შინაარსზე გადასვლა

ინანა

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ინანა თავის ქმართან, დუმუზთან ერთად

ინანა — ძველი მესოპოტამიური ქალღმერთი, რომელიც სიყვარულთან, სილამაზესთან, ლტოლვასთან, ნაყოფიერებასთან, ომთან, სამართლიანობასთან და პოლიტიკურ ძალაუფლებასთან იყო დაკავშირებული. თავდაპირველად მას შუმერები სცემდნენ თაყვანს, შემდეგ კი - აქადელები, ბაბილონელები და ასურელები. ის ცნობილი იყო როგორც ზეცის (ზეციური) დედოფალი და ქალაქ ურუქში მდებარე ეანას ტაძრის მფარველი. ქალაქი ურუქი მისი კულტის უმთავრეს ცენტრს წარმოადგენდა. მას პლანეტა ვენერასთან აკავშირებდნენ და უმთავრესად ლომისა და რვაქიმიანი ვარსკვლავის სიმბოლოებით გამოსახავდნენ. მისი ქმარი ღმერთი დუმუზი (ასევე ცნობილი როგორც თამუზი) იყო, ხოლო მისი მშველელი და მრჩეველი, ღმერთების მაცნე ნინ-შუბური (რომელიც გვიან აქადურ მითოლოგიაში მამრობითი სქესის ღმერთ პაპ-სუქალთან სინკრეტიზირდა).

ინანას შუმერში სულ ცოტა ურუქის ადრეული პერიოდიდანვე (დაახლოებით ძვ.წ. 4000-3100 წ.წ.) სცემდნენ თაყვანს, მაგრამ სარგონ აქადელის პერიოდში მისი კულტის გავლენა შემცირდა. სარგონის შემდგომი ხანიდან მოყოლებული ინანა შუმერული პანთეონის ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ თაყვანსაცემი ღვთაება გახდა.[1][2] მისადმი მიძღვნილი ტაძრები მთელ მესოპოტამიაში აიგო. ინანა-იშთარის კულტი აღმოსავლეთ სემიტურ ენებზე მოლაპარაკე ხალხმაც შეინარჩუნა, რომლებმაც რეგიონში შუმერები ჩაანაცვლეს. ინანას თაყვანს სცემდნენ ასურელებიც, რომლებმაც ის თავიანთი პანთეონის უმაღლეს ღვთაებად აღაზევეს. ინანა-იშთარის შესახებ მინიშნებებს ვხვდებით ებრაულ ბიბლიაშიც. ინანას კულტმა დიდი გავლენა იქონია ფინიკიელთა ქალღმერთ ასტარტეზე, რომელმაც შემდეგში ბერძენთა ქალღმერთ აფროდიტეს სახის ჩამოყალიბებაში ითამაშა დიდი როლი. ინანას კულტი ფართოდ ვრცელებოდა, სანამ ა.წ. I-VI საუკუნეებში ქრისტიანობის აღზევებამ ეტაპობრივად არ დაჩრდილა. ქალღმერთის კულტი ზემო მესოპოტამიაში მეთვრამეტე საუკუნის ბოლომდე შემორჩა.

ინანა ყველა სხვა შუმერულ ღვთაებასთან შედარებით უფრო მეტ მითში ჩანს.[3][4][5] მითთა უმრავლესობაში ის სხვა ღვთაებებზე მაღლა დგას. მიიჩნეოდა, რომ მან მოიპარა მე, რომელიც სიბრძნის ღმერთ ენქიდან მოყოლებული ცივილიზაციის ყველა დადებით და უარყოფით ასპექტს განასახიერებდა. თავის ტყუპისცალ უთუსთან (ცნობილი როგორც - შამაში) ერთად ინანა ღვთაებრივი სამართლის აღმსრულებლად მიიჩნეოდა. გილგამეშის ეპოსის სტანდარტულ აქადურ ვერსიაში იშთარი წარმოჩენილია როგორც ეშხიანი და იმპულსური ღვთაება, რომელიც გილგამეშს კომპანიონობას სთხოვს. მას შემდეგ რაც გილგამეში უარს ამბობს პარტნიორობაზე ინანა ზეცის ხარს ათავისუფლებს, რასაც ენქიდუს სიკვდილი მოჰყვება.

ეტიმოლოგია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ინანა და იშთარი თავდაპირველად სრულიად სხვადასხვა, ერთმანეთთან დაუკავშირებელი ღვთაებები იყვნენ,[6][7][8][9][10] მაგრამ სარგონ აქადელის მმართველობის ხანაში ისინი ერთმანეთს გაუთანაბრეს და საბოლოოდ, ინანა და იშთარი ერთი ღვთაების ორ სხვადასხვა სახელად იქცა.[6][7][8][9][10] ინანას სახელი შესაძლოა მომდინარეობდეს შუმერული ფრაზიდან nin-an-ak, რაც ზეცის ქალბატონს ნიშნავს.[11]თარგი:Snf მაგრამ ინანას აღმნიშვნელი ნიშანი ქალისა და ზეცის ლიგატურა არ არის. ამ წინააღმდეგობის გამო ასირიოლოგები თავდაპირველად ვარაუდობდნენ, რომ ინანა პროტო-ევფრატული ქალღმერთი იყო, შესაძლოა, ხურიტების დედა ქალღმერთ ჰანჰანასთან ყოფილიყო დაკავშირებული, რომელიც მოგვიანებით შეიყვანეს შუმერულ პანთეონში. თუმცა ის მოსაზრება, რომ სამხრეთ ერაყში შუმერებამდე პროტო-ევფრატული ენა იყო გავრცელებული თანამედროვე ასირიოლოგთა დიდი ნაწილის მიერ არ არის გაზიარებული.

სახელი იშთარი, როგორც პიროვნების სახელი, როგორც სარგონის წინა პერიოდის, ისე სარგონის შემდგომი პერიოდის აქადში, ასურეთსა და ბაბილონში გვხვდება. [12] სახელი სემიტური წარმოშობისაა.[13][12] შესაძლოა ეტიმოლოგიურად დასავლეთ სემიტური ღმერთის - ატარის სახელთან იყოს დაკავშირებული, რომელიც უგარიტისა და სამხრეთ არაბეთის წარწერებში გვხვდება.[13] [12]

წარმოშობა და განვითარება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ურუქის ვაზის ასლი პერგამონის მუზეუმში, ბერლინი, გერმანია [14]

გამომდინარე იქიდან, რომ ინანას ძალაუფლების სფერო ყველა სხვა ღვთაებისაგან განსხვავებით სხვადასხვა და წინააღმდეგობრივ ასპექტს მოიცავდა, ძველი შუმერის მკვლევართა დიდი ნაწილისთვის იგი დიდ პრობლემად იქცა.[15] მისი წარმოშობის შესახებ ორი ძირითადი თეორია არსებობს.[16] პირველი შეხედულების თანახმად ინანა ადრეული, ერთმანეთისგან სრულიად გასნსხვავებული რამდენიმე შუმერული ღვთაების სინკრეტიზმის შედეგია.[16] მეორე შეხედულების თანახმად კი ინანა თავდაპირველად სემიტური ღვთაება იყო, რომელიც სრული სტრუქტურირების შემდეგ შუმერულ პანთეონში შეიყვანეს და ყველა ის როლი მიაკუთვნეს, რაც სხვა ღვთაებებს არ მიეწერებოდათ.[17]

ურუქის პერიოდის ადრეულ ხანაში (ძვ.წ. 4000-3100 წ.წ.) ინანა ქალაქ ურუქთან ასოცირდებოდა.[8] აქადის იმპერიაში (ძვ.წ. 2334-2154 წ.წ.) სარგონ ძველის ზეობის ხანაში ინანა და იშთარი ისე ინტენსიურად სინკრეტიზირდა, რომ საბოლოოდ ერთ ღთვთაებად აღიქვეს.[7][10] აქადელმა პოეტმა, სარგონის ქალიშვილმა ერჰედუანამ ინანას არაერთი ჰიმნი მიუძღვნა, რომელშიც ქალღმერთს იშთართან აიგივებდა. [7][18] სარგონ აქადელმა ინანა და ანი თავისი ძალაუფლების წყაროდ გამოაცხადა, რის შედეგადაც ინანა-იშთარის კულტის გავლენა ძალიან სწრაფად შემცირდა. [7][8][9]

ბიბლიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Wolkstein & Kramer 1983, p. xviii.
  2. ↑ Nemet-Nejat 1998, p. 182.
  3. ↑ Wolkstein & Kramer 1983, p. xv.
  4. ↑ Penglase 1994, pp. 42–43.
  5. ↑ Kramer 1961, p. 101.
  6. ↑ 6.0 6.1 Mark 2011.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Leick 1998, p. 87.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Black & Green 1992, p. 108.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Wolkstein & Kramer 1983, pp. xviii, xv.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Collins 1994, pp. 110–111.
  11. ↑ Leick 1998, p. 86.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 Collins 1994, p. 110.
  13. ↑ 13.0 13.1 Leick 1998, p. 96.
  14. ↑ Suter 2014, p. 51.
  15. ↑ Vanstiphout 1984, pp. 225–228.
  16. ↑ 16.0 16.1 Vanstiphout 1984, p. 228.
  17. ↑ Vanstiphout 1984, pp. 228–229.
  18. ↑ Collins 1994, p. 111.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ინანა&oldid=4408670“-დან