ბეგლარ-მეჩეთი
ბეგლარ-მეჩეთი (აზერბ. Bəylər məscidi) — აზერბაიჯანის დედაქალაქ ბაქოს, იჩერი-შეჰერის ისტორიულ ნაწილში, შირვანშაჰების სასახლის მურადის კარიბჭის მოპირდაპირედ მდებარეობს.
აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის ბრძანების თანახმად ისტორიული და კულტურული ძეგლები, ბეგლარ-მეჩეთი არის ეროვნული მნიშვნელობის ისტორიისა და კულტურის ძეგლი.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აღნიშნული მეჩეთი აშენდა 1895 წელს ძველი მეჩეთის ადგილას. მშენებლობას ესწრებოდნენ მუჰამედ აშუმ ალ-ბაკუის ვაჟები - ჰაჯი ბაბა და ჰაჯი ჯავადი, ასევე მურთუზა მუხთაროვი, კალიგრაფი იბრაჰიმ შირვანი, მირ ალი ალ-ნაგი, მირ თაგი და ასევე არქიტექტორი სეიდ ჰუსეინი.
მეჩეთის მშენებლობის დროს, ადგილობრივი არქიტექტურული მახასიათებლების შენარჩუნების დროს, დამკვიდრდა ახალი არქიტექტურული ტრადიციები. პირველად აქ მოხდა შირვანშაჰების მეფობის დროს არქიტექტურული სკოლისთვის დამახასიათებელი ტექნიკის გამოყენების მცდელობა. ამასთან, თავად მეჩეთის სტრუქტურას, თუ არ გაითვალისწინებთ მინარეთსა და გუმბათს, საერთო არაფერი აქვს ბაქოში მდებარე შირვანშაჰების სასახლის კლასიკურ მახასიათებლებთან.
არქიტექტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მეჩეთის არქიტექტურა აერთიანებს დასავლურ, აღმოსავლურ და ადგილობრივ ტრადიციებს. მეჩეთს აქვს სადარბაზო, სალოცავი დარბაზი და მორთული მიჰრაბი. მეჩეთის სალოცავ დარბაზს აქვს სამი ნავი. ეს დაყოფა დამახასიათებელია აზერბაიჯანის მეჩეთებისთვის, რომლებიც აშენებულია XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან და გვხვდება არა მხოლოდ ბაქოს და აფშერონის მეჩეთებში, არამედ შირვანში, ყარაბაღში, ყუბაში, შეკში და ზაქათალაში. ფეოდალიზმის ხანაში თურქ ხალხებს მსგავსი სტრუქტურები აქვთ.
შესამჩნევია ეკლექტიზმის ელემენტები, რომლებიც გამოიყენება ფასადის მოცულობითი შემადგენლობისა და ინტერპრეტაციის დროს. პორტალი შექმნილია ადგილობრივი არქიტექტურული ტრადიციების სულისკვეთებით, ფანჯრები დამზადებულია განსხვაქვებული ფორმის სახით. წვეტიანი გუმბათის კედლები გაფორმებულია ქვის ჩუქურთმებით. მიუხედავად იმისა, რომ გუმბათის საყრდენი სარდაფები გამოხატულია თხელი კონტურით, რომელიც ნახევარწრიულ ფორმასთან ახლოს არის, შინაგან სტრუქტურის ხასიათი, მზიდი სარდაფები, სვეტები და არქიტექტურული დეტალები შეიქმნა შირვანშაჰების სასახლის მსგავსი.
მეჩეთის მინარეთი წარმოადგენს იმ ადრე არსებული მინარეთის მაგალითს, რომელიც აღდგა და შემდგომ განვითარდა შირვანში XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან [5].
მოგვიანებით, ბაქოსა და აფშერონში მშენებარე მეჩეთების უმეტესობამ, მცირე სტილისტური გადახრების გამოკლებით, შეინარჩუნა ბეგლარის მეჩეთისთვის დამახასიათებელი ზოგადი არქიტექტურული იდეა. ასეთია მაგალითად, კასუმ-ბეკის მეჩეთს, რომელიც 90-იან წლებშია აშენებული.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Fətullayev-Fiqarov Ş. XIX-XX əsrin əvəllərində Azərbaycanda şəhərsalma və memarlıq. — Б.: Şərq-Qərb, 2013. — 480 с.