ბიკინის ატოლი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ბიკინის ატოლი*
იუნესკოს მსოფლიო
მემკვიდრეობის ძეგლი

ქვეყანა მარშალის კუნძულების დროშა მარშალის კუნძულები
ტიპი ბუნებრივი
კრიტერიუმები iv, vi
სია [1]
რეგიონი** აზია და ოკეანეთი
კოორდინატები 11°35′00″ ჩ. გ. 165°23′00″ ა. გ. / 11.58333° ჩ. გ. 165.38333° ა. გ. / 11.58333; 165.38333
გაწევრიანების ისტორია
გაწევრიანება 2010  (34-ე სესია)
ნომერი 1339
* იხ. ინგლ. სახელი UNESCO-ს სიაში.
** იუნესკოს მიერ კლასიფიცირებული რეგიონი.
იუნესკოს დროშა მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 1339
ინგლ.რუს.ფრ.

ბიკინის ატოლი (ინგლ. Bikini Atoll) — ატოლი წყნარ ოკეანეში, მიკრონეზიის კუნძულებში. შედის მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის შემადგგენლობაში. 2010 წლიდან წარმოადგენს იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ობიექტს.

ბიკინის ატოლის შემადგენლობაში, ყველაზე დიდი კუნულია ბიკინი, რომლის ჩრდილოეთით მდებარე პატარა, 4 კმ-ის სიგრძის კუნძულ აომენზე 1946—1958 წლებში ბირთვული იარაღის ოცზე მეტი ცდა ჩატარდა.

გეოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ატოლის სურათი კოსმოსიდან. ჩრდილო-დასავლეთ კონცხზე ჩანს კრატერი, რომელიც 1954 წლის 1 მარტს «კასტლ ბრავოს» ბირთვული ცდებისას ჩამოყალიბდა.

ატოლი მდებარეობს რალიკის ჯაჭვის ჩრდილოეთ ნაწილში, კუნძულ აილინგინაედან ჩრდილო-დასავლეთით, დაახლოებით 75 კმ-ში. უახლოესი მატერიკიავსტრალია, მდებარეობს 3400 კმ-ში[1].

ატოლს აქვს არასწორი ფორმა, რომელიც გვაგონებს ოვალს. შედგება 23 მომცრო კუნძულისაგან, ანუ მოტუსაგან[2]. ბიკინის ხმელეთის ფართობი შეადგენს 6,01 კმ²-ს, ლაგუნის ფართობია — 594,14 კმ²[3]. ლაგუნის საშუალო სიღრმე შეადგენს 35—55 მეტრს[4].

ატოლი დაფარულია ატოლებისათვის დამახასიათებელი ხშირი მცენარეული საფარით, ძირითადად პიზონიით (ლათ. Pisonia).

ბიკინის ატოლზე კლიმატი ტროპიკულია. ხდება დამანგრეველი ციკლონები[1].

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ოპერაცია „გზაჯვარედინი", 1946 წელი

მარშალელების მითოლოგიური წარმოდგენების თანახმად, ატოლი შექმნა ღმერთმა ლოვამ[5].

ბიკინი პირველად ევროპელებმა აღმოაჩინეს 1825 წელს. ეს გააკეთა რუსეთის იმპერიის კაპიტანმა ოტო კოცებუმ, რომელმაც მას რუსი მეცნიერის, იოჰან ეშოლცის პატივსაცემად «ეშოლცის ატოლი» უწოდა[6]. თუმცა ადგილობრივები ატოლს ყოველთბის ბიკინის ეძახდნენ. მარშალულ ენაზე „Pik“ ნიშნავს ტერიტორიას, ხოლო „Ni“ — ქოქოსის კაკალს. 1946 წელს ატოლს ოფიციალურად ეწოდა ბიკინი. შემდგომში ატოლის გვერდით ბევრმა სავაჭრო, ვეშაპდამჭერმა და მისიონერულმა გემმა გაცურა.

1860-იან წლებში მარშალის კუნძულებზე გამოჩნდნენ პირველი გერმანელი კოპრის ვაჭრები, ხოლო 1874 წელს ესპანეთმა ოფიციალურად გამოაცხადა თავისი პრეტენზიები არქიპელაგზე[7]. 1885 წლის 22 ოქტომბერს მარშალის კუნძულები ესპანეთმა მიყიდა გერმანიის იმპერიას, რომელიც არქიპელაგს მართავდა ჯალუითის კომპანიის მეშვეობით. ოფიციალურად გერმანიის პროტექტორატი კუნძულებზე დამყარდა 1886 წლის 13 სექტემბერს[7]. 1906 წლის 1 აპრილიდან არქიპელაგის ყველა კუნძული შევიდა გერმანიის ახალი გვინეის შემადგენლობაში, რომელსაც მართავდა კაროლინის კუნძულების საოლქო ოფიცერი. 1914 წელს მარშალის კუნძულები დაიპყრეს იაპონელებმა[7]. 1922 წელს კუნძულები გახდა ერთა ლიგის სამანდატო ტერიტორია იაპონიის მართვის ქვეშ. 1947 წლიდან არქიპელაგი გახდა წყნარი ოკეანის კუნძულების სამანდატო ტერიტორიის ნაწილი აშშ-ის მართვის ქვეშ[7]. 1979 წელს მარშალის კუნძულებმა მიიღო შეზღუდული ავტონომია, ხოლო 1986 წელს აშშ-სთან ხელი მოეწერა შეთანხმებას თავისუფალი ასოციაციის შესახებ, რომლის თანახმადაც აშშ-მა აღიარა მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა. იმ დღიდან ბიკინი — მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის ნაწილია.

ბირთვული გამოცდები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საერთო ჯამში ატოლებზე ბიკინი და ენივეტოკი აშშ-მა 1946 წლიდან 1958 წლამდე პერიოდში მოახდინეს 67 ბირთვული გამოცდა[8].

1946 წლის მარტში აშშ-ის სამხედრო საზღვაო ძალებმა ბირთვული გამოცდების მომზადებასთან დაკავშირებით ევაკუაცია გაუკეთეს რონგერიკის ატოლის 167 მაცხოვრებელს. ორი წლის შემდეგ საკვების ნაკლებობის გამო ისინი ჯერ გადაასახლეს კვაჯალეინის ატოლზე, ხოლო შემდეგ კუნძულ კილიზე.[9]

1946 წლის ივლისში აშშ იყენებდა ატოლს ბირთვული იარაღის ორი გამოცდისათვის ოპერაცია „გზაჯვარედინი"ს ფარგლებში[8]. 1 ივლისს დიდი სიმძლავრის ბომბი ჩამოაგდეს ატოლის ლაგუნაში 73 მოძველებული ტიპის სამხედრო გემებზე; 25 ივლისს იქვე ჩატარდა ატომური მოწყობილობის წყალქვეშა აფეთქება[10].

1954 წლის 1 მარტს ატოლზე წყალბადის ბომბის («კასტლ ბრავო») გამოცდის დროს აფეთქებისაგან სერიოზულად დაშავდა შემთხვევით იქ მყოფი (170 კმ-ში) იაპონიის თევზსაჭერი გემის «ფუკურუ-მარუს» ეკიპაჟი.[8]

1968 წელს აშშ-ის ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ ატოლი უსაფრთხო იყო სიცოცხლისათვის და კუნძულელებს შეეძლოთ მასზე დაბრუნება. მათი ნაწილი დაბრუნდა 1970-იანი წლების განმავლობაში.[9]

ატოლის დაახლოებით 840 მოსახლე გარდაიცვალა კიბოს და სხვა დაავადებებისგან, რომელიც გამოწვეული იყო ამერიკული ბირთვული გამოცდებით[11]. ბიკინის დაახლოებით 7000 ყოფილმა მოსახლემ მოითხოვა, რომ ისინი მიეჩნიათ ამერიკული ბირთვული გამოცდების მსხვერპლად. მაგრამ ოფიციალურად ასეთებად მიიჩნიეს მხოლოდ 1865 ადამიანი, რომელთა დაახლოებით ნახევარი გარდაიცვალა[11]. დაზარალებულებს, რომელთაც აშშ უხდიდა კომპენსაციას საერთო თანხით 83 მილიონი დოლარი[12], გამოეკვეთათ 35 სხვადასხვა დაავადება.

მოსახლეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2011 წელს ატოლის მოსახლეობის რაოდენობამ შეადგინა 9 ადამიანი[13] (1973 წელს — 75 ადამიანი, 1980 წელს — 0 ადამიანი, 1988 წელს — 10 ადამიანი, 1999 წელს — 13 ადამიანი)[14]. ბიკინი შეადგენს მარშალის კუნძულების 33 მუნიციპალიტეტიდან ერთ-ერთს[15]. ქვეყნის პარლამენტის ქვედა პალატაში (მარშ. Nitijela) კუნძულს წარმოადგენს ერთი დეპუტატი[16].

საინტერესო ფაქტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ბიკინის ატოლზე ვითარდება მოვლენები იანუშ ვიშნევსკის რომანში ბიკინი.
  • ქალების საცურაო კოსტუმის სახელი ბიკინი წარმოიშვა ატოლ ბიკინის სახელიდან, უფრო ზუსტად — 1946 წელს იქ მიმდინარე ბირთვული გამოცდების შემდეგ.
  • ბიკინის ატოლზე ვითარდება მოვლენები ანიმაციური სერიალისა «ღრუბელი ბობი კვადრატული შარვალი»
  • 1946 წლის 22 დეკემბერს სამი ბირთვული გამოცდის შემდეგ გადაყირავდა და ჩაიძირა უკანასკნელი გერმანული მძიმე კრეისერი პრინცი ოიგენი.

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. 1.0 1.1 UN SYSTEM-WIDE EARTHWATCH Web Site. მარშალის კუნძულები. (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-09-19. ციტირების თარიღი: 2014-10-10.
  2. [ცხრილი 1.1. მარშალის კუნძულების გეოგრაფია. (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-10-30. ციტირების თარიღი: 2014-10-10. ცხრილი 1.1. მარშალის კუნძულების გეოგრაფია. (ინგლისური)]
  3. ბიკინის ატოლი. (ინგლისური)
  4. oceandots.com. ბიკინის ატოლი. (ინგლისური)
  5. Virginia Hamilton, Barry Moser. In the Beginning: Creation Stories from Around the World. — Harcourt Trade, 1988. — С. 105—106.
  6. უცხოური გემები მიკრონეზიაში. მარშალის კუნძულები. (ინგლისური)
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 World Statesmen.org. მარშალის კუნძულები. (ინგლისური)
  8. 8.0 8.1 8.2 U.S. Nuclear Testing Program in the Marshall Islands. (ინგლისური)
  9. 9.0 9.1 A Short History of the People of Bikini Atoll. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-06-25. ციტირების თარიღი: 2007-06-27.
  10. [Dive training. Bikini Atoll: A Nautical History Haven in the Marshall Islands. (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-05-09. ციტირების თარიღი: 2014-10-10. Dive training. Bikini Atoll: A Nautical History Haven in the Marshall Islands. (ინგლისური)]
  11. 11.0 11.1 [Yokwe Online. NewsLinks Vigils and Protests World-wide Remember «BRAVO» Victims. (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-03-04. ციტირების თარიღი: 2014-10-10. Yokwe Online. NewsLinks Vigils and Protests World-wide Remember «BRAVO» Victims. (ინგლისური)]
  12. Nuclear Claim Tribunal of The Marshall Islands. (ინგლისური)
  13. City Population — Statistics & Maps of the Major Cities, Agglomerations & Administrative Divisions for all Countries of the World
  14. მარშალის კუნძულების სტატისტიკის ბიურო. მარშალის კუნძულების მოსახლეობა. (ინგლისური)
  15. Office of the President, Republic of the Marshall Islands.. The Nitijela (Parliament).. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-10. ციტირების თარიღი: 29 მაისი 2008.
  16. მარშალის კუნძულების კონსტიტუცია, თ. 4, § 2, პ. 1.