წოვათუშები

წოვათუშები, შემოკლებით წოვები, ანუ ბაცბები, ქართული ეროვნული ცნობიერების მქონე სუბეთნოსი (დაახლოებით 3 ათასი კაცი), სახლობენ ისტორიული თუშეთის ტერიტორიაზე, დღევანდელი ახმეტის მუნიციპალიტეტში, საქართველოში.

ორთოგრაფია

ამ ეთნონიმის სწორი დაწერილობა არის "წოვათუში", "წოვათუშები" (დეფისის გარეშე), თუმცა სამეცნიერო ლიტერატურაში, მათ შორის ქსე-ში, ხშირად ვხვდებით მის არასწორ დაწერილობასაც — "წოვა-თუში", "წოვა-თუშები".

ენა

მთავარი სტატია: ბაცბური ენა.

წოვათუშები ბილინგვუალები არიან. საუბრობენ ქართულად და წოვათუშურად, ანუ ბაცბურად, რომელიც ინგუშურის მონათესავე ენაა და ნახურ ენათა ჯგუფში შედის.

განსახლება

წოვები (ისევე როგორც, ნაწილობრივ, პირიქითა თუშები) მომთაბარე ცხოვრების წესს მისდევდნენ, რამდენადაც ოდითგანვე მათ სამეურნეო საქმიანობას წარმოადგენდა მეცხვარეობა. ამ ფაქტორმა განაპირობა, რომ წოვათუშების სოფლები გაშენებულია როგორც მთაში, ისე — ბარში:

• მთაში მათ ჰქონდათ სოფლები: ინდურთა, მოზართა, ეთელთა, ნაზართა, წარო, შავწყალა, საგირთა (სტიქიური უბედურებების გამო განადგურდა 1861 წელს) და ნადირთა;
• ბარში მოსახლეობდნენ:
  • პანკისის ხეობაში: ომალო, ხალაწანი, ბაწარა, ბირკიანი და სხვა;
  • ალვანის ველზე - ბახტრიონი, წიწალყურე, მუხროვანი, გურგალჭალა, ოთხთვალა, ალონი, ლაფანყური და ბაიჩლაყურე.

ლიტერატურა

• როლანდ თოფჩიშვილი, წოვა-თუშები. საქართველოს ეთნოგრაფია /ეთნოლოგია / ივანე ჯავახიშვილის ისტორიისა და ეთნოლ. ინ-ტი. თბ., 2010, გვ.154-162
• ბუქურაული ივ. თუშური ლექსები.მოამბე. №3. ტფილისი, 1895
• ნიჟარაძე ბ. ისტორიულ–ეთნოგრაფიული სტატიები. ტომი 1. თბ., 1962
• Шавхелишвили А. Тушины. Тбилиси, 2001
• Цискаришвили Ив. Записки о Тушети. Кавказ. 1848. №7, 1848

რესურსები ინტერნეტში

• ბელა შავხელიშვილი, წოვა-თუშები ქართულ სოციოკულტურულ სამყაროში, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის რეცენზირებადი ელექტრონული ბილინგვური სამეცნიერო ჟურნალი "სპეკალი", №4