თეიმურაზ ლეჟავა

თეიმურაზ ლეჟავა
დაბ. თარიღი	14 მაისი, 1939
საქმიანობა	მეცნიერი, ბიოლოგი
მუშაობის ადგილი	თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი და რუსეთის მეცნიერებათა აკადემია

თეიმურაზ ლეჟავა (დ. 14 მაისი, 1939) — ქართველი მეცნიერი, ბიოლოგი, პედაგოგი, პროფესორი.

ბიოგრაფია

1957 წელს დაამთავრა საშუალო სკოლა ოქროს მედლით, 1963 წელს კი — თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტი. 1963-1968 წლებში იყო საკავშირო აკადემიის მოლეკულური ბიოლოგიის ინსტიტუტის და შემდეგ საკავშირო სამედიცინო აკადემიის მორფოლოგიის ინსტიტუტის ასპირანტი.

1968-1969 წლებში მუშაობდა საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროს ჟორდანიას სახელობის ქალის ფიზიოლიგიისა და პათოლოგიის ინსტიტუტის გენეტიკის განყოფილების უფროს მეცნიერ-თანამშრომლად, 1969-1970 წწ. თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის ციტოლოგიის განყოფილების უფროს მეცნიერ-თანამშრომლად, შემდეგ კი გენეტიკის განყოფილების გამგედ, 1975 წლიდან თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გენეტიკის კათედრის გამგედ. 2011 წლიდან გენეტიკის ინსტიტუტის ხელმძღვანელია. ავტორია 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, სახელმძღვანელოებისა და მონოგრაფიების. მისი ხელმძღვანელობით მომზადდა 19 საკანდიდატო და 2 სადოქტორო დისერტაცია, დაარსდა საერთაშორისო სიმპოზიუმი — „დაბერების გენეტიკა“ (ჩატარდა თბილისში 1972, 1984, 1989, 2008 წწ., ჰიროსიმაში 1987 წ.). მონაწილეობდა სიმპოზიუმსა და 10-ზე მეტ საერთაშორისო კონგრესზე. ის მუშაობს ადამიანის გენომის ნორმისა და პათოლოგიის შემთხვევებზე. მისი გამოკვლევის შედეგებმა დაბერების გენეტიკაში საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა. აშშ-ში გამოიცა მონოგრაფია, რომელშიც შევიდა თეიმურაზ ლეჟავას სამი აღმოჩენა: დაბერების პროცესში ქრომატინის მოდიფიკაცია, რომელიც პირველადია მუტაციებისა და რეპარაციის მიმართ, დაბერების დროს კონდენსირებული ქრომატინის გახსნით ჩაკეტილი გენების გათავისუფლება და ქრომოსომის ბოლო უბნის — დამოკლებული ტელომერის ნორმალიზება. ამ აღმოჩენებს დიდი მნიშვნელობა აქვს სიცოცხლის გახანგრძლივებასა და დაბერების პათოლოგიათა თავიდან აცილებაში, ასევე გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების, ავთვისებიანი სიმსივნეებისა და სხვა სნეულებათაგან განკურნებაში.

1970 წელს თბილისის სამედიცინი ინსტიტუტში თეიმურაზ ლეჟავას ხელმძღვანელობით გაიხსნა პირველი გენეტიკის ლაბორატორია. 90-იან წლებში ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩამოყალიბდა „ბიოსამედიცინო ეკოლოგიური გენეტიკის“ სპეციალობა, ხოლო 2011 წელს დააარსა გენეტიკის ინსტიტუტი. საქართველოში გამოყენებული ციტოგენეტიკური და მოლეკულერ-ციტოგენეტიკური მეთოდები მის მიერ არის აპრობირებული და პირველად საქართველოში დანერგილი: ადამიანის ლიმფოციტარულ კულტურებიდან ქრომოსომული პრეპარატების მიღების მეთოდი; დნმ-ის არაგეგმიანი სინთეზის მეთოდი (რეპარაცია); ქრომოსომთა რეპლიკაციის პერიოდის განსაზღვრის მეთოდი (თიმიდინის ჩართვის გამოყენებით); შვილეულ ქრომატიდთა გაცვლის მეთოდი (ბრომდეზოქსიურიდინის თიმიდინის ჩართვის გამოყენებით); ქრომოსომთა ჰეტეროქრომატული უბნების ბენდირების მეთოდები.^[3]

1968 წელს დაცული აქვს საკანდიდატო, 1984 წელს კი სადოქტორო დისერტაცია. პროფესორ თეიმურაზ ლეჟავას დაწერილ გენეტიკის ქართულ სახელმძღვანელოებზე აღიზარდა გენეტიკის სპეციალობის კურსდამთავრებულები, რომელთა უმეტესობა წარმატებით მოღვაწეობს იაპონიის, სინგაპურის, გერმანიის, აშშ-ის, ისრაელის, ინგლისის, ესპანეთის და სხვა ქვეყნების უნივერსიტეტებსა და სამეცნიერო ცენტრებში. არის სამეცნიერო ჟურნალების „მაცნე“ და „Georgian Medical News“-ის რედკოლეგიის წევრი და რამდენიმე საზღვარგარეთის სამეცნიერო ჟურნალის შრომათა რეცენზენტი.

2019 წელს შვედეთში გამართულ გერონტოლოგიისა და გერიატრიის საერთაშორისო ასოციაციის (IAGG-ER) კონგრესზე დააჯილდოვეს სამი საუკეთესო მეცნიერი, რომლებიც ადამიანის ბიოლოგიური დაბერების პროცესს სწავლობენ. მათ შორის არის თეიმურაზ ლეჟავაც.^[4]

ორგანიზაციები

ამერიკისა და საერთაშორისო გერონტოლოგთა ასოციაციის წევრი
საქართველოს ადამიანის გენეტიკოსთა საზოგადოების თავმჯდომარე
საქართველოს გერონტოლოგთა და გერიატრთა ასოციაციის სამეცნიერო განხრის ხელმძღვანელი
სხვადასხვა (საქართველოში და საზღვარგარეთ) საზოგადოებრივი სამეცნიერო აკადემიების წევრი

პრემიები და ჯილდოები

2000 — ღირსების ორდენი
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის მედალი გერონტოლოგიის განხრით გამოქვეყნებული წარმატებული ნაშრომებისთვის.
2024 — თბილისის საპატიო მოქალაქე^[5]

ბიბლიოგრაფია

ადამიანის ქრომოსომთა კვლევის მეთოდები (ავტორი). თბილისი. განათლება. 1973
გენეტიკა და ჩვენ (ავტორი). თბილისი. თსუ-ს გამომცემლობა. 2002
უჯრედის გენეტიკა (სახელმძღვ. ავტორი) თბილისი. თსუ-ს გამომცემლობა. 2004
ადამიანის გენეტიკა. თბილისი. უნივერსალი. 2007
სამედიცინო გენეტიკა (მოლეკულური გენეტიკის საფუძვლებით) (სახელმძღვ. თანაავტორი) თბილისი. თსუ-ს გამომცემლობა. 2011

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123508386"></a>
↑ https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/Lezhava-eng-1.pdf
↑ თეიმურაზ ლეჟავა (CV)
↑ https://nostal.ge/2019/06/13/qartveli-mecnier-evropashi/
↑ „თბილისის საპატიო მოქალაქის წოდება 25 ადამიანს მიენიჭა“. 1tv.ge. ციტირების თარიღი: 5 ოქტომბერი, 2024. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date=-ში (დახმარება)

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q123508386"><i_class="wef_low_priority_links">Montenegro&nbsp;A.</i>_[https://pub.orcid.org/v3.0/0000-0002-8727-5693/employment/124563_ORCID_Public_Data_File_2023]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2023._—_[http://dx.doi.org/10.23640/07243.24204912.V1_doi:10.23640/07243.24204912.V1]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123508386"></a></div>-1] Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123508386"></a>

[[https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/Lezhava-eng-1.pdf_https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/Lezhava-eng-1.pdf]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-2] ttps://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/Lezhava-eng-1.pdf

[3] თეიმურაზ ლეჟავა (CV)

[4] ttps://nostal.ge/2019/06/13/qartveli-mecnier-evropashi/

[5] „თბილისის საპატიო მოქალაქის წოდება 25 ადამიანს მიენიჭა“. 1tv.ge. ციტირების თარიღი: 5 ოქტომბერი, 2024. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date=-ში (დახმარება)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]