პოზნანის დიდი სამთავრო
| პოზნანის დიდი სამთავრო Wielkie Księstwo Poznańskie Großherzogtum Posen სამთავრო | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
.svg)
| |||||||||
| დედაქალაქი | პოზნანი | ||||||||
| ენა | პოლონური, გერმანული | ||||||||
| რელიგია | კათოლიციზმი | ||||||||
| ფართობი | 28,951 კმ² (1849) | ||||||||
| მოსახლეობა | 1,350,000 კ. (1849) | ||||||||
| დინასტია | ჰოენცოლერნები | ||||||||
| პოზნანის უზენაესი ჰერცოგი, პრუსიის მეფე | |||||||||
| - 1815 - 1840 | ფრიდრიხ ვილჰელმ III | ||||||||
| - 1840 - 1849 | ფრიდრიხ ვილჰელმ IV | ||||||||
| ისტორია | |||||||||
| - 9 ივნისი 1815 | ვენის კონგრესი | ||||||||
პოზნანის დიდი სამთავრო (ასევე პოზნანის დიდი საჰერცოგო, როგორც ვარიანტი პოზნანის; გერმ. Großherzogtum Posen; პოლ. Wielkie Księstwo Poznańskie) — საჰერცოგო, პოლონურ წყაროებში სამთავრო, შეიქმნა ვენის კონგრესის (1814-1815) გადაწყვეტილებით ვარშავის საჰერცოგოს დასავლეთ ტერიტორიების საფუძველზე, ადრე ცნობილი იყო როგორც დიდი პოლონეთი (Великапольша). პოლიტიკურ-ადმინისტრაციულად გახდა ავტონომია პრუსიის შემადგენლობაში, შემდეგ 1848 წლის რევოლუციის დამარცხების შემდეგ — გახდა პრუსიის პროვინცია (პროვინცია პოზენი). აღმოსავლეთით ესაზღვრებოდა პოლონეთის სამეფოს, რომელიც მიერთებულ იქნა რუსეთის იმპერიას.
ისტორია და განვითარება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]თავდაპირველი პირობებით პოზნანის დიდ სამთავროს დაპირებული ჰქონდა ფართო შიდა ავტონომია პრუსიის შემადგენლობაში, რომელიც პრუსიამ უზრუნველყო მხოლოდ მცირე დროით. უკვე 1820 წელს სამთავროს ავტონომიურმა ორგანოებმა დაკარგეს რეალური ძალაუფლება და გადაიქცნენ პრუსიის ადმინისტრაციის მხოლოდ საკონსულტაციო დანამატად, სადაც თანამდებობებზე თითქმის ყოველთვის მხოლოდ გერმანელებს ნიშნავდნენ. პოლონეთის სამეფოსთან შედარებით, რომელიც რუსეთის იმპერიასთან იყო მიერთებული, სადაც პოლონეთის რუსიფიკაცია პოლონეთის აჯანყებამდე მიმდინარეობდა შედარებით ნელა, პოლონური ადმინისტრაციული და საგანმანათლებლო ორგანიზაციები პრუსიაში დათხოვილ იქნა და საკმაოდ მალე გააუქმეს. პოლონური ენა ჯერ კიდევ 1825 წელს მთლიანად იყო ამოღებული ოფიციალური სფეროდან. 1831 წლის შემდეგ პრუსიამ განავრცო და გააძლიერა გერმანიზაციის პოლიტიკა სამთავროს პოლონურ მოსახლეობას შორის.
გერმანიის 1848-1849 წლის რევოლუციის ჩახშობის დროს სამთავრო გადაქცეული იყო პოზენის პროვინციად, თუმცა პრუსიის ხელწიფენი რომლებიც 1871 წლიდან გერმანიის იმპერატორები, მაინც ატარებდნენ პოზნანის დიდი ჰერცოგის ტიტულს.
მოსახლეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]საჰერცოგოს ტერიტორია შეადგენდა 28.951 კმ²
შედარებისათვის, რუსეთის პრივისლინსკის მხარეში რომლის ფართობი 128.500 კმ² შეადგენდა მოსახლეობა გაიზარდა 3,3 მლნ ადამიანიდან 1815 წელს, 6,1 მლნ ადამიანამდე 1870 და 10,1 მლნ 1900 წელს. პოლონელების შედარებით მცირერიცხობრივობის მიზეზით პოზნანში, გერმანიზაცია უფრო წარმატებით მიმდინარეობდა ვიდრე პოლონეთის რუსიფიკაცია. პოლონელების წილი საჰერცოგოში შემცირდა 73 %-იდან (657 ათასი) 1815 წელს 64 %-მდე (1,344 მლნ.) 1910 წელს, ხოლო გერმანელების წილი გაიზარდა 25 %-დან (225 ათასი) 31 %-მდე (651 ათასი), ებრაელების 2-დან 5 %-მდე. გერმანულმა ენამ მნიშვნელოვნად შეავიწროვა პოლონური განსაკუთრებულად ოფიციალურ სფეროში.