ჯანდაცვა სომხეთში
ჯანდაცვა სომხეთში
|
„სამედიცინო დახმარება, მომსახურება — მოსახლეობისთვის პროფილაქტიკური, სამკურნალო, მედიკამენტური დახმარების გაწევა, დიაგნოსტიკური კვლევების ჩატარება, სარეაბილიტაციო მკურნალობა, სამედიცინო ექსპერტიზა, პარამედიკური და სხვა არასამთავრობო სამედიცინო მომსახურების გაწევა
— სომხეთის რესპუბლიკის კანონი სამედიცინო დახმარების, მოსახლეობის მომსახურების შესახებ თავი 1, სტატია 1, მუხლი 1.“
|
თანამედროვე ჯანდაცვის სისტემა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მსოფლიო ბანკის საკრედიტო პროგრამის ფარგლებში, სომხეთში შეიქმნა ოჯახის ექიმების გადამზადების 2 განყოფილება —რესპუბლიკის ჯანდაცვის სამინისტროს ჯანმრთელობის ეროვნულ ინსტიტუტში და ერევნის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტში და ერევნის No17 პოლიკლინიკის ბაზაზე შეიქმნა ოჯახის ექიმების პრაქტიკული უნარების მომზადების ცენტრი. დღეისათვის ხორციელდება პირველადი ჯანდაცვის ორგანიზაციის შემდგომი განვითარება საერთო საოჯახო პრაქტიკის პრინციპით: მუშავდება იურიდიული, ორგანიზაციული, ფინანსური საკითხები, მიმდინარე რეფორმის სამეცნიერო და მეთოდური მხარდაჭერა. 2007 წლიდან ხორციელდება ექიმის უფასო არჩევის პრაქტიკა, პირველადი სამედიცინო დახმარება (სომხეთში, ოჯახის ექიმებთან ერთად, ჯერ კიდევ მუშაობენ უბნის თერაპევტები და პედიატრები), რადგან ოჯახის ექიმის ინსტიტუტი სრულად არ არის ჩამოყალიბებული. ოჯახის ექიმები ძირითადად მუშაობენ რეგიონების სოფლის ამბულატორიებში, სადაც მოსახლეობას ისინი განსაკუთრებით სჭირდება. [1]
ქალაქების მაცხოვრებლებს, თავიანთი შეხედულებისამებრ, შეუძლიათ აირჩიონ ოჯახის ექიმი ან უბნის თერაპევტი და რაიონის პედიატრი ბავშვებისთვის. პირველადი ჯანდაცვის რეფორმის შედეგად უნდა ჩამოყალიბდეს ექიმის ახალი ტიპი. ბოლო წლების განმავლობაში მნიშვნელოვნად გაიზარდა ქვეყნის ბიუჯეტი და 2006 წელს სახელმწიფომ აიღო პასუხისმგებლობა სოციალური ჯანდაცვის სექტორზე და მოსახლეობაში უფასო სამედიცინო დახმარება დანერგა პირველადი ჯანდაცვის სექტორში (პოლიკლინიკები, ამბულატორიები).2006 წლამდე პირველადი ჯანდაცვის სერვისებში ვიწრო სპეციალისტების (გარდა რაიონის თერაპევტებისა და პედიატრების გარდა) მომსახურება ფასიანი იყო. ფასიანი იყო ლაბორატორიული და დიაგნოსტიკური ტესტებიც. ამასთან, მოსახლეობის სოციალურად დაუცველი ფენების გარკვეული ჯგუფების, აგრეთვე სოციალური დაავადებების მქონე პაციენტების მომსახურება, რომლებიც რეგისტრირებულნი არიან ამბულატორიებში, უფასო იყო. სომხეთის ჯანდაცვის სამინისტროს კონცეფცია რეფორმების სფეროში ითვალისწინებს ჯანსაღი მოსახლეობის მომსახურების გაუმჯობესებას ზუსტად პირველადი რგოლით. საჭირო იყო ექიმების მიმართ ხალხის ნდობის აღდგენა, პოლიკლინიკებში ხალხის დაბრუნება.[2]
კორუფცია ჯანდაცვის სისტემაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, სომხეთის ეროვნული ჯანდაცვის სისტემა მოექცა მწვავე კრიტიკის ქარცეცხლში ექიმებსა და სამედიცინო სფეროს სხვა მუშაკებში გავრცელებული კორუფციის გამო. 90-იანი წლების ეკონომიკური კოლაფსისა და მთავრობის მხრიდან დაფინანსების შემცირების შემდეგ , ბევრი თანამშრომელი იძულებული გახდა ქრთამი აეღო. ეს პრობლემა დღესაც შენარჩუნებულია და არჩეული თანამდებობის პირების ერთ-ერთი მთავარი პრობლემაა.
სპეციფიკური დაავადებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პოლიომიელიტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მას შემდეგ, რაც მონაცემები 2002 წელს გახდა ხელმისაწვდომი, პოლიომიელიტის არცერთი შემთხვევა არ დაფიქსირებულა.
აივ ინფექცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სომხეთში ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსის ინფექციის შემთხვევების რეგისტრაცია 1988 წელს დაიწყო. საერთო ჯამში, 2019 წლის 31 ივლისის მონაცემებით, ქვეყანაში სომხეთის მოქალაქეებს შორის დაფიქსირებულია აივ ინფექციის 3583 შემთხვევა, აქედან 429 - 2018 წლის განმავლობაში. რეგისტრირებული შემთხვევების ზოგად სტრუქტურაში მამაკაცი ჭარბობს (69%). დიაგნოზის დროს აივ ინფიცირებული ადამიანების ნახევარზე ოდნავ მეტი (51%) 25-39 ასაკობრივ ჯგუფშია. ქვეყანაში აივ ინფექციის გადაცემის ძირითადი გზებია ჰეტეროსექსუალური კონტაქტები (72%) და საინექციო ნარკოტიკების მოხმარება (20%). აივ ინფექციის გადაცემა ჰომოსექსუალური კონტაქტებით ხდება შემთხვევათა 4.4% -ში.[3][4]
მალარია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2006 წლიდან მალარიის ახალი შემთხვევები არ ყოფილა.
სიკვდილიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ბავშვთა სიკვდილიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჯანმოს მონაცემებით, 2002 წლიდან 2015 წლამდე ჩვილთა სიკვდილიანობა თითქმის განახევრდა [16]. 2017 წელს ის 11.3-მდე დაეცა (0.1%), რაც ყველაზე დაბალია ჯანმო-ს რეგისტრაციის შემდეგ, 1990 წელს.
5-დან 14 წლამდე ასაკის ბავშვები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1997-2017 წლებში 5-დან 14 წლამდე ბავშვების სიკვდილიანობა 0.18% -დან 0.21% -მდე მერყეობს.
მოზრდილები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2016 წელს 15-60 წლის ასაკში სიკვდილიანობა 11,6% -ით იყო შეფასებული, რაც პრაქტიკულად უცვლელი იყო 2000 წლის შემდეგ.[5][6]
არასწორი კვება და სიმსუქნე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2015-16 წლებში ჩატარებული გამოკითხვის თანახმად, სომხეთში ბავშვების 9% -ს ზრდის შეფერხება აქვს, აქედან 4% განიცდის მწვავე შეფერხებას, მაშინ, როდესაც 2005-2010 წლებში ბავშვების 18-19%-ში გამოვლინდა ზრდის შეფერხება. კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ სომეხი ბავშვების ოთხი პროცენტში წონის კლებაა სიმაღლესთან შედარებით. ორი პროცენტი სერიოზულად ცუდად იკვებება. კვლევამ ასევე დაადგინა, რომ ცუდი კვების გამო, სომეხი ბავშვები უფრო ჭარბი წონის მქონეები არიან. ხუთ წლამდე ბავშვების თოთხმეტი პროცენტი ჭარბწონიანია.
2014 წლის მდგომარეობით მოსახლეობის 6,3% -ის არასრულფასოვანი კვება პრაქტიკულად უცვლელი დარჩა 2007 წლიდან.[7]
სომხეთში 2017 წელს სიმსუქნის მაჩვენებელმა 19,5% შეადგინა, რაც უფრო დაბალია, ვიდრე რეგიონის ყველა ქვეყანაში და თითქმის ევროპის ყველა ქვეყანაში.[8][9]
მოწევა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თამბაქოს პოლიტიკა სომხეთში 2018 წლის თებერვლის მდგომარეობით კვლავ ძალზე ლიბერალურია, თითქმის არ მოქმედებს მოწევის შეზღუდვის კანონები. იმავდროულად, სომხეთში კანაფი ამჟამად აკრძალულია ყველა სახით გამოყენებისთვის.
ფარმაცევტული საშუალებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მოსახლეობას მედიკამენტებით უზრუნველყოფენ აფთიაქები. ფარმაცევტული საქმიანობისათვის საჭიროა უმაღლესი და საშუალო სპეციალიზებული განათლებისა და ლიცენზიის ქონა. ფარმაცევტული საქმიანობის ლიცენზიას გასცემს და აუქმებს მთავრობის მიერ უფლებამოსილი ორგანო. ეს ლიცენზია საჭიროა წამლების წარმოებისთვის, სამკურნალო მცენარეების გადამუშავებისა და რეალიზაციისთვის, სააფთიაქო საქმიანობის, წამლებით ვაჭრობის, წამლების იმპორტისა და ექსპორტის, ნარკოტიკული საშუალებებით ვაჭრობისათვის.
ფინანსური კრიზისი და ჯანდაცვის სისტემა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გლობალური ფინანსური კრიზისის შედეგების სწრაფი შეფასების ფარგლებში, 2009 წლის მარტსა და აპრილში ქვეყანაში ჩატარდა კვლევა. შედეგად, მან დადგინდა, რომ ადამიანები, რომლებმაც დაკარგეს სამუშაო ან არ მიუღიათ ფულადი გზავნილები სხვა ქვეყნებიდან, ჯანმრთელობის პრობლემების მოგვარებაში სირთულეებს აწყდებოდნენ ჯერ კიდევ მკვეთრი ეკონომიკური კრიზისის დაწყებამდე.
|
|
„"ხალხი იწყებს თვითმკურნალობას" —ელიზაბეტ დანიელიანი, ჯანმო-ს სომხეთის ორგანიზაციის ხელმძღვანელი.“
|
ადამიანები ან ელიან, რომ ჯანმრთელობის პრობლემა თავისით გაივლის ან სამედიცინო დახმარების ნაცვლად მიმართავენ შინაურ სამკურნალო საშუალებებს.[1]
სიცოცხლის ხანგრძლივობა სომხეთში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სომხეთი დსთ-ში სიცოცხლის ხანგრძლივობის მხრივ რეკორდსმენია. ქვეყანაში სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობაა 74,2 წელი (დსთ-ს ყველა სხვა ქვეყნებში სიცოცხლის ხანგრძლივობა დაბალია და 70,8 წელია აზერბაიჯანში, 68,2 წელი უზბეკეთში, 68,6 წელი უკრაინაში, 69,6 წელი ბელორუსში, 67,2 წელი რუსეთში და ა.შ. ).
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 "Armenians struggle for health care and medicines". WHO. July 2009. Retrieved 15 November 2018. (ინგლ.)
- ↑ Knapp, Caprice; Madden, Vanessa; Fowler-Kerry, Susan (2011). Pediatric palliative care : global perspectives. Dordrecht: Springer. p. 84. ISBN 978-9400725690.
- ↑ "Armenia is the only country having the certificate".[მკვდარი ბმული] www.hhpress.am. Retrieved 2018-02-24.(სომხ.)
- ↑ "WHO: GLOBAL GUIDANCE ON CRITERIA AND PROCESSES FOR VALIDATION: ELIMINATION OF MOTHER-TO-CHILD TRANSMISSION OF HIV AND SYPHILIS".
- ↑ "WHO | World Health Organization". დაარქივებული 2022-01-21 საიტზე Wayback Machine. gamapserver.who.int. Retrieved 2019-05-03.
- ↑ http://www.panorama.am/+:Армения+лидирует+в+СНГ+по+продолжительности+жизни+и+темпам+роста+промпроизводства.+2010.11.03.
- ↑ "Prevalence of obesity in the world" დაარქივებული 2018-01-19 საიტზე Wayback Machine. . Lay summary.
- ↑ "Ժողովրդագրության և առողջության հարցերի հետազոտություն 2015-16" (PDF).(სომხ.)
- ↑ "Overweight, But Malnourished: The Impact of Poor Diets on Armenia's Children".[მკვდარი ბმული] www.evnreport.com. Retrieved 2019-05-05.
