პანფილო დე ნარვაესი
| პანფილო დე ნარვაესი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 1478 |
| გარდაცვალების თარიღი |
1528 (50 წლის) მექსიკის ყურე |
| ქვეშევრდომობა | ესპანეთი |
| საქმიანობა | ესპანელი კონკისტადორი |
პანფილო დე ნარვაესი (ესპ. Pánfilo de Narváez; დ. 147? — გ. 1528) — ესპანელი კონკისტადორი და ჯარისკაცი ამერიკაში. დაიბადა ესპანეთში. მონაწილეობდა კუბის დაპყრობაში და სათავეში ჩაუდგა ექპედიციას კამაგუეისკენ, სადაც ბართოლომე დე ლა კასასის თანხლებით იმყოფებოდა.
ის ყველაზე მეტად ახსოვთ, როგორც ორი წარუმატებელი ექსპედიციის ლიდერი: 1520 წელს მექსიკაში გაგზავნა კუბის გუბერნატორმა დიეგო ველასკეს დე კუელარმა, რომლის მიზანი იყო ერნან კორტესის შემოჭრის შეჩერება. მიუხედავად იმისა, რომ მისი 900 კაციანი ჯგუფი აღემატებოდა კორტესისას, ნარვაესი დამარცხდა, თვალი დაკარგა და ტყვედ აიყვანეს. მექსიკაში რამდენიმეწლიანი ტყვეობის შემდეგ, იგი დაბრუნდა ესპანეთში, სადაც მეფე კარლ V- მ დაასახელა იგი ადელანტადოდ, ლა ფლორიდის გამოკვლევისა და კოლონიზაციის მისიით. 1527 წელს ნარვაესი ესპანეთიდან გაემგზავრა ხუთი გემით და 600 კაცით, მათ შორის იყო ალვარ ნუნიეს კაბესა დე ვაკა, რომელმაც მოგვიანებით აღწერა ექსპედიცია თავის პუბლიკაციაში, Relación, 1542 წელს და კვლავ 1555 წელს. კუბის სამხრეთით, ქარიშხალმა რამდენიმე გემმა დაამსხვრია. ექსპედიციის გადარჩენილმა ნაწილმა კუბა დატოვა 1528 წლის თებერვალში და გაემგზავრა რიო-დე-პალმას მიმართულებით, ახლანდელ ტამპიკოსთან, მექსიკაში. იმის გამო, რომ ადგილი არასასურველი იყო დასახლებისთვის, ნარვაესმა ბრძანა, რომ ექსპედიცია გაყოფილიყო, გემებით 100 კაცი და 10 ქალი განაგრძობდა მოგზაურობას, ხოლო 300 კაცი და 42 ცხენი ხმელეთით გაემგზავრებოდნენ. მათი გეგმა იყო ჩრდილოეთით მცირე მანძილზე გამგზავრება და დიდ ნავსადგურზე გადასასვლელის პოვნა. ჩრდილოეთით დიდი ნავსადგური არ არსებობდა. სახმელეთო ექსპედიცია აშშ – ის ყურის სანაპიროს გასწვრივ, ჩრდილო – აღმოსავლეთისკენ მიმავალი გზით ცდილობდა მექსიკის ყურის სანაპიროზე პანუკოს პროვინციაში მისვლას. მათ მიაღწიეს ამჟამინდელ წმინდა მარკის მდინარეს. ნარვაესმა ბრძანა ნავების აგება და ექპედიციის 250-მა გადარჩენილმა წევრმა დასავლეთით გაცურა ყურის გასწვრივ, პანუკომდე მიღწევის იმედით. ქარიშხალმა დაღუპა ექსპედიციის უდიდესი ნაწილი გალვესტონის კუნძულის მახლობლად, ხოლო დაახლოებით 80 ადამიანი გამორიყა ნაპირზე. ნარვაესი და მცირე ჯგუფი ზღვას ტივით გაუყვნენ და მას, შემდეგ აღარ უნახავთ.
დაბადება და ოჯახი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]პანფილო დე ნარვაესი დაიბადა კასტილიაში (კუელარში ან ვალიადოლიდში) 1470 ან 1478 წელს. ის იყო დიეგო ველასკეს დე კუელარის ნათესავი, კუბის პირველი ესპანელი გუბერნატორი. მისი ძმისშვილი იყო ანტონიო ველასკეს დე ნარვაესი. ბართოლომე დე ლა კასასმა აღწერა იგი, როგორც "ავტორიტეტული პიროვნება, ტანმაღალი და სიწითლისკენ მიდრეკილი ქერა"[1]
იამაიკა და კუბა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ნარვაესი მონაწილეობდა ესპანეთის მიერ იამაიკის დაპყრობაში, 1509 წელს. 1511 წელს ის გაემგზავრა კუბაში, რათა მონაწილეობა მიეღო ამ კუნძულის დაპყრობაში, დიეგო ველასკეს დე კუელარის მეთაურობით.[2]:81,111,114,117–119 იგი ხელმძღვანელობდა ექსპედიციებს კუნძულის აღმოსავლეთ ბოლოში, ბარტოლომე დე ლა კასასთან და ხუან დე გრიხალვასთან ერთად.
1515 წელს პანფილო დე ნარვაესი და ანტონიო ველასკესი იყვნენ კუბაში პირველი ადვოკატები.[2]
მექსიკა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1519 წელს, კუბის გუბერნატორმა დიეგო ველასკეს დე კუელარმა დაავალა და დააფინანსა ერნან კორტესი, მექსიკაში ექსპედიციისთვის. მაგრამ მალევე შეიცვალა აზრი, თუმცა კორტესი არ დაემორჩილა და დაგეგმილი ექსპედიცია წამოიწყო, რამაც საბოლოოდ გამოიწვია აცტეკების იმპერიის დამხობა. ველასკესმა, კუბაში ჩამოსვლისას, ნარვაესი დანიშნა მექსიკის გუბერნატორად და 1400 კაცითა და 19 გემით გაგზავნა მექსიკაში, კორტესის შესაჩერებლად.[3]:280–281
ნარვაესი გაემგზავრა ვერაკრუსში, სადაც კორტესმა მცირე გარნიზონი დატოვა და გადაინაცვლა აცტეკების დედაქალაქ ტენოჩტიტლანში. გარნიზონს მართავდა კორტესის კაპიტანი, გონსალო დე სანდოვალი, რომელმაც მოახერხა ნარვაესის რამდენიმე თანამებრძოლის შეპყრობა და მათი გაგზავნა ტენოჩტიტლანში, რათა ეცნობებინათ კორტესისთვის მომავალი საფრთხის შესახებ. ნარვაესმა გარნიზონი ვერ დაამარცხა და დაბანაკდა ტოტონაკების ქალაქ კემპოალაში.[3]
როდესაც ნარვაესის ჩამოსვლის ამბავმა მიაღწია კორტესს, ამ უკანასკნელმა შეკრიბა თავისი ჯარების კონტინგენტი, დაახლოებით 250 კაცი, და დაბრუნდა სანაპიროზე. 1520 წლის 27 მაისს, კორტესის რაზმი თავს დაესხა ნარვაესის ბანაკს. ნარვაესი მძიმედ დაიჭრა, დაკარგა მარჯვენა თვალი. იგი ტყვედ აიყვანეს და ორი წელი გაატარა პატიმრობაში ვერაკრუსის გარნიზონზე, სანამ ის ესპანეთში დაბრუნდებოდა. მისი მებრძოლები, რომელთაც კორტესი ოქროს შეჰპირდა, შეუერთდნენ დამპყრობლებს და დაბრუნდნენ ტენოჩტიტლანში, სადაც მონაწილეობდნენ აცტეკების იმპერიის დაპყრობაში.[4]
ამ პერიოდში, სასიკვდილო დაავადება ყვავილი გავრცელდა ნარვაესის ჯგუფიდან ადგილობრივ მოსახლეობაზე, ახალი ესპანეთის ვიცე-სამეფოში.[3]
რეკომენდებული ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- MacDougald, James. The Pánfilo de Narváez Expedition of 1528: Highlights of the Expedition and Determination of the Landing Place. Marsden House: St. Petersburg. 2018. ISBN 978-1-4834-8671-0
- Maura, Juan Francisco (2008) (in Spanish). "El Gran Burlador de Ámerica: Alvar Núñez Cabeza de Vaca". Parnaseo-Lemir. Valencia:Universidad de Valencia. ISSN 1579-735X.
- "Pánfilo de Narváez". Encyclopedia of World Biography. Vol. 11. 2nd ed. Detroit: Gale, 2004. p. 315.
- Reséndez, Andrés (2007). A Land So Strange: The Epic Journey of Cabeza de Vaca. Basic Books, Perseus. ISBN 978-0-465-06840-1
- Schneider, Paul (2006). Brutal Journey: The Epic Story of the First Crossing of North America. Henry Holt. ISBN 978-0-8050-6835-1
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- "Cabeza de Vaca's Trail with Pánfilo de Narváez in North America"
- "Alvar Nuñez Cabeza de Vaca". The West. PBS.
- Biography of Pánfilo de Narváez დაარქივებული 2012-11-01 საიტზე Wayback Machine. . About.com.
- Historia de las Indias. Bartolome de las Casas.
- Shipwrecked by "Alvar Nuñez Cabeza de Vaca, and the Description of the Journey Which he Made Through Florida with Panfilo de Narvaez," from the World Digital Library
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Goodwyn, F. (1949). Pánfilo de Narváez, A Character Study of the First Spanish Leader to Land an Expedition to Texas. The Hispanic American Historical Review, 29(1), 150-156.
- ↑ 2.0 2.1 Floyd, Troy (1973) The Columbus Dynasty in the Caribbean, 1492-1526. Albuquerque: University of New Mexico Press, გვ. 131, 164, 168.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Diaz, B., 1963, The Conquest of New Spain, London: Penguin Books, ISBN 0140441239
- ↑ Charles M. Robinson. 2004. The Spanish Invasion of Mexico 1519-1521. Osprey Publishing, pp. 49-50