1912 წლის ბეირუთის ბრძოლა
1912 წლის ბეირუთის ბრძოლა-საზღვაო ბრძოლა ბეირუთის სანაპიროსთან იტალია-თურქეთის ომის დროს. 1912 წლის 24 თებერვალს ორმა იტალიურმა ჯავშანტრანსპორტიორმა შეუტია და ჩაძირა ოსმალეთის კაზამატის კორვეტი და ექვსი გემი და ოსმალეთის წყალქვეშა ნავი.
ბრძოლის შედეგად რეგიონში ოსმალეთის ყველა საზღვაო ძალა განადგურდა, რითაც სუეცის არხთან მისადგომები ღია იყო იტალიელებისთვის. გარდა საზღვაო დანაკარგებისა, თავად ქალაქ ბეირუთს მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენა იტალიის სამხედრო ხომალდებმა.
საკითხის ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
იტალია-თურქეთის ომის დროს იტალიელი სამხედროები შიშობდნენ, რომ ოსმალეთის საზღვაო ძალები ხმელთაშუა ზღვაში მოაწყობდნენ შეტევას იტალიის მომარაგებაზე და სამხედრო ხომალდებზე, რომლებიც მიემართებოდნენ იტალიის აღმოსავლეთ აფრიკაში. ასეთი დარბევის თავიდან ასაცილებლად, კონტრადმირალ პაოლო თაონ დი რეველს დაევალა გაეწმინდა ბეირუთის ნავსადგური ოსმალეთის საზღვაო ხომალდებისგან. რეველის ძალები შედგებოდა ორი ჯავშნიანი კრეისერისგან:[1] ორივე კრეისერი იყო ჯუზეპე გარიბალდის კლასიფიკაციის.
ამის საპირისპიროდ, ოსმალეთის ძალები შედგებოდა ხმელეთისა და წყალქვეშა ხოლამდებისგან.[2] ოსმალეთის ძალებს უფრო ძლიერი შეიარაღება ჰქონდათ, რაც იტალიელებს მოსალოდნელ ბრძოლაში დიდი საფრთხის წინაშე აყენებდა.
ბრძოლა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ორი იტალიური კრეისერი მიუახლოვდა ნავსადგურს და ესროლეს იქ მდებარე ოსმალეთის გემებს.[1] იტალიური გემების დანახვისას, ავნილაზე ოსმალეთის სარდალმა ზავი დროშის ქვეშ წყალში ჩაუშვა გემი მტერთან დასაკავშირებლად. მოლაპარაკების დროს ოსმალეთის სარდალმა ანგორას უბრძანა, პოზიცია დაეჭირა ნავსადგურთან. 09:00 საათზე იტალიელებმა შეტევა დაიწყეს ნავსადგურში ოსმალეთის გემების წინააღმდეგ.[3] 6000 მეტრის მანძილზე იტალიელებმა ცეცხლი გაუხსნეს ოსმალეთის კორვეტს. ოსმალებმა უშედეგოდ უპასუხეს, სანამ იტალიელებმა ცეცხლი არ წაუკიდეს ხომალდს. მძიმე ზიანის მიყენების შემდეგ დანებების მიზნით დროშა დაუშვეს და ეკიპაჟმა გემი მიატოვა. ამ დროს გარიბალდიმ ახლოს მიცურა და ანგორას 600 მეტრზე ცეცხლსასროლი იარაღით დაუპირისპირდა, მაგრამ ვერ დააზიანა იგი.[1]
შემდეგ გარიბალდი ცდილობდა ავნილას განადგურებას მასზე რაკეტის გასროლით. თუმცა, გემმა გადაუხვია ტრაექტორიას და დაეჯახა რამდენიმე ხომალდს, რომლებიც იქვე ახლოს იყო, რის გამოც ექვსი მათგანი ჩაიძირა.[4] იტალიურმა კრეისერმა გაისროლა მეორე რაკეტა, რომელმაც ოსმალეთის კორვეტას დაარტყა გემის შუაგულში. 11:00 საათისთვის კორვეტა ჩაიძირა წყალში და წყვილი კრეისერი ჩრდილოეთისკენ დაიძრა.[5] თუმცა ბრძოლა არ დასრულებულა. 13:45 საათზე იტალიური კრეისერები დაბრუნდნენ და კიდევ ერთხელ ჩაერთნენ ოსმალეთის ძალებთან ბრძოლაში. ნავსადგურში დარჩენილი ერთადერთი სამხედრო ხომალდი იყო წყალქვეშა ნავი ანგორა, ამიტომ ფერუჩიო ახლოს მივიდა და სამი წუთის განმავლობაში ცეცხლსასროლი იარაღით ესროლა, სანამ ბეირუთის ნავსადგურის ბოლოში ავნი-ილლაჰს შეუერთდებოდა. როგორც კი ბრძოლა დასრულდა, ორი იტალიური კრეისერი დასავლეთის მიმართულებით წავიდა.[6]
შემდგომი პერიოდი
ოსმალეთის საზღვაო ფლოტი ბეირუთში მთლიანად განადგურდა, მოიხსნა საზღვაო საფრთხე ამ მხარეში იტალიის ტრანსპორტისთვის და იტალიელებს მისცა სრული საზღვაო დომინირება სამხრეთ ხმელთაშუა ზღვაზე ომის დანარჩენი პერიოდისთვის. მძიმე იყო ოსმალეთის მხრიდან მსხვერპლი. ოსმალეთის ორივე საბრძოლო ხომალდი ჩაიძირა, მხოლოდ ავნილამ წაიყვანა 2 ოფიცერი და 49 მოკლული და 19 დაჭრილი ჯარისკაცი.[7] იტალიურმა გემებმა მსხვერპლი და პირდაპირი დარტყმები ოსმალეთის საბრძოლო ხომალდებიდან.[8] ზიანი ქალაქსაც მიდგა. ხანძარი გაჩნდა სროლის შედეგად, რამაც დააზინა სანაპირო, ქალაქის საბაჟოს ნაწილი და სხვა შენობები. ხანძრისა და დაბომბვის შედეგად ქალაქში დაიღუპა 66 მშვიდობიანი მოქალაქე და ასობით დაიჭრა.[6]
ბეირუთში იტალიის ქმედებების საპასუხოდ, ბრძოლიდან ოთხი დღის შემდეგ, ცენტრალურმა ოსმალეთის მთავრობამ უბრძანა ბეირუთის, ალეპოს და დამასკოს ვილიეტებს, განედევნათ იტალიის ყველა მოქალაქე მათი იურისდიქციებიდან, რის შედეგადაც რეგიონიდან 60000-ზე მეტი იტალიელი იქნა დეპორტირებული. მიუხედავად ამისა, ბრძოლამ იტალიის ძალებს მისცა სრული საზღვაო უპირატესობა სუეცის არხის მისადგომებთან და ერითრეაში იტალიური ძალები გაძლიერდნენ. ამრიგად, ბრძოლა იყო იტალიის სტრატეგიული და ტაქტიკური გამარჯვება.[6]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 Earle (1912), p. 1092.
- ↑ Beehler (1913), p. 54.
- ↑ Article 5 (1912), p. 1.
- ↑ Beehler (1913), p. 97.
- ↑ Beehler (1913), p. 55.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Earle (1912), p. 1094.
- ↑ Büyüktuğrul (1974), p. 84.
- ↑ Beehler (1913), p. 106.