორია:ირანული ენები|*]] |
[[კატეგორია:ირანული ენები|*]] |
||
[[an:Luengas iranias]] |
|||
[[ar:لغات إيرانية]] |
|||
[[arz:لغات ايرانيه]] |
|||
[[ast:Llingües irániques]] |
|||
[[az:İran dil qrupu]] |
|||
[[be-x-old:Іранскія мовы]] |
|||
[[bg:Ирански езици]] |
|||
[[bn:ইরানীয় ভাষাসমূহ]] |
|||
[[br:Yezhoù iranek]] |
|||
[[ca:Llengües iràniques]] |
|||
[[ckb:زمانە ئێرانییەکان]] |
|||
[[cs:Íránské jazyky]] |
|||
[[cv:Иран чĕлхисем]] |
|||
[[da:Iranske sprog]] |
|||
[[de:Iranische Sprachen]] |
|||
[[diq:Zıwanê İranki]] |
|||
[[dsb:Irańske rěcy]] |
|||
[[en:Iranian languages]] |
|||
[[eo:Irana lingvaro]] |
|||
[[es:Lenguas iranias]] |
|||
[[et:Iraani keeled]] |
|||
[[eu:Iraniar hizkuntzak]] |
|||
[[fa:زبانهای ایرانی]] |
|||
[[fi:Iranilaiset kielet]] |
|||
[[fr:Langues iraniennes]] |
|||
[[ga:Teangacha Iaránacha]] |
|||
[[gl:Linguas iranias]] |
|||
[[glk:ایرانی زوانؤن]] |
|||
[[he:שפות איראניות]] |
|||
[[hi:ईरानी भाषा परिवार]] |
|||
[[hr:Iranski jezici]] |
|||
[[hsb:Iranske rěče]] |
|||
[[hy:Իրանական լեզուներ]] |
|||
[[io:Irana lingui]] |
|||
[[it:Lingue iraniche]] |
|||
[[ja:イラン語群]] |
|||
[[ko:이란어군]] |
|||
[[ku:Zimanên îranî]] |
|||
[[la:Linguae Iranicae]] |
|||
[[lt:Iranėnų kalbos]] |
|||
[[lv:Irāņu valodas]] |
|||
[[mk:Ирански јазици]] |
|||
[[mzn:ایرانی زوونون]] |
|||
[[nl:Iraanse talen]] |
|||
[[nn:Iranske språk]] |
|||
[[no:Iranske språk]] |
|||
[[oc:Lengas iranianas]] |
|||
[[os:Ирайнаг æвзæгтæ]] |
|||
[[pl:Języki irańskie]] |
|||
[[pms:Lenghe iràniche]] |
|||
[[pt:Línguas iranianas]] |
|||
[[qu:Iranu rimaykuna]] |
|||
[[ro:Limbi iraniene]] |
|||
[[ru:Иранские языки]] |
|||
[[sh:Ирански језици]] |
|||
[[sk:Iránske jazyky]] |
|||
[[sr:Ирански језици]] |
|||
[[sv:Iranska språk]] |
|||
[[ta:ஈரானிய மொழிகள்]] |
|||
[[tg:Забонҳои эронӣ]] |
|||
[[th:กลุ่มภาษาอิหร่าน]] |
|||
[[tr:İran dilleri]] |
|||
[[uk:Іранські мови]] |
|||
[[ur:ایرانی زبانیں]] |
|||
[[zh:伊朗语支]] |
20:52, 11 მარტი 2013-ის ვერსია
ირანული ენები მიეკუთვნება ინდოევროპულ ენათა ოჯახის ინდოირანული შტოს ენებს. მთელ მსოფლიოში 150 მლნ. კაციდან დაახლ. 50 მლნ. ერთ-ერთი ამ ენას მიიჩნევს დედაენად, ხოლო დანარჩენი 30-50 მლნ. კი ერთ-ერთ ირანულ ენას მეორე, ან მესამე ენად გამოიყენებს.
ცნება „ირანული ენა“
შედარებით ენათმეცნიერებაში სახელწოდება „ირანული ენები“ წარმოადგენს ინდოეთის სუბკონტინენტზე განფენილ ერთმანეთთან გეოგრაფიულად ახლოს მდგომ, მაგრამ ასევე ენობრივად მონათესავე ხალხების ჯგუფს. ეს ირანული ენების ჯგუფი, თავის მხრივ, ინდოირანულ, ან არიულ ენათა შტოს ქმნის ინდოევროპულ ენათა, ანუ იმავე ინდოგერმანულ ენათა ოჯახში. ხსენებული სიტყვათშეხამება, როგორც ირკვევა, 1840 წელს, პირველად გამოუყენებია აუგუსტ ფრიდრიხ პოტსა (August Friedrich Pott) და კრისტიან ლასენს (Christian Lassen) და მას შემდეგ დამკვიდრდა საენათმეცნიერო ცნება-ტერმინად.
ირანულ ენათა გავრცელების არეალი
შემდეგ ირანულ ენებზე მოლაპარაკეთა რიცხვი არაა 1 მილიონ კაცზე ნაკლები:
- სპარსული (ფართო გაგებით); 55-დან 70 მილიონი, მეორეენოვანი დაახლ. 110 მილიონი (ირანი, ავღანეთი, ტაჯიკეთი, პაკისტანი, უზბეკეთი)
- დასავლეთსპარსული; 35-დან 40 მილიონი, მეორეენოვანთა ჩათვლით 50 მილიონზე მეტი კაცი. (ირანი)
- აღმოსავლეთსპარსული; 20-დან 30 მილიონამდე.
- პაშტუ; 35 მილინი. (22,5 მლნ. პაკისტანში, 12 მლნ. ავღანეთში)
- ქურმანჯი; 10 მილიონი. (თურქეთი, ჩრდილოეთერაყი, ჩრდილოეთსირია, ჩრდილოეთირანი, ხორასანი და ყოფილი სსრკ)
- ბელუჯური ენა; 9 მილიონი. (7,5 მლნ. პაკისტანში, 1,4 მლნ. ირანში, 0,2 მლნ. ავღანეთში)
- სორანი; 4 მლნ. (ერაყი, ირანი)
- სამხრეთქურთული ენა; 4 მლნ. (ირანი)
- ლური; 3,5 მლნ. (ირანი, დიალექტური კლასტერი)
- მაზენდერანი; 3 მლნ. (ირანი, კასპიის სანაპირო)
- გილაკი; 2,6 მლნ. (ირანი, კასპიის ზღვა)
- ზაზაკი; 2-3 მლნ. (თურქეთი)
- თალეში; 1 მლნ. (ირანი, აზერბაიჯანი, დიალექტური კლასტერი)
სხვა ირანული ენები.
- ოსური; 600.000 (ჩრდილოეთკავკასია: საქართველო, სამხრეთ რუსეთი ოსეთი)
- გორანი; 500.000 (ერაყი, ირანი)
- ირანის აზერი ან სამხრეთთათური; 220.000 (აზერბაიჯანი, ირანი)
- თათური ენა; 130.000 (აზერბაიჯანი, რუსეთი)
- ვანეცი 100.000 (პაკისტანი, ავღანეთი)
წყაროები მოლაპარაკეთა რაოდენობის შესახებ: ეთნოლოგი (Ethnologue), ფიშერის წელიწდეული მსოფლიო ალმანახი, ენციკლოპედია ბრიტანიკა (Encyclopedia Britannica).