მარი უნდერი
| მარი უნდერი | |
|---|---|
| ესტ. Marie Under | |
.jpg) | |
| დაბადების თარიღი | 27 მარტი, 1883[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] |
| დაბადების ადგილი | ტალინი[1] |
| გარდაცვალების თარიღი | 25 სექტემბერი, 1980[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] (97 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | სტოკჰოლმი[1] |
| დასაფლავებულია | სკუგსჩიურკოგორდენი |
| საქმიანობა | პოეტი, არქავისტი, მთარგმნელი, მწერალი და ჟურნალისტი |
| მოქალაქეობა |
 რუსეთის იმპერია ესტონეთი შვედეთი |
| ჯილდოები | Henrik Visnapuu Literature Prize |
| მეუღლე | Artur Adson და Carl Hacker |
| შვილ(ებ)ი | Hedda Hacker და Dagmar Stock |
მარი უნდერი ( დ. 27 მარტი, 1883 – გ. 25 სექტემბერი, 1980) — ერთ-ერთი უდიდესი ესტონელი პოეტი . იგი ნობელის პრემიაზე იყო ნომინირებული ლიტერატურის დარგში 12 ცალკეულ წელიწადში. [10] [11] [12] [13] [14]
ადრეული წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]უნდერი დაიბადა რევალში (ახლანდელი ტალინი), ესტონეთის სკოლის მასწავლებლების პრიდუს (1843–1930) და ლეენა ანდერის ( ძვ. კერნერი) (1854–1934) ოჯახში. მას ჰყავდა ორი უფროსი და-ძმა, ევანჯელინი (1880–1932?) და გოტრიდი (1881–1882) და ორი უმცროსი, ბერტა (1885–1974) და კრისტფრიდი (1887–1934). სწავლობდა გოგონათა გერმანულ კერძო სკოლაში. სკოლის დამთავრების შემდეგ მუშაობდა წიგნის მაღაზიაში გამყიდველად. თავისუფალ დროს წერდა პოეზიას გერმანულ ენაზე. 1902 წელს იგი დაქორწინდა ესტონელ ბუღალტერ კარლ ჰაკერზე. მოსკოვის გარეუბანში, კუჩნოში ყოფნისას წყვილს ორი შვილი, დაგმარი და ჰედა შეეძინა. თუმცა, 1904 წელს მას შეუყვარდა ესტონელი მხატვარი ანტს ლაიკმაა . ლაიკმამ დაარწმუნა, რომ მისი პოეზია ესტონურად ეთარგმნა და მისი ნათარგმნი ნაწარმოებები ადგილობრივ გაზეთებს წარუდგინა.
დაბრუნება ესტონეთში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1906 წელს უნდერი დაბრუნდა რევალში (ახლა: ტალინი) . 1913 წელს იგი შეხვდა არტურ ადსონს, რომელიც მისი მდივანი გახდა. მან ასევე შეადგინა მის მიერ გამოქვეყნებული პოეზიის პირველი ტომი. 1924 წელს უნდერი დაშორდა კარლ ჰაკერს და დაქორწინდა ადსონზე.
1910-იანი წლების ბოლოს უნდერი მონაწილეობდა სიურუს გავლენიან ლიტერატურულ მოძრაობაში. ფინურ მითოლოგიაში ცეცხლის ფრინველის სახელით დაარსდა 1917 წელს და იყო ექსპრესიონისტული და ნეორომანტიული მოძრაობა, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა ახალგაზრდა ესტონეთის ფორმალისტურ ტრადიციას. სხვა ესტონელი პოეტები და ავტორები, რომლებიც მონაწილეობდნენ სიურუს მოძრაობაში, იყვნენ პიტ არენი, ოტო კრუსტენი, ფრიდებერტ ტუგლასი, არტურ ადსონი, ავგუსტ გაილიტი, იოჰანეს სემპერი და ჰენრიკ ვისნაპუ . 1917-1919 წლებში პოეტთა ჯგუფმა გამოსცა პოეზიის სამი ტომი. 1919 წელს ჯგუფში არსებული კონფლიქტის გამო ვისნაპუმ და გაილიტმა დატოვეს, ხოლო იოჰანეს ვარსი და ავგუსტ ალი შეუერთდნენ ახალ წევრებად. [15] [16]
უნდერი იყო ესტონეთის მწერალთა კავშირის ერთ-ერთი დამაარსებელი 1922 წელს. [17]
1920-იან წლებში უნდერი ხშირი სტუმარი იყო რუსი პოეტის, იგორ სევერიანინის სახლში, სოფელ ტოილაში, სადაც ის ხშირად მიდიოდა შვებულებაში. სევერიანინმა გამოსცა უნდერის ნაშრომები თარგმანების წიგნი . [18] სევერიანინი არ ლაპარაკობდა ესტონურად და საფუძვლად იყენებდა სიტყვა-სიტყვით თარგმანებს. [19]
ცხოვრება გადასახლებაში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1944 წლის სექტემბრიდან სსრკ-მ ხელახლა დაიკავა ესტონეთი . უნდერი და მისი ოჯახი შვედეთში გაიქცნენ. მათ თითქმის ერთი წელი გაატარეს ლტოლვილთა ბანაკში . 1945 წელს ოჯახი საცხოვრებლად გადავიდა მალარჰოჟდენში, სტოკჰოლმის გარეუბანში, შვედეთი, სადაც უნდერი სიკვდილამდე ცხოვრობდა. იგი გარდაიცვალა სტოკჰოლმში 1980 წლის 25 სექტემბერს და დაკრძალეს სკუგსჩიურკოგორდენში, სტოკჰოლმი. 2015 წლის იანვარში გამოაცხადეს, რომ იგი ესტონეთში უნდა დაეკრძალათ. [17] 2016 წლის 9 ივნისს უნდერი და ადსონი დაკრძალეს ტალინში, რაჰუმეს სასაფლაოზე, ქალიშვილ ჰედა ჰაკერთან და დასთან, ბერტასთან ერთად. [20]
თარგმანები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]უნდერის ნამუშევარი ითარგმნა მინიმუმ 26 ენაზე. ის არის ერთ-ერთი საუკეთესო თარგმნილი ესტონელი ავტორი. [21]
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ესტონური ლიტერატურული ჟურნალის სტატია Archived 2002-10-17 , einst.ee
- მარი Under სურათებში, kirmus.ee
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Deutsche Nationalbibliothek Record #119247186 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ 3.0 3.1 SNAC — 2010.
- ↑ 4.0 4.1 FemBio database
- ↑ 5.0 5.1 Eesti biograafiline andmebaas ISIK
- ↑ 6.0 6.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ 7.0 7.1 Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
- ↑ 8.0 8.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 9.0 9.1 Munzinger Personen
- ↑ Nomination Database. ციტირების თარიღი: 2017-01-31
- ↑ Nominations 1968. ციტირების თარიღი: 2022-02-03
- ↑ Nominations 1969. ციტირების თარიღი: 2022-02-03
- ↑ Nominations 1970. ციტირების თარიღი: 2022-02-03
- ↑ Nominations 1971. ციტირების თარიღი: 2022-02-03
- ↑ Jean Albert Bédé, William Benbow Edgerton, Columbia Dictionary of Modern European Literature, Columbia University Press, 1980, ISBN 0-231-03717-1, p237
- ↑ Rubulis, Aleksis. Baltic Literature. University of Notre Dame Press,1970.
- ↑ 17.0 17.1 Tambur, S.. (4 January 2015) Estonia's most influential poet to be reburied. Eesti Rahvusringhääling. ციტირების თარიღი: 2 May 2015.
- ↑ Шумаков, Юрий. Игорь Северянин в Эстонии Russian. Встреча. ციტირების თარიღი: 3 May 2015.
- ↑ Игорь Северянин Russian. Век Перевода. ციტირების თარიღი: 3 May 2015.
- ↑ Marie Underi säilmed sängitati Rahumäe kalmistule. ციტირების თარიღი: 10 January 2020
- ↑ Marie Under. Estonian Literature Centre. ციტირების თარიღი: 4 May 2015.