აკირა კუროსავა

აკირა კუროსავა
აკირა კუროსავა
	; აკირა კუროსავა „შვიდი სამურაის“ გადაღების დროს
მშობლიური სახელი	黒澤明 ან 黒沢明
დაბადების თარიღი	23 მარტი, 1910; შინაგავა, ტოკიო, იაპონია
გარდაცვალების თარიღი	6 სექტემბერი, 1998 (88 წლის); სეტაგაია, ტოკიო, იაპონია
ეროვნება	იაპონელი
მოქალაქეობა	იაპონია
საქმიანობა	კინორეჟისორი
მეუღლე(ები)	იოკო იაგუჩი
ჯილდოები	ვერცხლის ლომი; 1954 — „შვიდი სამურაი“; ვერცხლის დათვი საუკეთესო რეჟისორისთვის; 1959 — „სამი გაიძვერა მიმალულ ციხესიმაგრეში“; ოქროს პალმის რტო; 1980 — „მეომრის ჩრდილი“; საპატიო ოსკარი (1989)

აკირა კუროსავა (იაპონ. 黒澤明; დ. 23 მარტი, 1910, ტოკიო — გ. 6 სექტემბერი, 1998) — იაპონელი კინორეჟისორი. მას მიიჩნევენ იაპონური კინოს კლასიკოსად. პოპულარულია როგორც სამშობლოში, ისე მთელ მსოფლიოში.

ბიოგრაფია

აკირა კუროსავა დაიბადა 1910 წლის 23 მარტს. აკირას მამა ძველი სამურაების გვარიდან იყო. მისი გავლენის ქვეშ იგი სკოლიდან დაინტერესდა საბრძოლო ხელოვნებებით და კერძოდ კენდოთი. თუმცა მის საყვარელ საქმიანობად ხატვა იქცა. ამის გამო იგი მხატვრობასაც აპირებდა და სწავლობდა კიდეც ხელოვნების აკადემიაში. მის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი გარდატეხა მოხდა 1936 წელს, როდესაც გაზეთში ნახა P.C.L. სტუდიაში ვაკანსიის შესახებ გამოქვეყნებული განცხადება. ამის შედეგად, იგი რეჟისორ კაძირო იამამოტოს ასისტენტი გახდა. თავდაპირველად წერდა სცენარებს, თუმცა მათ შორის ბევრი არ იყო ეკრანიზებული და ისინი მხოლოდ და მხოლოდ ჟურნალებში იბეჭდებოდა.

პირველი ფილმი კუროსავამ როგორც რეჟისორმა დადგა 1943 წელს, ეს იყო „ძიუდოს გენიოსი“, სადაც ახალგაზრდა ძიუდოისტის აღზრდაზეა მოთხრობილი. ამ ფილმში გამოიკვეთა კუროსავას ადამიანის სწრაფვა სულიერი სრულყოფილებისკენ, რაც რეჟისორის სხვა ფილმებში უფრო გამოიკვეთა.

1944 წელს კუროსავამ გადაიღო ფილმი „ყველაზე ლამაზები“ და გადაღებების დასრულებისთანავე ცოლად შეირთო მთავარი როლის შემსრულებელი იაგუტი ეკო. მათ ორი შვილი ეყოლათ.

1945 წელს ომის დასრულების შემდეგ მან გადაიღო „ვეფხვის კვალს მიმყოლნი“, რომელიც ცენზურის გამო მხოლოდ 1952 წელს გამოვიდა ეკრანებზე.

კუროსავას საყოველთაო პოპულარობა მოუტანა ფილმმა „მთვრალი ანგელოზი“, რომელიც მან 1948 წელს გადაიღო. ამ ფილმში მთავარს როლს ასრულებდა დამწყები მსახიობი ტოსირო მიფუნე. მთვრალი ანგელოზების შემდეგ კუროსავამ მიფუნე კიდევ 15 ფილმში ათამაშა, შეიძლება ითქვას, რომ მათი ტანდემი ყველაზე გამორჩეულია იაპონური კინოს ისტორიაში.

1950 წელს კუროსავამ გადაიღო ფილმი „რასიომონი“, სადაც მთავარ როლს ტოსირო მიფუნე თამაშობდა. ფილმი ეფუძნებოდა რიუნოსკე აკუტაგავას მოთხრობას უსიერ ტყეში. ამ ფილმით კუროსავამ დაანგრია იაპონური კინოს ტრადიციული სტილისტიკა. 4 ადამიანი სრულიად შემთხვევით ტყეში მკვლელობის და გაუპატიურების მომსწრე ხდება. ოთხივე მოწმე მომხდარის სრულიად განსხვავებულ ვერსიას ყვება, მათი მონაყოლისგან რადიკალურად განსხვავდება დაზარალებულის და დამნაშავის მონაყოლიც. რეჟისორი არ ცდილობს გაარკვიოს სიმართლე, იგი ამ ფილმით აჩვენებს, რომ ადამიანს არ აქვს მოვლენების ობიექტურად გადმოცემის უნარი, საკუთარ თავზე მიუკერძოებლად ვერ საუბრობს, რადგან ადამიანის მთავარი თვისება ეგოიზმია.

ეგოიზმთან ბრძოლის მაგალითი კუროსავამ თავის ფილმ „ცხოვრებაში“ მოგვცა, რომელიც 1952 წელს გამოვიდა. მთავარი გმირი იგებს, რომ მას 5-6 თვე დარჩა სიცოცხლე. ეს მას უბიძგებს გადახედოს თავის ცხოვრებას და რადიკალურად შეცვალოს იგი.

კუროსავამ სრულიად შეცვალა სამურაების ტრადიციული სახე კინემატოგრაფიაში. იგი არ იღებს ტრადიციული ტიპის ფილმებს სამურაების შესახებ, სადაც იდეალად ქცეული სამურაები ძირითადად სიყვარულსა და მოვალეობას შორის არჩევნის დილემაზე ფიქრობენ. მის ფილმებში ასახულია უფრო რეალისტური ბრძოლა ფულისთვის და ძალაუფლებისთვის.

1954 გამოსულმა ფილმმა „შვიდი სამურაი“ ამერიკის კინოაკადემიის მთავარი პრიზი ოსკარი მოიპოვა, შემდეგ კი ამერიკელებმა ამ ფილმის „გადამუშავება“ გააკეთეს. კუროსავამ რადიკალურად შეცვალა სამურაის ეკრანული სახე. მის ფილმებში სამურაები არა მხოლოდ პატრონისადმი უსაზღვროდ ერთგული მამაცი მეომრები არიან, არამედ გააჩნიათ საკუთარი სისუსტეებიც. ლამაზად გამოწყობილი სამურაების ნაცვლად მის ფილმებში არის ბინძური, მიფუნეს ნასვამი პერსონაჟი, რომელიც ცდილობს თავიდან აიცილოს სისხლისღვრა, ხოლო საქმე საქმეზე როცა მიდის, მაშინ მამაცად იბრძვის. მისი გმირები არა მხოლოდ ფიზიკური მონაცემებით გამოირჩევიან, არამედ სულიერებითაც, სამართლიანობის გრძნობით.

კუროსავას პოპულარობის ზრდას 50-იან წლებში მისმა საყვარელმა მსახიობმა, ტოსირო მიფუნემაც შეუწყო ხელი. იგი გამოირჩეოდა სხვა მსახიობების ფონზე. მუშაობისას კუროსავა გადამღები ჯგუფის მიმართ ძალიან მომთხოვნი იყო. მის ფილმებში დიდ როლს მსახიობების გარდა ბუნებაც ასრულებდა. მას შეეძლო გადაღების შეჩერება სასურველ ამინდამდე, ფილმში რასიომონი კოკისპირული წვიმა ისეთივე მრავლისმთქმელია, როგორც პერსონაჟები.

მიუხედავად იმისა, რომ კუროსავას ყოველივე იაპონურითაა გაჯერებული, მას ასევე აღფრთოვანებდა დასავლური დრამა. შექსპირის ტრაგედიების გავლენით მან შექმნა ფილმები ტახტი სისხლში (მაკბეტი), მეომრის ჩრდილი (მეფე ლირი) და სამოთხე და ჯოჯოხეთი (ჰამლეტი). ასევე უნდა აღინიშნოს გორკისა (ფსკერზე) და დოსტოევსკის (იდიოტი) მისეული ეკრანიზაციები. დასავლური დრამების ეკრანიზაციის დროს იგი ერთგვარ ადაპტირებას აკეთებდა და პიესის სამოქმედო არეალი იაპონიაში გადაჰქონდა, რათა უფრო გასაგებად და ნათლად გადმოეცა სათქმელი. მაგალითად, ფილმში „ტახტი სისხლში“ არ არის არც ერთი ფრაზა შექსპირისეული ფრაზა, თუმცა ნაწარმოების პათოსი სრულად არის შენარჩუნებული. ფილმი დადგმულია თეატრი ნოს სტილში, მიუხედავად ამისა, იგი ითვლება „მაკბეტის“ ერთ-ერთ საუკეთესო ეკრანიზაციად.

1960 წელს კუროსავამ დააარსა საკუთარი კინოსტუდია „კუროსავა პრო“, სადაც დადგა ფილმები „ცუდებს მშვიდად სძინავთ“, „მცველი“, „სანძიურო“, „სამოთხე და ჯოჯოხეთი“. ამის შემდეგ იაპონურ კინემატოგრაფიაში შექმნილმა კრიზისმა იგი აიძულა დაფინანსება ჰოლივუდში ეძია. მას არ გაუმართლა, მის მიერ ჩაფიქრებული კინოები სხვა რეჟისორებმა გადაიღეს. 1969 წელს კი კუროსავამ და იაპონური კინოს სამმა დიდოსტატმა კინოშიტა კეისუკემ, იტიკავა კონმა და კობაიაში მასაკიმ დააარსეს კომპანია „ოთხი მხედარი“, სადაც კუროსავამ თავისი პირველი ფერადი კინო „დოდესკადენი“ გადაიღო. ფილმს კომერციული წარმატება არ ჰქონდა.

70-80-იანი წლები კუროსავასთვის მძიმე გამოდგა. სამშობლოში მას ძალიან აკრიტიკებდნენ და იგი მხარდაჭერას საზღვარგარეთ ეძებდა. მისი უკანასკნელი ფილმებია „სიზმრები“, “აგვისტოს რაფსოდია“ და „ჯერ კიდევ არა„. აკირა კუროსავა ტოკიოში გარდაიცვალა 1998 წლის 6 სექტემბერს.

ფილმოგრაფია

1943 — „ძიუდოს გენიოსი“, 姿三四郎
1944 — „ყველაზე ლამაზები“, 一番美しく
1945 — „ვეფხვის კვალს მიმყოლნი“
1945 — „ძიუდოს გენიოსი II“, 續姿三四郎
1945 — „ვინც მომავალს ქმნის“, 虎の尾を踏む男達
1946 — „ჭაბუკობაზე სინანულის გარეშე“, わが青春に悔なし
1948 — „ერთი მშვენიერი კვირა დღე“, 素晴らしき日曜日
1948 — „მთვრალი ანგელოზი“, 醉いどれ天使
1949 — „ჩუმი დუელი“, 静かなる決闘
1949 — „უსახლკარო ძაღლი“, 野良犬
1950 — „სკანდალი“, 醜聞
1950 — „რასიომონი“, 羅生門
1951 — „იდიოტი“, 白痴
1952 — „ცხოვრება“, 生きる
1954 — „შვიდი სამურაი“, 七人の侍
1955 — „მე ვცხოვრობ შიშში“, 生きものの記録
1957 — „ტახტი სისხლში“, 蜘蛛巣城
1957 — „ფსკერზე“, どん底
1958 — „სამი გაიძვერა მიმალულ ციხესიმაგრეში“, 隠し砦の三悪人
1960 — „ცუდებს მშვიდად სძინავთ“, 悪い奴ほどよく眠る
1961 — „მცველი“, 用心棒
1962 — „სანძიურო“, 椿三十郎
1963 — „სამოთხე და ჯოჯოხეთი“, 天国と地獄
1965 — „წითელწვერა“, 赤ひげ
1970 — „დოდესკადენი“ / Dô desu ka den, どですかでん
1975 — „დერსუ უზალა“, デルス・ウザーラ
1980 — „მეომრის ჩრდილი“, 影武者
1985 — „რანი“, 乱
1990 — „სიზმრები“, 夢
1991 — „აგვისტოს რაფსოდია“, 八月の狂詩曲
1993 — „ჯერ კიდევ არა“ / Madadayo, まあだだよ

ჯილდოები

რესურსები ინტერნეტში

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 83-84.