ელიზაბეთ ფეინლერი
| ელიზაბეთ ფეინლერი | |
|---|---|
 | |
| დაბ. თარიღი | 2 მარტი, 1931 (93 წლის) |
| დაბ. ადგილი | უილინგი |
| მოქალაქეობა |
 აშშ[1] |
| საქმიანობა | information scientist[1] და ინფორმატიკოსი[2] [1] |
| მუშაობის ადგილი | SRI International |
| ალმა-მატერი | პერდიუს უნივერსიტეტი[1] |
| ჯილდოები | ინტერნეტის დიდების დარბაზი[3] , ჯონ პოსტელის პრემია[1] და Women in Technology Hall of Fame[4] |
|
გავლენა მოახდინეს | |
ელიზაბეტ ჯოსელინ ფეინლერი (ინგლ. Elizabeth Jocelyn „Jake“ Feinler.; დ. 2 მარტი, 1931) — ამერიკელი მეცნიერი ინფორმატიკისა და ინტერნეტის დარგში. 1972 წლიდან 1989 წლამდე იყო სტენფორდის კვლევითი ინსტიტუტის (SRI International) ქსელური საინფორმაციო სისტემების ცენტრის დირექტორი. მისი ჯგუფი მართავდა ARPANET-ისთვის ქსელის საინფორმაციო ცენტრს (NIC), რომელიც გადაიზარდა თავდაცვის მონაცემთა ქსელში (DDN) და ინტერნეტში.[5]
ბიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფეინლერი დაიბადა 1931 წლის 2 მარტს უილინგში, დასავლეთ ვირჯინიაში, სადაც გაიზარდა კიდეც. მან ბაკალავრის ხარისხი მიიღო შტატის დასავლეთის თავისუფალ კოლეჯში.
კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ადრეული კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფეინლერს დოქტორის ხარისხზე უნდა ემუშავა ბიოქიმიაში პერდიუს უნივერსიტეტში, როდესაც მან გადაწყვიტა ფინანსური მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით, სანამ დისერტაციაზე მუშაობას დაიწყებდა, ერთი-ორი წლით ემუშავა ქიმიური მონაცემებზე კოლუმბუსში, (ოჰაიო) ამერიკის ქიმიურ საზოგადოებაში. იგი პროექტის ხელმძღვანელის თანაშემწე იყო უზარმაზარ პროექტში, რომელიც მიზნად ისახავდა მსოფლიო ქიმიური ნაერთების ინდექსირებას. იქ დაინტერესდა დიდი მონაცემთა ბაზის შექმნის გამოწვევით და აღარ დაბრუნებულა ბიოქიმიაში. ამის ნაცვლად, 1960 წელს, ფეინლერი გადავიდა კალიფორნიაში, სტენფორდის კვლევითი ინსტიტუტის (ახლანდელი SRI International(ინგლისური)ქართ.) ინფორმაციის კვლევის დეპარტამენტში, სადაც მუშაობდა „ფსიქოფარმაკოლოგიის სახელმძღვანელოსა“ და „ქიმიური პროცესების ეკონომიკის სახელმძღვანელოს“ შემუშავებაზე.[6]
ARPANET და NIC
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფეინლერი ხელმძღვანელობდა SRI-ს ბიბლიოთეკის ლიტერატურის კვლევის განყოფილებას, როდესაც 1972 წელს დუგლას ენგელბარტმა სამუშაოდ აიყვანა თავის Augmentation Research Center-ში (ARC), რომელსაც აფინანსებდა აშშ-ს თავდაცვის მოწინავე კვლევითი პროექტების სააგენტოს (DARPA) ინფორმაციის დამუშავების ტექნიკის ოფისი. ფეინლერის პირველი ამოცანა იყო „რესურსების სახელმძღვანელოს“ დაწერა საერთაშორისო კომპიუტერული კომუნიკაციის კონფერენციაზე ARPANET-ის პირველი დემონსტრირებისთვის. 1974 წელს ის იყო მთავარი მეცნიერ-მკვლევარი ARPANET-ისთვის ახალი ქსელური საინფორმაციო ცენტრის (NIC) დაგეგმვასა და მართვაში.[7]
NIC უზრუნველყოფდა საცნობარო მომსახურებას იმ მომხმარებლებისთვის, რომლებიც თავდაპირველად ტელეფონით და ფიზიკური ფოსტით უკავშირდებოდნენ ერთმანეთს, ინახავდა და აქვეყნებდა მონაცემებს ადამიანებისა და ორგანიზაციების შესახებ („თეთრი გვერდები“), რესურსების სახელმძღვანელოს („ყვითელი გვერდები“, სერვისების სია) და პროტოკოლების სახელმძღვანელოს. მას შემდეგ, რაც ბოლტში მდებარე ქსელის ოპერაციების ცენტრმა, ბერანეკმა და ნიუმენმა შემოიტანეს ახალი ჰოსტები ქსელში, NIC-მა დაარეგისტრირა სახელები, უზრუნველყო ტერმინალების წვდომის კონტროლი, აუდიტის ბილიკი და ბილინგის ინფორმაცია და გაავრცელა კომენტარის მოთხოვნა (RFC). ფეინლერმა, სტივ კროკერთან, ჯონ პოსტელთან, ჯოის რეინოლდსთან და ქსელის სამუშაო ჯგუფის (NWG) სხვა წევრებთან ერთად შექმნა RFC-ები ტექნიკური შენიშვნების ოფიციალურ კომპლექტად ARPANET-ისთვის და მოგვიანებით ინტერნეტისთვის. NIC-მა უზრუნველყო პირველი ბმულები ონლაინ დოკუმენტებზე NLS Journal სისტემის გამოყენებით, რომელიც შემუშავებულია ARC-ში. ენგელბარტმა განაგრძო მოწინავე კვლევები ARC-ში, ხოლო NIC-მა უზრუნველყო სერვისი ქსელის ყველა მომხმარებლისთვის. ამან განაპირობა NIC-ის, როგორც ცალკეული პროექტის დაარსება ფეინლერის მენეჯერობით.[8]
NWG-ისა და ფეინლერის გუნდმა 1974 წელს განსაზღვრა მარტივი ტექსტური ფაილის ფორმატი ჰოსტების სახელებისთვის. ქსელების განვითარებასთან ერთად რამდენჯერმე გადახედეს ფორმატს. თავად მასპინძელი ცხრილი მუდმივად ახლდებოდა თითქმის ყოველდღიურად. 1975 წელს თავდაცვის კომუნიკაციის სააგენტომ (DCA) აიღო ოპერატიული კონტროლი და მხარდაჭერა და დროთა განმავლობაში ARPANET დაყო კვლევით და სამხედრო ქსელებად. DCA-მ გამოიყენა სახელი თავდაცვის მონაცემთა ქსელი კომბინაციის აღსანიშნავად და NIC მსახურობდა მის საინფორმაციო ცენტრად. როდესაც ელ. ფოსტა და ფაილების გადაცემის პროტოკოლი (FTP) ხელმისაწვდომი გახდა 1976 წელს, NIC გამოიყენა ისინი მომხმარებლებისთვის ინფორმაციის მიწოდებისთვის ქსელის საშუალებით.[9] 1977 წელს პოსტელი გადავიდა საინფორმაციო მეცნიერებათა ინსტიტუტში და RFC-ის რედაქტორი და ნომრის მინიჭების ფუნქციები გადავიდა მასთან, ხოლო NIC დარჩა SRI-ში. 1979 წლისთვის ფეინლერი და მისი ჯგუფი მუშაობდნენ სახელების სერვისის გაზრდის გზებზე. 1982 წელს, კენ ჰარენსტიენმა და ვიკ უაიტმა მის ჯგუფში განსაზღვრეს ინტერნეტ პროტოკოლი, რითაც შედიოდნენ ადამიანების ონლაინ დირექტორიაში, სახელად Whois. როცა ინტერნეტი გაფართოვდა, შეიქმნა დომენის სახელების სისტემა იმისათვის, რომ გამკლავებოდა დასახელებების ზრდას უფლებამოსილების დელეგირებით განაწილებული სახელების სერვერებზე. მისი ჯგუფი გახდა ინტერნეტის დასახელების საერთო ავტორიტეტი, რომელიც ავითარებდა და მართავდა .mil, .gov, .edu, .org და .com ზედა დონის დომენების სახელების რეესტრებს. უმაღლესი დონის დომენების სახელებიც კი, რომლებიც დაფუძნებულია ზოგად კატეგორიებზე, როგორიცაა .com, იყო NIC გუნდის წინადადებები, დამტკიცებული ინტერნეტ დეველოპერების საზოგადოების მიერ.
გვიანი კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1989 წელს ფეინლერმა დატოვა SRI. ამის შემდეგ იგი მუშაობდა ქსელის მოთხოვნების მენეჯერად და დაეხმარა NASA-ს სამეცნიერო ინტერნეტის (NSI) NIC მართვის სახელმძღვანელოს შემუშავებაში ეიმსის კვლევით ცენტრში (ARC). ფეინლერმა ადრეული ინტერნეტ-ნაშრომების ვრცელი კოლექცია შესწირა კომპიუტერის ისტორიის მუზეუმს Mountain View (კალიფორნია) და მას შემდეგ, რაც 1996 წელს NASA-დან წავიდა, მოხალისედ მუშაობდა მუზეუმში მასალის ორგანიზებისთვის. მან 2010 წელს გამოაქვეყნა NIC-ის ისტორია. 2012 წელს ფეინლერი ინტერნეტ საზოგადოების მიერ შეყვანილ იქნა ინტერნეტის დიდების დარბაზში[10] 2013 წლის ივლისში მან მიიღო ჯონ პოსტელის პრემია „ინტერნეტის ადრეულ განვითარებასა და ადმინისტრირებაში შეტანილი წვლილისთვის ARPANET-ის ქსელური საინფორმაციო ცენტრის (NIC) ხელმძღვანელობით".
იხილეთ აგრეთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ელიზაბეტ ფეინლერის ბიბლიოგრაფია dblp-დან: კომპიუტერული მეცნიერების ბიბლიოგრაფია
- "Internet History 1969", ვებ გვერდები, კომპიუტერული ისტორიის მუზეუმი, Mountain View, CA, აშშ
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_J._Feinler&oldid=838501911
- ↑ Catalog of the German National Library
- ↑ https://www.internethalloffame.org/inductee/elizabeth-feinler/
- ↑ https://witi.com/halloffame/
- ↑ Weber, Marc. (10 September 2009) Feinler, Elizabeth oral history. Computer History Museum. ციტირების თარიღი: September 29, 2013
- ↑ Eleanor Dickman (May 2001). „Internet History Buff: Jake Feinler“ (PDF). Focus on People section in CORE 2.2. Computer Museum History Center, Moffett Field, California. p. 14. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — October 1, 2012. ციტირების თარიღი: April 8, 2011.
- ↑ name="SRIBio">Elizabeth J. Feinler. SRI Alumni Hall of Fame. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-02-10. ციტირების თარიღი: 2020-02-17
- ↑ (2002) Chronicle of the Death of a Laboratory: Douglas Engelbart and the Failure of the Knowledge Workshop.
- ↑ Elizabeth J. Feinler. SRI Alumni Hall of Fame (2000). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-02-10. ციტირების თარიღი: 2020-02-17"Elizabeth J. Feinler" დაარქივებული 2022-02-10 საიტზე Wayback Machine. .
- ↑ 2012 Inductees დაარქივებული 2012-12-13 საიტზე Wayback Machine. , ინტერნეტის დიდების დარბაზის ვებგვერდი.