ჰამლეტი
„ტრაგიკული ისტორია ჰამლეტზე, დანიის უფლისწულზე“ (ძვ. ინგლ. The Tragicall Historie of Hamlet, Prince of Denmarke) — უილიამ შექსპირის ტრაგედია, დაწერილია დაახლოებით 1599-1601 წლებში. „ჰამლეტი“ 29 551 სიტყვას მოიცავს და შექსპირის ყველაზე ვრცელი პიესაა. Მასში მოქმედება დანიაში მიმდინარეობს, იგი მოგვითხრობს უფლისწულ ჰამლეტსა და მის მცდელობაზე, შური იძიოს ბიძამის კლავდიუსზე, რომელმაც ტახტის მოპოვების მიზნით მამა მოუკლა და დედამისი ცოლად შეირთო.
Ჰამლეტი „ინგლისურ ენაზე შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე გავლიანიან ტრაგედიად“ და ამასთანავე, ყველა დროის ერთ-ერთ საუკეთესო პიესად ითვლება. [1][2]
„ჰამლეტის“ სავარაუდო წყაროდ არაერთი ნაშრომი იქნა დასახელებული, ბერძნული ტრაგედიებით დაწყებული, ელისაბედის პერიოდის დრამებით დამთავრებული. Შექსპირის პერიოდში, მრავალი ტექსტი არსებობდა მამის მკვლელობისთვის შურისმაძიებელ ვაჟებზე და ასევე ისეთ გონებამახვილ ვაჟებზე, რომლებიც მტრების დაბნების მიზნით თავებს იგიჟიანებდნენ. Სწორედ ამგვარ ამბავს ვხვდებით უფლისწული ამლეთის შესახებ საქსონიკუს გრამატიკუსის „დანიის ისტორიაში“, რომელიც პარიზში 1514 წელს დაიბეჭდა. 1576 წელს ფრანსუა ბელფორემ ამლეთის ამბის საკუთარი ვერსია გამოაქვეყნა, რომელშიც შექპირის „ჰამლეტის“ მსგავს არაერთ სიუჟეტურ ელემენტს ვხვდებით. Ბელფორეს ვერსია ინგლისურ ენაზე 1608 წელს გამოიცა, „ჰამლეტის“ დაწერის შემდეგ, თუმცა სავარაუდოა, რომ შექსპირი მის ფრანგულ ვერსიას იცნობდა.[3]
შემორჩენილია პიესის სამი ვერსია: „პირველი ქუარტო“ (1603), „მეორე ქუარტო“ (1604) და „პირველი ფოლიო“ (1623), მათ შორის არცერთი არაა სრული.[4]
სიუჟეტი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მოქმედება დანიაში მიმდინარეობს და აღწერს უფლისწული ჰამლეტის შურისძიებას ბიძამისზე, ამ უკანასკნელის მიერ მეფის, ჰამლეტის მამის, მკვლელობის გამო. ჰამლეტის ბიძა ტახტზე ადის და თან ჰყავს ჰამლეტის დედა, გარდაცვლილი მეფის ქვრივი, როგორც საკუთარი მეუღლე. ეს შექსპირის ყველაზე გრძელი პიესაა, მასში 4042 ტაეპი და 29551 სიტყვაა. ეს ასევე ერთ-ერთი უძლიერესი და გავლენიანი ტრაგედიაა ინგლისურ ენაზე.
დაწერის თარიღი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მიუხედავად მრავალწლიანი სალიტერატურო კვლევისა, პიესის დაწერის ზუსტი თარიღის დადგენა ვერ ხერხდება. პირველად „ჰამლეტი“ აღნუსხა ჯეიმზ რობერტსმა 1602 წლის 26 ივნისს, მანვე გამოსცა იგი 1604 წელს. დღემდე მოღწეულია პიესის სამი ადრეული ვერსია, ცნობილი როგორც პირველი ქვარტო (Q1), ანუ როგორც სპეციალურ ლიტერატურაში უწოდებენ „უხეირო ქვარტო“. სავარაუდოდ ეს ტექსტი დაიბეჭდა მსახიობების მიერ დაზეპირებული როლების საფუძველზე. 1604-05 წლებში გამოქვეყნდა მეორე ქვატრო (Q2), რომელიც ყველაზე სანდო და სრულყოფილ ტექსტად არის აღიარებული. „პირველი ფოლიო“ (F1) 1623 წელს დაისტამბა. თითოეულ მათგანში არის ტაეპები და სცენებიც კი, რომლებიც დანარჩენში გამოტოვებულია. შექსპირს სავარაუდოდ გამოყენებული აქვს ინდოევროპული ლეგენდა, შემონახული XIII საუკუნის ქორონიკოსის მიერ, ხოლო მოგვიანებით გადმოცემული XVI საუკუნის მკვლევარის მიერ, და დაკარგული ელისაბედის ხანის პიესა, ცნობილი დღეს, როგორც Ur-Hamlet. საქსო გრამატიკუსი საკუთარ „Gesta Danorum“-ში დაახ. 1200 წელს ჰყვება ძველ დანიურ ლეგენდას პრინც ამლეთზე, რომელშიც თითქმის ზუსტად იგივე სიუჟეტია.
პერსონაჟები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ჰამლეტი – დანიის უკანასკნელი მეფის ვაჟი და ამჟამინდელი მეფის, კლავდიუსის, ძმისშვილი
- კლავდიუსი – დანიის მეფე, ჰამლეტის ბიძა
- გერტრუდა – დანიის დედოფალი და ჰამლეტის დედა
- პოლონიუსი – მეფის მთავარი მრჩეველი
- ოფელია – პოლონიუსის ქალიშვილი
- ჰორაციო – ჰამლეტის მეგობარი
- ლაერტი – პოლონიუსის ვაჟი
- როზენკრანცი და გილდენსტერნი – კარისკაცები, ჰამლეტის მეგობრები
- მოჩვენება – ჰამლეტის მამის მოჩვენება
- ფორტინბრასი – ნორვეგიის უფლისწული
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Hamlet დაარქივებული 2021-02-25 საიტზე Wayback Machine. — ბრტიტანეთის ბიბლიოთეკა
- ჰამლეტი — ბროდვეის ინტერნეტ მონაცემთა ბაზა
- "ჰამლეტის" სრული ტექსტი lib.ge-ზე დაარქივებული 2011-06-02 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Thompson & Taylor 2006a, p. 74.
- ↑ Propst, Andy. (2022-11-28) 50 Best Plays of All Time: Comedies, Tragedies and Dramas Ranked en-US. ციტირების თარიღი: 2024-01-06
- ↑ Thompson & Taylor 2006a, p. 59-69.
- ↑ Weiner 1962, pp. 1–3.