ვახტანგოვის სახელობის თეატრი
 | |
| შეიქმნა | 1921 |
|---|---|
| ტიპი | theatre company, playhouse და architectural landmark |
| ატარებს სახელს | ევგენი ვახტანგოვი |
| დამფუძნებელი (-ები) | ევგენი ვახტანგოვი |
| მისამართი | ул. Арбат, д. 26 |
| ქვეყანა | რუსეთი |
| http://www.vakhtangov.ru/history | |
ევგენი ვახტანგოვის სახელობის სახელმწიფო აკადემიური თეატრი (რუს. Госуда́рственный академи́ческий теа́тр и́мени Евгения Вахта́нгова) — დრამატული თეატრი მოსკოვში. იგი დაარსდა 1913 წელს, როგორც სტუდენტური დრამატული სტუდია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ევგენი ვახტანგოვი. მოსკოვის სამხატვრო თეატრის (МХАТ) მე-3 სტუდიის ოფიციალური გახსნის თარიღია 1921 წლის 13 ნოემბერი, ამ დღეს აჩვენეს სპექტაკლი „წმინდა ანტონის სასწაული“. 1926 წელს სტუდიას ეწოდა ევგენი ვახტანგოვის თეატრი - მისი დამფუძნებლისა და პირველი ხელმძღვანელის სახელი. 1956 წელს თეატრს მიენიჭა აკადემიურის სტატუსი [1].
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
_and_Characters_from_Princess_Turandot).jpg)
ევგენი ვახტანგოვის ხელმძღვანელობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ვახტანგოვის და მანსუროვის სტუდიები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თეატრის დამაარსებელი ევგენი ვახტანგოვი 1883 წელს დაიბადა ვლადიკავკაზში. გიმნაზიაში სწავლის პერიოდიდან ის მონაწილეობდა სამოყვარულო სპექტაკლებში. ევგენის მამას არ მოსწონდა შვილის გატაცება და თეატრს არასერიოზულ საქმედ მიიჩნევდა. მისი აზრით, შვილს რიგის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი უნდა დაემთავრებინა და შემდგომში ფაბრიკის მმართველი გამხდარიყო. ევგენი ვახტანგოვი თავიდან მოსკოვის უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, თან განაგრძობდა სამოყვარულო სპექტაკლებში თამაშს. შემდეგ გადავიდა იურიდიულ ფაკულტეტზე. პარალელურად შედგა მისი, როგორც რეჟისორის დებიუტი. თეატრით სერიოზული გატაცების გამო სერიოზული უთანხმოება ჰქონდა მამასთან.
1909 წელს ვახტანგოვი თეატრალურ სკოლაში შევიდა და კონსტანტინე სტანისლავსკის და ვლადიმერ ნემიროვიჩ-დანჩენკოს მოსწავლე გახდა[2][3]. 1912 წელს სტანისლავსკიმ და ლეოპოლდ სულერჟიცკიმ ჩამოაყალიბეს და 1912 წელს გახსნეს მოსკოვის მხატვრული თეატრის (МХТ) პირველი სტუდია, სადაც ვახტანგოვმა შეიძინა გამოცდილება, გამოიმუშავა სტილი, დადგა სპექტაკლი და შედგა როგორც მსახიობი. ამავე წელს სტუდენტების ჯგუფმა ჩამოაყალიბა სტუდენტური დრამატული სტუდია, რომლის ხელმძღვანელი ვახტანგოვი გახდა. მეცადინეობები იმ დროისთვის მოდური „სტანისლავსკის სისტემით“ ტარდებოდა.[4]
თავდაპირველად თეატრს არ ჰქონდა საკუთარი შენობა და რეპეტიციებისთვის ნაქირავებ ბინაში იკრიბებოდნენ. პირველი სპექტაკლი ბორის ზაიცევის „ლანინების მამულის“ მიხედვით დაიდგა და მისი ჩვენება 1914 წლის 26 მარტს შედგა მონადირეთა კლუბში. მხატვრული თეატრის ხელმძღვანელობამ ვახტანგოვს აუკრძალა „გვერდით“ მუშაობა. სტუდია იატაქქვეშეთში გადავიდა და სერიოზულად დაიწყეს სამსახიობო ხელოვნების შესწავლა.[1]
1914 წლის შემოდგომაზე სტუდიამ იქირავა ბინა მანსუროვის შესახვევში, ოსტოჟენკაზე, მოაწყო საერთო საცხოვრებელი, სცენა და აუდიტორია 35 ადამიანისთვის. ევგენი ვახტანგოვი ამტკიცებდა, რომ მსახიობებისთვის სტუდია მათი ცხოვრების მთავარი ადგილი უნდა გახდეს. მან შემოიტანა „სტუდიური“ და „არასტუდიური“ ადამიანის ცნებები და მსგავსი ქმედებები. 1917 წელს სტუდია საჯაროდ გამოვიდა, როგორც „მოსკოვის ვახტანგოვის დრამატულ სტუდიად“. ერთი წლის შემდეგ პირველად წარმოადგინეს სპექტაკლი მორის მეტერლინკის პიესის „წმინდა ანტონის სასწაულის“ მიხედვით. თავად ვახტანგოვი სტუდიას თავის სახლად თვლიდა. 1919 წელს სტუდია თორმეტმა მსახიობმა დატოვა, რომლებიც განაწყენებულნი იყვნენ რეჟისორზე, რადგან მას არ აინტერესებდა სპექტაკლები, რომლებიც მისი მონაწილეობის გარეშე დაიდგმებოდა. მოგვიანებით ზოგიერთი მსახიობი სტუდიაში დაბრუნდა, ზოგმაც ბოდიშის წერილები მისწერა ვახტანგოვს [1] [5].
მეორე დასი დიდი გაჭირვებით შეიკრიბა სხვა სტუდიებიდან. სტუდიის სკოლის პირველ კურსზე მიღება გამოცხადდა. ასე მივიდნენ თეატრში ბორის შჩუკინი და ცეცილია მანსუროვა (ნამდვილი გვარი ვოლერშტეინი. სასცენო სახელი მიიღო შესახვევის მიხედვით, სადაც თეატრი მდებარეობდა), პრინცესა ტურანდოტის როლის პირველი შემსრულებელი.[6] ამ ჯგუფში შედიოდნენ რუბენ სიმონოვი, მარია სინელნიკოვა, ელიზავეტა ალექსეევა. ამავდროულად, ევგენი ვახტანგოვი დიდი ხნის განმავლობაში არ ცნობდა ახალ სტუდიას, როგორც საკუთარს და მას ადგილმდებარეობის მიხედვით - მანსუროვის სტუდიას უწოდებდა. ახალმა დასმა აღადგინა 1918 წლის სპექტაკლი და დადგა ჩეხოვის „თოლია“. მაყურებლებმა აღნიშნეს, რომ პირველი სპექტაკლები მომხიბვლელი და კეთილგანწყობილი იყო, მაგრამ, გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ვახტანგოვმა მთლიანად გადააკეთა ისინი. თეატრი სწრაფად განვითარდა: კრიტიკოსები ამბობდნენ, რომ ნატურალისტური და ფსიქოლოგიურად შიშველი „მშვიდობის დღესასწაული“ და „წარღვნა“ შეიცვალა თვითუარყოფითა და ასკეტიზმით სპექტაკლში „როსმერსჰოლმი“, სარკასტული გროტესკით სპექტაკლებში „სასწაული“ და „ქორწილი“, ექსპრესიონიზმით „ერიკ XIV“-ში, მისტიკით „გადიბუკში“ და სიმსუბუქით „პრინცესა ტურანდოტში“. თითქოს სასიკვდილო დაავადებით დაავადმყოფებული ევგენი ვახტანგოვი ყოველ სპექტაკლში ახალი თეატრის შექმნას ცდილობდა.[1] [3]
მოსკოვის სამხატვრო თეატრის მესამე სტუდია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1920 წლის ზაფხულში სტუდიამ დაიკავა ბერგის ყოფილი სასახლე არბატზე, №26-ში. შენობაში კაპიტალური რემონტი დაიწყო. იმავე წლის 13 სექტემბერს ვახტანგოვის სტუდია მიიღეს სამხატვრო თეატრში და იგი ცნობილი გახდა როგორც „მოსკოვის სამხატვრო თეატრის მე-3 სტუდია“. 1921 წლის 29 იანვარს შედგა განახლებული პიესის „წმინდა ანტონის სასწაულის“ პრემიერა, რომელშიც ყოველდღიური კომედიის ნაცვლად ტრაგიკული ფარსი გამოჩნდა. დამდგმელი რეჟისორი ევგენი ვახტანგოვი, მხატვარი კი იური ზავადსკი იყო. ზავადსკის გარდა სპექტაკლში მონაწილეობდნენ ოსიპ ბასოვი, ოსვალდ გლაზუნოვი, ბორის ზახავა, ბორის შჩუკინი, რუბენ სიმონოვი, მარია ნეკრასოვა, ალექსანდრა რემიზოვა და სხვები. სპექტაკლმა წარმატებით ჩაიარა. 1921 წლის 11 დეკემბერს ჟურნალ „თეატრალური მიმოხილვა“-ში („Театральное обозрение“) გამოქვეყნდა თეატრალური კრიტიკოსის ლიუბოვ გურევიჩის დადებითი მიმოხილვა. კრიტიკოსებმა ახალი სპექტაკლები ნეორეალიზმს და ნატურალიზმს მიაკუთვნეს, თავად ევგენი ვახტანგოვი თვლიდა, რომ ის ფანტასტიკური რეალიზმის ჟანრში მუშაობდა. მოსკოვის სამხატვრო თეატრის მესამე სტუდია გადავიდა განახლებულ შენობაში 1921 წლის შემოდგომაზე. გახსნა შედგა 13 ნოემბერს, ასევე „წმინდა ანტონის სასწაულის“ ჩვენებით - ეს დღე ითვლება ვახტანგოვის სახელობის თეატრის დაბადების ოფიციალურ თარიღად.[1] [7] [5] [3] [4]
თეატრის სამხატვრო შეკრება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1922 წლის 3 სექტემბერს აირჩიეს თეატრის სამხატვრო შეკრება, რომელშიც შედიოდნენ იური ზავადსკი, ბორის ზახავა, ნათან ტურაევი, ქსენია კოტლუბაი, ანა ოროჩკო, იოსებ ტოლჩანოვი, ელიზავეტა ლიაუდანსკაია, ელენა ელაგინა, ოსვალდ გლაზუნოვი, ოსიპ ბასოვი. შეკრება, რომელსაც ზახავა ხელმძღვანელობდა, აგრძელებდა ვახტანგოვის თეატრის განვითარების ხაზს, მაგრამ მონაწილეებს უთანხმოება ჰქონდათ ამ ხაზის წარმოდგენისას და კამათი გაგრძელდა. ვახტანგოვის გარდაცვალების შემდეგ პირველი სპექტაკლი ბორის ზახავას სარეჟისორო დებიუტი იყო. 1923 წლის 8 მარტს სპექტაკლის „სიმართლე კარგია, მაგრამ ბედნიერება უკეთესია!“ პრემიერა მთლად წარმატებული არ იყო, რამაც თეატრში ვითარება კიდევ უფრო დაძაბა. სიტუაციის გამოსასწორებლად ნემიროვიჩ-დანჩენკომ იური ზავადსკი მე-3 სტუდიის დირექტორად დანიშნა. მისი ხელმძღვანელობით შედგა მეორე პრემიერა - სპექტაკლი „ქორწინება“, რომელიც საზოგადოებამ ასევე არ მიიღო, ექსცენტრიულად და ფანტასტიკურ გროტესკად მიიჩნია. ამის შემდეგ იური ზავადსკი გადავიდა სამხატვრო თეატრში და დაიწყო საკუთარი სტუდიის შექმნა.
1924 წელს მსახიობი ოსვალდ გლაზუნოვი გახდა ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი 8 წლის განმავლობაში[1] [5] [3]. ზახავას დამსახურებით თეატრი გასტროლებზე გავიდა საზღვარგარეთ: გერმანიაში, შვედეთსა და ბალტიისპირეთის ქვეყნებში, 1923 წელს და საფრანგეთში 1928 წელს. კოლექტიური ხელმძღვანელობის დროს ზახავამ ვახტანგოვის თეატრის სცენაზე 8 სპექტაკლი დადგა, ვახტანგოვის სცენაზე კი 9 როლი შეასრულა.
_and_Scene_from_The_Man_with_the_Rifle_(Lenin)).jpg)
_and_Scene_from_Cyrano_de_Bergerac).jpg)
_-_panoramio.jpg)
1924 წელს თეატრის რეჟისორის თანამდებობაზე მიიწვიეს ალექსეი პოპოვი, ევგენი ვახტანგოვის მეგობარი პირველი სტუდიიდან. ამავე დროს, განათლების სახალხო კომისარიატმა გადაწყვიტა მოსკოვის სამხატვრო თეატრის სტუდიების გაერთიანება ერთ ლაბორატორიად. მე-3 სტუდიის დამოუკიდებლობის დაცვა დიდი გაჭირვებით მოხერხდა, მაგრამ სტუდიამ რამდენიმე მსახიობი დაკარგა. ახალი რეჟისორის პირველი სპექტაკლი იყო „მერიმეს კომედიები“, რომელიც შედგებოდა ოთხი პაროდიული სპექტაკლისგან „კლარა გაზულის თეატრის“ ციკლიდან: „სამოთხე და ჯოჯოხეთი“, „აფრიკული სიყვარული“, „წმინდა ზიარების ეტლი“ და „ქალი-სატანა“. საზოგადოებამ ისინი მიიღო, როგორც ხალისიანი და ოპტიმისტური. 1924 წლის დეკემბერში შედგა კომედიური სპექტაკლის „ლევ გურიჩ სინიჩკინის“ პრემიერა, რომლის რეპეტიციებში ვსევოლოდ მეიერჰოლდი ხშირად ეხმარებოდა მსახიობებს. ამ სპექტაკლმა წარმატებაც მოიტანა [1].
რკპ(ბ) XII ყრილობამ თეატრებისგან რევოლუციური რეპერტუარი მოითხოვა და ალექსეი პოპოვმა გადაწყვიტა დაედგა სპექტაკლი „ვირინეიას“ მიხედვით, რომელიც მოგვითხრობს ორენბურგის სოფელში მორცხვი გლეხის ქალის ცხოვრებაზე, რომელიც შეყვარებულია დაქვრივებულ ბოლშევიკ ჯარისკაცზე. სპექტაკლის ყველაზე ცნობილი სცენა - არჩევნები სოფელში - სარეჟისორო სახელმძღვანელოებში შევიდა. ამ სპექტაკლის შემდეგ ალექსეი პოპოვი მასიური სცენების საუკეთესო რეჟისორად ითვლებოდა. იოსებ სტალინმა, რომელიც ესწრებოდა ერთ-ერთ წარმოდგენას, ჩანაწერი დატოვა სტუმრების წიგნში [1]: „ჩემის აზრით, პიესა ცხოვრებიდან დაჭერილი ცხოვრების ნაწილია. ეტყობა, რომ მსახიობები ნიჭიერები არიან. შესაძლოა მათ არ აქვთ იმდენი ხელოვნება, როგორიც მოსკოვის სამხატვრო თეატრის არტისტებს, მაგრამ ცხოვრების ხალისი, ჩემის აზრით, უფრო მეტი აქვთ. საერთო ჯამში კარგია, შესანიშნავიც კია. ი. სტალინი. 16/04/1926.“
სპექტაკლი თეატრის რეპერტუარში მრავალი წლის განმავლობაში შევიდა. მისმა წარმატებამ თეატრს სახელმწიფო სუბსიდიები მოუტანა, რომლის წყალობითაც 1926 წლის ზაფხულში თეატრის შენობა პირველად შერემონტდა: ადგილების რაოდენობა გაორმაგდა, სცენა გაფართოვდა. და აშენდა სათავსო ოთახები. თავად წარმოდგენა მრავალი წლის განმავლობაში დარჩა რეპერტუარში. მოგვიანებით, „ვირინეია“ მოხვდა სოციალისტური რეალიზმის ჟანრის პირველი მიღწევების სიაში. 1926 წლის 13 ნოემბერს სტუდიას ეწოდა „ვახტანგოვის სახელობის სახელმწიფო თეატრი“ [1].
1926 წელს შედგა მიხეილ ბულგაკოვის პიესის მიხედვით დადგმული სპექტაკლის „ზოიკას ბინა“ პრემიერა. სპექტაკლი შეაქეს, მაგრამ რეჟისორი დაადანაშაულეს „დრამატურგიულ ზედაპირულობასა და სიცარიელეში“. მიუხედავად სპექტაკლის წარმატებისა, ორი წლის შემდეგ რსფსრ განათლების სახალხო კომისარიატის საბჭომ აკრძალა „ზოიკას ბინა“, „სირბილი“ და „ტურბინების დღეები“, „სოციალური რეალობის დამახინჯებისა და სოციალურად განდევნილთან საეჭვო სიმპათიის გამო“, ისევე, როგორც მიხეილ ბულგაკოვის სხვა პიესები. 1927 წლის მაისში, პარტიული რეზოლუცია მოითხოვდა რეპერტუარს, რომელიც „აქტუალური იყო და შეესაბამებოდა პროლეტარიატის მსოფლმხედველობას“. შედეგად, ზახავამ დადგა ძლიერი და დამაჯერებელი სპექტაკლი „მაჩვები“ სამოქალაქო ომის დროს სოფლის ფენებად დაშლის შესახებ, პოპოვმა კი „გარდატეხა“ - კრეისერ „ავრორაზე“ მომხდარ მოვლენებზე [1].
1928 წელს ვახტანგოვის თეატრი მიიწვიეს პარიზის საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალზე. ჩვენებისთვის აირჩიეს სპექტაკლები „ტურანდოტი“ და „ვირინეია“. 1930 წლის მარტში გამოვიდა სპექტაკლი „ავანგარდი“, რომელიც სრულიად წარუმატებელი და ალექსეი პოპოვის ბოლო დადგმა გამოდგა ამ თეატრში. პოპოვმა იმავე წლის 12 მაისს დატოვა თეატრი „მხატვრულ-იდეოლოგიური ხელმძღვანელობის საკითხებში უთანხმოების გამო“ [1].
„ტემპის“ დადგმა, რომელიც პირველი სპექტაკლი იყო შრომის მთავარი თემით - განხორციელდა სარეჟისორო ჯგუფის მიერ ოსიპ ბასოვის, კონსტანტინე მირონოვის, ანა ოროჩკოს, ბორის შჩუკინის და მხატვარ ს. ისაკოვის შემადგენლობით. თეატრის რეჟისორი ნიკოლაი აკიმოვი თანდათან გახდა მისი ლიდერი. 1932 წელს მან დადგა სპექტაკლი „ჰამლეტი“, რომელიც კრიტიკოსებმა ფორმალიზმში დაადანაშაულეს. აკიმოვმა დატოვა თეატრი და შემდგომში მცირე ხნით დაბრუნდა[1].
1931 წლის 13 ნოემბერს თეატრმა აღნიშნა ათი წლის იუბილე. მიუხედავად მსხვილი წარმატებების ნაკლებობისა, ის მაყურებლის სიყვარულს ინარჩუნებდა. იმავე წელს, დასის ინიციატივით, შეიქმნა თეატრის მუზეუმი.
1933 წელს შედგა პრემიერა ბ. ზახავას სპექტაკლისა მაქსიმ გორკის პიესის - „ეგორ ბულიჩოვი და სხვები“ მიხედვით. სპექტაკლი დასის ერთ-ერთ საუკეთესო დადგმად აღიარეს. მან განსაზღვრა თეატრის განვითარების სტილისტური და ჟანრული მიმართულება. ერთი წლის შემდეგ ზახავამ დადგა სპექტაკლი „დოსტიგაევი და სხვები“. თავის დადგმებში რეჟისორი ავითარებდა გორკისეულ ტრადიციას.
რუბენ სიმონოვის ხელმძღვანელობა (1939—1968)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თეატრის კოლექტიური მართვის პერიოდი დასრულდა 1939 წელს, როდესაც სამხატვრო ხელმძღვანელად დაინიშნა რუბენ სიმონოვი, რომელმაც 1928 წელს შექმნა საკუთარი თეატრ-სტუდია. 1939 წელს მისი სტუდია შეუერთდა თეატრს, რომელსაც ახლა „ლენკომი“ ჰქვია. რეჟისორის პიროვნებამ, როგორც ადრე, ბევრი რამის განსაზღვრა დაიწყო ვახტანგოვის თეატრის მომავალ გზაზე. კოლეგებმა აღნიშნეს სიმონოვის ნიჭი, მუსიკალურობა, რიტმის იშვიათი გრძნობა, დელიკატური მანერები, მაგრამ ამავე დროს რთული, „აღმოსავლური ელფერებით სავსე“ ხასიათი. მისი პირველი სპექტაკლი იყო „რევიზორი“, მოგვიანებით კი დადგა დრამა „ფელდმარშალი კუტუზოვი“, მოწვეულ რეჟისორ, ნიკოლაი ოხლოპკოვთან ერთად. ანდრეი ტუტიშკინის ბოლო სპექტაკლის „მასკარადის“ პრემიერა შედგა 1941 წლის 21 ივნისს - დიდი სამამულო ომის დაწყების წინა დღეს. მოსკოვის ერთ-ერთი პირველი აფეთქების დროს, 23-24 ივლისის ღამეს, დილის 2:10 საათზე, ბომბი მოხვდა თეატრის შენობას, დაიღუპა რამდენიმე ადამიანი, მათ შორის მსახიობი ვასილი კუზა. თეატრის შენობა ძლიერ დაზიანდა, დეკორაციები განადგურდა[1] [8].
ომის დროს თეატრმა ჩამოაყალიბა და ფრონტზე გაგზავნა მსახიობების ბრიგადა, რომელშიც შედიოდნენ ანა ოროჩკო, ალექსანდრა რემიზოვა, ალექსანდრე გაბოვიჩი, ალექსეი კოტრელევი, ისაი სპექტორი, ანა დანილოვიჩი, ვალენტინა დანჩევა, ალექსანდრე ლებედევი, ივან სოლოვიოვი, ალექსანდრე გრავე, ნიკოლაი იანოვსკი და სხვები. ბრიგადას ხელმძღვანელობდა ისაი სპექტორი და დაინიშნა თეატრის ფრონტის ფილიალის დირექტორად. მის წვლილს უდიდესი შეფასება მისცა რუბენ სიმონოვმა და მოგვიანებით არაერთხელ უსაუბრია ამაზე (იხ. ვ. მაქსიმოვას წიგნი „მიყვარხარ. იულია“). მარშალი გიორგი ჟუკოვი ი. სპექტორს თავის მეგობრად თვლიდა (იქვე). სამხატვრო ხელმძღვანელი იყო ანა ოროჩკო. ბრიგადამ წითელ არმიასთან ერთად ბერლინამდე იარა და 1945 წლის ივნისში დაბრუნდა მოსკოვში[1].
ომის დაწყებიდან სამი თვის შემდეგ, 1941 წლის 14 ოქტომბერს, თეატრი ევაკუირებული იქნა ომსკში, ის მდებარეობდა ომსკის დრამატული თეატრის შენობაში. 1941 წლის ნოემბრიდან 1943 წლის აგვისტომდე ომსკის დრამატულ თეატრში სპექტაკლები იდგმებოდა კვირაში სამჯერ, კიდევ ოთხი მოსკოვის ვახტანგოვის თეატრში. ამ პერიოდში მსახიობი და რეჟისორი ალექსეი დიკი მცირე ხნით შეუერთდა დასს. 1942 წლის 22 თებერვალს აჩვენეს სპექტაკლი „ოლეკო დუნდიჩი“ სამშობლოს თავგანწირული დამცველის შესახებ, რასაც მოჰყვა „რუსი ხალხი“ და „სირანო დე ბერჟერაკი“. ევაკუაციის დროს რამდენიმე მსახიობი გარდაიცვალა ტიფისა და ჯილეხისგან. არტისტებს სიცოცხლის გადარჩენისთვის საკუთარი ნივთების გაყიდვა მოუწიათ, მაგრამ ამავდროულად თეატრში მუშაობა არ შეუწყვეტიათ. 1943 წლის გაზაფხულზე გამოვიდა „ორი ბატონის მსახური“ და „ლურჯი თავშალი“. იმავე წლის ზაფხულში თეატრი დაბრუნდა მოსკოვში და არბატზე შენობის აღდგენამდე ითამაშა ახალგაზრდული თეატრის შენობაში [1] [3].
1946 წლის აგვისტოში გამოიცა ბრძანებულება „დრამატული თეატრების რეპერტუარისა და მისი გაუმჯობესების ზომების შესახებ“: თეატრები ვალდებულნი იყვნენ ყოველწლიურად დაედგათ სპექტაკლები თანამედროვე საბჭოთა თემებზე და თემებზე, რომლებიც განკიცხავდნენ დასავლურ ცხოვრებას. ამიტომ თეატრისთვის მთავარი ლირიკულ-კომედიური რეპერტუარი აიკრძალა. 1948 წელს წარმოადგინეს სპექტაკლი „ახალგაზრდა გვარდია“, 1950 წელს - ანტიამერიკული პამფლეტი „მისურის ვალსი“, 1951 წელს - „საუკუნის შუა ხანები“ ამერიკელი მეომრების დანაშაულებრივი საქმიანობის შესახებ[1].
1952 წელს, სკკპ-ის მე-19 ყრილობაზე, გეორგი მალენკოვმა ოფიციალურად დაამტკიცა სატირა. 1954 წლის გაზაფხულზე, თეატრის რეპერტუარში გამოჩნდა „ყველაზე ბედნიერი“ სპექტაკლი: რეჟისორმა ევგენი სიმონოვმა დადგა სპექტაკლი, დაფუძნებული სამუილ მარშაკის ზღაპარზე „თუ მწუხარების გეშინია, ბედნიერებას ვერ ნახავ“.
1950-იან წლებში დასში გამოჩნდა მსახიობების მეორე თაობა, რომელთა შორის იყვნენ იური ლიუბიმოვი, ნიკოლაი გრიცენკო, იულია ბორისოვა, ანტონინა გუნჩენკო, ალა პარფანიაკი, ვლადიმერ ეტუში, ევგენი სიმონოვი, მიხეილ ულიანოვი, იური იაკოვლევი ვასილი ლანოვოი, ლიუდმილა მაკსაკოვა, ანატოლი კაცინსკი, გრიგორი აბრიკოსოვი, ელენა დობრონრავოვა, ნინა ნეხლოპოჩენკო, ვიაჩესლავ შალევიჩი, ეკატერინა რაიკინა, იური ვოლინცევი [1]. თეატრის დიდებისთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ალექსანდრა რემიზოვას მიერ დადგმულ შესანიშნავ სპექტაკლებს.
1956 წელს თეატრს მიენიჭა აკადემიურის წოდება. 1950-იანი წლების ბოლომდე ხელმძღვანელობაში გამძაფრდა დაპირისპირება რუბენ სიმონოვსა და ბორის ზახავას შორის, ამიტომ 1959 წელს ამ უკანასკნელმა დატოვა თეატრი. 1963 წელს განახლდა „პრინცესა ტურანდოტის“ ჩვენება, ერთი წლის შემდეგ იური ლიუბიმოვი გაემგზავრა რეჟისორის თანამდებობაზე ახალ ტაგანკის თეატრში. რუბენ სიმონოვი გარდაიცვალა 1968 წლის 5 დეკემბერს და თეატრის ხელმძღვანელობა მის შვილს გადაეცა[1] [3].
ევგენი სიმონოვის ხელმძღვანელობა (1969-1987 წწ.)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ევგენი სიმონოვი თეატრს სათავეში ჩაუდგა 1969 წლის იანვარში. იმ დროისთვის ქვეყნის კულტურაში მთავარი ადგილი კომუნისტურ იდეოლოგიასა და პროპაგანდას ეკავა. ევგენი სიმონოვი ცდილობდა დიდი და მნიშვნელოვანი სპექტაკლების დადგმას და პოეტური თეატრის შექმნას, მაგრამ მნიშვნელოვან წარმატებას ვერ მიაღწია. იგი ცდილობდა შეენარჩუნებინა თეატრის ტრადიციები და ამავე დროს დაემორჩილა ახალ თეატრალურ პოლიტიკას: 1986 წელს პერესტროიკის დაწყებისთანავე, თემატური სპექტაკლები გამოჩნდა ბევრ თეატრში, ხოლო ევგენი სიმონოვმა დადგა „მორალურად მოძველებული“ სპექტაკლი კომკავშირლების შესახებ მშენებლობაზე. თეატრის დონე მკვეთრად ქვეითდებოდა, უკმაყოფილება გაიზარდა ჯგუფში და ბევრი მსახიობი წავიდა კინოში და რადიოში. 1987 წლის 25 სექტემბერს გაიმართა შეხვედრა, რის შემდეგაც სიმონოვმა თეატრი დატოვა[1].
მიხეილ ულიანოვის ხელმძღვანელობა (1987-2007)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1987 წლიდან თეატრის ახალმა ხელმძღვანელმა, მიხეილ ულიანოვმა, რომელიც თანამდებობაზე 2007 წლამდე გარდაცვალებამდე დარჩა, მოსვლისთანავე წამოაყენა სამი სამუშაო პირობა: არ დადგამს სპექტაკლებს, არ შეამცირებს დასს და გარედან მოიწვევს რეჟისორებსა და დრამატურგებს. 1980-იან წლებში სერგეი მაკოვეცკი, ოლგა ჩიპოვსკაია, ალექსანდრე რიშჩენკოვი, ვლადიმერ სიმონოვი, მიხაილ სემაკოვი, ევგენი კნიაზევი, იური შლიკოვი, ელენა სოტნიკოვა, მიხაილ ვასკოვი, ოლგა გავრილიუკი, მაქსიმ სუხანოვი, იულია რუტბერტი და სხვები მოვიდნენ. პეტრე ფომენკომ აქ დადგა თავისი ერთ-ერთი საუკეთესო სპექტაკლი „უდანაშაულო დამნაშავენი“. 1989 წლიდან რომან ვიკტიუკი დიდი ხნის განმავლობაში რჩებოდა თეატრის მნიშვნელოვან რეჟისორად. წასვლამდე მან დადგა თეატრის ყველაზე დემოკრატიული სპექტაკლი - იტალიური კომედია „მე შენ აღარ გიცნობ, ძვირფასო“[1].
რიმას ტუმინასის ხელმძღვანელობა (2007—2022)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2007 წლიდან თეატრს ხელმძღვანელობს ლიტველი თეატრის რეჟისორი რიმას ტუმინასი[4]. მან დირექტორად მიიწვია კირილ კროკი. მათი მოღვაწეობის პერიოდში, 2015 წელს, თეატრმა გახსნა ახალი სცენა არბატის 24-ში - შენობა თეატრის შენობის მიმდებარედ არის. 2016 წელს ფუნქციონირება დაიწყო „არტ-კაფემ“ - პლატფორმა შემოქმედებითი საღამოების, კითხვისა და კონცერტებისთვის. ახლა თეატრს აქვს 4 სცენა და სტუდია. იქმნება ვლადიკავკაზის ვახტანგოვის კულტურის ცენტრი. ამუშავდა ბორის შჩუკინის სახელობის თეატრალური ინსტიტუტი. ვახტანგოვის თეატრის რეპერტუარი მოიცავს 40-ზე მეტ სპექტაკლს.[4] თეატრის „ოქროს ფონდში“ უკვე შევიდა ისეთი სპექტაკლები, როგორიცაა „ნავსადგური“, „ევგენი ონეგინი“, „ძია ვანია“, „მასკარადი“. რეჟისორი ვლადიმერ ივანოვი თავის სპექტაკლებს ვახტანგოვის სტილში დგამს.
2022 წლის 6 მაისს თეატრის პრესსამსახურის ცნობით, რიმას ტუმინასი, რომელიც 2007 წლიდან 2022 წლის 9 თებერვლამდე ხელმძღვანელობდა ევგენი ვახტანგოვის თეატრს, 2022 წლის 1 მარტიდან უხელფასო შვებულებაში იმყოფებოდა ავადმყოფობის გამო და საჭირო მკურნალობის კურსს ლიეტუვაში გადიოდა. 2022 წლის 6 მაისიდან რიმას ტუმინასმა შეწყვიტა მოღვაწეობა ევგენი ვახტანგოვის თეატრში.
კირილ კროკის ხელმძღვანელობა (2022 წლიდან)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თეატრმა 2022 წლიდან განაგრძო მოღვაწეობა რეჟისორ კირილ კროკის ხელმძღვანელობით [9] [10].
ევგენი ვახტანგოვის ხსოვნის მუზეუმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ევგენი ვახტანგოვის გარდაცვალების შემდეგ, თეატრის თანამშრომლებმა დაიწყეს დაწესებულების მუშაობის შესახებ დოკუმენტების არქივის შეგროვება. ამის საფუძველზე, თანამშრომლების ინიციატივით, მუზეუმი შეიქმნა. იგი გაიხსნა 1931 წლის დეკემბერში გამოფენით თეატრის მეათე წლისთავის საპატივცემულოდ. გამოფენა ასევე მოიცავდა ვახტანგოვის მოღვაწეობის პერიოდს დენეჟნის შესახვევში 1918 წლიდან 1922 წლამდე. სხვადასხვა დროს მუზეუმს ხელმძღვანელობდა რეჟისორის მეუღლე ნადეჟდა ვახტანგოვა, თეატრმცოდნე ლ.ვენდროვსკაია. ამჟამად მასში განთავსებულია დირექტორის პირადი ნივთები, ბიბლიოთეკა და ავეჯი მისი კაბინეტიდან. საერთო ჯამში ფონდი შეიცავს 80 ათასზე მეტ ექსპონატს: პოსტერებს, პროგრამებს, ფოტოსურათებს, მოდელებს, დეკორაციებისა და კოსტიუმების ესკიზებს, საარქივო დოკუმენტებს, ბეჭდურ მასალას, ფერწერულ, გრაფიკულ და მემორიალურ ნივთებს. 2010 წელს დენეჟნის შესახვევის №12 სახლი, №1 ბინაში გაიხსნა მუზეუმის ფილიალი - ევგენი ვახტანგოვის მემორიალური ოთახი, სადაც განთავსებულია ადრე გამოუფენელი ექსპონატები. მუზეუმის თანამშრომლების მონაწილეობით გამოიცემა წიგნები თეატრის, მისი რეჟისორებისა და მსახიობების შესახებ, შეირჩევა მასალა სპექტაკლებისთვის და ტარდება სასწავლო ლექციები შჩუკინის თეატრალური ინსტიტუტის სტუდენტებისთვის.
საგამოფენო დარბაზი „ნავსადგური“[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2019 წლის სექტემბერში თეატრის ერთ-ერთ ოთახში გაიხსნა სპექტაკლ „ნავსადგურისადმი“ მიძღვნილი გამოფენა. თეატრის 90 წლის იუბილესთან დაკავშირებით 2011 წელს დადგმული სპექტაკლის ჩვენება ერთი წლის განმავლობაში იგეგმებოდა, მაგრამ მაყურებლის სიყვარული რომ მოიპოვა, შემდგომ წლებშიც დარჩა თეატრის რეპერტუარში. 2018 წლის 14 ივნისს მაყურებლის წინაშე სპექტაკლის საბოლო ჩვენება მოეწყო იმ შესანიშნავი მსახიობების გარდაცვალების გამო, რომლებისთვისაც სპექტაკლის ცალკეული ფრაგმენტები დაიდგა. სპექტაკლის და მასში მბრწყინავ ოსტატთა პატივსაცემად, როგორებიც არიან: იულია ბორისოვა, გალინა კონოვალოვა, იური იაკოვლევი, ვლადიმერ ეტუში, ვიაჩესლავ შალევიჩი, ვასილი ლანოვოი, გაიხსნა ახალი სამუზეუმო სივრცე.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ევგენი ვახტანგოვის სახელობის სახელმწიფო აკადემიური თეატრის ოფიციალური ვებგვერდი (მოსკოვი). // vakhtangov.ru
- ვიდეო. „როგორ გაჩნდა თეატრის ისტორიაში ყველაზე სადღესასწაულო წარმოდგენა.“ ელენა სმოროდინოვას ლექცია. //youtube.com
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 Судьба театра 1996.
- ↑ Путешествие в мир 2002.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Кто есть кто в мире 2006.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Государственный академический театр имени Евгения Вахтангова. РИА «Новости» (2016-11-13). ციტირების თარიღი: 2018-07-27.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Об искусстве театра 1965.
- ↑ Вся Москва от А до Я 2011.
- ↑ Евгений Вахтангов 1984.
- ↑ Сергеева И. Л. 1996.
- ↑ Римас Туминас прекращает свою работу в Театре имени Евгения Вахтангова с 6 мая 2022 года. დაარქივებული 2022-11-21 საიტზე Wayback Machine. Официальный сайт Государственного академического театра имени Евгения Вахтангова (Москва) // vakhtangov.ru (6 мая 2022 года). Дата обращения: 21 ноября 2022.
- ↑ Режиссёр Римас Туминас прекращает работу в Театре имени Вахтангова. — Как уточнили в пресс-службе, театр продолжит деятельность в обычном режиме, все творческие и художественные проекты, запланированные на текущий сезон, будут выполнены. დაარქივებული 2022-11-21 საიტზე Wayback Machine. Информационное агентство России «ТАСС» // tass.ru (6 мая 2022 года). Дата обращения: 21 ноября 2022.