აღდაშის რაიონი
| რაიონი | ||
|---|---|---|
|
აღდაშის რაიონი აზერ. Ağdaş rayonu | ||
| ქვეყანა |
 აზერბაიჯანი | |
| რეგიონი | არანის რეგიონი | |
| ადმ. ცენტრი | აღდაში | |
| კოორდინატები | 40°38′00″ ჩ. გ. 47°28′00″ ა. გ. / 40.63333° ჩ. გ. 47.46667° ა. გ. | |
| რაიონის ხელმძღვანელი | რაფიკ ნიფთალიევი | |
| დაარსდა | 1930 | |
| ფართობი | 1 023 კმ² | |
| ოფიციალური ენა | აზერბაიჯანული ენა | |
| მოსახლეობა | 107 900 კაცი (2017) | |
| სიმჭიდროვე | 91 კაცი/კმ² | |
| ეროვნული შემადგენლობა | აზერბაიჯანელები;ლეზგები;რუსები[1]. | |
| სატელეფონო კოდი | +994 193 | |
| საფოსტო ინდექსი | 0300 | |
| საავტომობილო კოდი | 03 | |
| ოფიციალური საიტი | agdash-ih.gov.az/index.html | |
| ||
აღდაშის რაიონი (აზერ. Ağdaş rayonu) — ადმინისტრაციული ერთეული აზერბაიჯანში. ცენტრი — ქალაქი აღდაში. რაიონში 26 მუნიციპალიტეტია.
რაიონი ჩამოყალიბდა 1930 წლის 8 აგვისტოს[2].
ეტიმოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რაიონის სახელწოდება მომდინარეობს რაიონული ცენტრისგან, ქალაქ აღდაშისგან. ტოპონიმი აღდაში თურქულია და მომდინარეობს თურქ-ოღუზთა აფშარიდთა ტომისგან[3].
გეოგრაფია და ბუნება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რაიონი ესაზღვრება ჩრდილოეთით შაქის, ჩრდილო-აღმოსავლეთით ოღუზს, აღმოსავლეთით გაბალას, გოქჩაის და უჯარს, სამხრეთ-აღმოსავლეთით ზარდაბს, სამხრეთ-დასავლეთით ბარდას და დასავლეთით ევლახის რაიონებს.
აღდაშის რაიონი მდებარეობს შირვანის ველის ჩრდილო-აღმოსავლეთით და აჯინოურის მთისწინეთის სამხრეთით. რაიონის რელიეფი უმეტესად დაბლობიანია. მოიპოვება თიხა[4]. ძირითადად რაიონში გავრცელებულია ნაცრისფერ-მდელოს ნიადაგები. სტეპური და ნახევრად უდაბნოს ტიპის მცენარეები. ლანდშაფტი ნახევრადუდაბნოა და მშრალი უდაბნო[5].
ცხოველებიდან ცხოვრობენ მგლები, მელა, გარეული ღორი და სხვა. ფრინველთაგან — კაკაბი, ხოხობი და სხვ. აღდაშის რაიონში ბინადრობს ისეთი ქვეწარმავლები, როგორიცაა ჯოჯოსებრნი.
კლიმატი ზომიერია, მშრალი, სუბტროპიკული. იანვრის საშუალო ტემპერატურაა 1.2 - 1.4 ° C, ივლისში 25 - 27 ° C. საშუალო წლიური ნალექი 300-450 მმ-ია. ტურიანჩაი მიედინება აღდაშის რეგიონში, ხოლო მტკვარი მიედინება ჩრდილო-დასავლეთის საზღვრის გასწვრივ.
მოსახლეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1976 წელს მოსახლეობის სიმჭიდროვე შეადგენდა 61.9 ადამიანს კილომეტრზე[5], 2017 წელს ეს ციფრი იყო 106 ადამიანი კილომეტრზე.
2009 წელს მოსახლეობის 66.6% სოფლებში ცხოვრობდა[6].
რაიონის ეკონომიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
საბჭოთა პერიოდში, რეგიონში განვითარდა ძირითადად სოფლის მეურნეობა, გაიზარდა ბამბის წარმოება. 1975 წელს რაიონში მუშაობდა 30 კოლექტიური მეურნეობა და 3 სახელმწიფო მეურნეობა. 1975 წელს გამოსაყენებელი მიწის ფართობი იყო 53.1 ათასი ჰექტარი - აქედან: 29.9 ათასი ჰექტარი სახნავი მიწა, 1,6 ათასი ჰექტარი მიწის მრავალწლიანი ნარგავებისთვის, 1,4 ათასი ჰექტარი გამოყოფილი თივისთვის, 19.6 ათასი ჰექტარი საძვრისთვის. 29.9 ათასი ჰექტარიდან 48% არის გამოყოფილი მარცვლეული და პარკოსანი კულტურებისთვის, 26% სამრეწველო კულტურებისთვის, კერძოდ, ბამბაზე, 2% ბოსტნეულსა და კარტოფილზე, 24% საკვებად კულტურებზე[7]. იზრდება ხილი. რაიონის სახელმწიფო მეურნეობებში და კოლექტიურ მეურნეობებში შედიოდა 20.3 ათასი პირუტყვი. 1975 წელს საოლქო მეურნეობებმა სახელმწიფოს მიჰყიდეს 18.7 ათასი ტონა მარცვლეული, 11.8 ათასი ტონა ბამბა და 141.6 ათასი ტონა აბრეშუმი. იყო სატყეო მეურნეობა.
დღეს რაიონი მიეკუთვნება არანის ეკონომიკურ რეგიონს. აღდაშის რაიონი ძირითადად სოფლის მეურნეობის ადგილია[5]. რეგიონში ყვავის ბამბა, მეცხოველეობა, ბოსტნეულის მოშენება, მარცვლეულის მოშენება და მეურნეობა. რეგიონში ნაყოფიერი მიწებია 58.3 ათასი ჰექტარი, რომელთაგან 21.1 ათასი ჰექტარი საძოვრებისთვის არის გამოყოფილი, 33.3 ათასი ჰექტარია დათესილი, ხოლო 1,1 ათასი ჰექტარი გამოიყოფა ბაღებისთვის[8]. 2018 წელს რაიონის ფერმერებმა 1,8 ათას ტონაზე მეტი ბრინჯი მიიღეს[9].
რეგიონში არის კვების პროდუქტების ქარხანა, საკონდიტრო ნაწარმისა და ფქვილის ქარხანა, სამკერვალო და ქსოვის კომპანია, აგურის ქარხანა. 2014 წელს გაიხსნა ახალი საკვების ქარხანა ("Gilan Holding")[10].
ინფრასტრუქტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რაიონში გადის ბაქო-ყაზახის გზატკეცილი, ბაქო-თბილისის სარკინიგზო მაგისტრალი, მინგაჩევირ-ბაქოს ელექტროგადამცემი ხაზი, ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანისა და ბაქო-სუფსას მილსადენები, ბაქო-ერზურუმის გაზსადენი[6].
რაიონში მოსახლეობის ელექტროენერგიით უზრუნველსაყოფად 5 ქვესადგური და 277 ტრანსფორმატორი მოქმედებს. 39 დასახლებას ბუნებრივი გაზის მიეწოდება. უბანში არის 3 წყლის გამწმენდი ნაგებობა; 34 სოფელში არტეზიული ჭები იქნა გაშენებული. 2013 წელს რაიონის 27 დასახლებას ჰქონდა სატელეფონო კომუნიკაცია[11]. 2008 წლის მდგომარეობით, რაიონში არის 32 საფოსტო განყოფილება[5].
კულტურა, განათლება და ჯანმრთელობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1932 წლის იანვრიდან რაიონში გამოიცემა სოციალურ-პოლიტიკური გაზეთი „აღდაში“. 1938 წელს რაიონში დაიწყო რადიო მაუწყებლობა[7].
2009 წელს რაიონში შეიქმნა 30 სკოლამდელი დაწესებულება, 68 საშუალო სკოლა, საშუალო ტექნიკური და სპეციალური სკოლა, 2 სამუსიკო სკოლა, 49 კულტურის სახლი და 58 კლუბი, 3 მუზეუმი და 82 ბიბლიოთეკა[5].
აგდაშის რეგიონში ფუნქციონირებს 9 საავადმყოფო 715 საწოლით, 19 სამედიცინო ამბულატორიული კლინიკა, 1 ბავშვთა კლინიკა, ტუბერკულოზის დისპანსერი, ეპიდემიოლოგიისა და ჰიგიენის ცენტრი[5]. 2009 წელს რაიონის სამედიცინო დაწესებულებებში მუშაობდა 165 ექიმი, 10 სტომატოლოგი, 689 სამედიცინო მუშაკი, მათ შორის 241 მეანი.
აღდაშის რაიონი მდიდარია არქიტექტურული ძეგლების რაოდენობით.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Официальная перепись 2009 г.
- ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-11-27. ციტირების თარიღი: 2019-09-27.
- ↑ AZƏRBAYCAN TOPONĠMLƏRĠNĠN ENSĠKLOPEDĠK LÜĞƏTĠ
- ↑ Ağdaş rayonu // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası / M. K. Kərimov. — Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, 2007. — Т. Azərbaycan.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Агдаш рајону // Азербайджанская советская энциклопедия: в 10 томах = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы (азерб.) / Ҹ. Гулијевин редаксијасы илә. — Б.: АСЕ-нын баш редаксијасы. — Т. 1. — С. 113—114.
- ↑ 6.0 6.1 Общегосударственная перепись населения Азербайджана. 2009, Баку.
- ↑ 7.0 7.1 Агдаш рајону // Азербайджанская советская энциклопедия: в 10 томах = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы (азерб.) / Ҹ. Гулијевин редаксијасы илә. — Б.: АСЕ-нын баш редаксијасы. — Т. 1. — С. 113—114.
- ↑ Информация по административно-территориальной единице. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-12-25. ციტირების თარიღი: 2019-09-27.
- ↑ Ağdaşda çəltik sahələrində məhsul yığımı davam edir
- ↑ GİLAN YEM EMALI ZAVODUNUN AÇILIŞI. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-12-02. ციტირების თარიღი: 2019-09-27.
- ↑ İnfrastruktur