ალუბლის ბაღი
| ალუბლის ბაღი | |
|---|---|
 | |
| ჟანრი | პიესა |
| ავტორი | ანტონ ჩეხოვი |
| მშობლიური ენა | რუსული |
| დაწერილია | 1903 |
| გამოცემულია | 1904 |
ალუბლის ბაღი (რუს. Вишнёвый сад) — ანტონ ჩეხოვის ლირიკული პიესა ოთხ მოქმედებად, რომლის ჟანრიც თავად ავტორმა განსაზღვრა როგორც კომედია. პიესა 1903 წელს დაიწერა და პირველად 1904 წელს გამოქვეყნდა. პირველი დადგმა 1904 წლის 17 იანვარს მოსკოვის სამხატვრო თეატრში შედგა. ის ჩეხოვის იმ დროს დაწერილი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რუსული პიესაა.
მოქმედი პირები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ლიუბოვ ანდრეევნა რანევსკაია — მემამულე
- ანია — მისი ქალიშვილი, 17 წლის
- ვარია — მისი აყვანილი ქალიშვილი, 24 წლის
- ლეონიდ ანდრეევიჩ გაევი — რანევსკაიას ძმა
- ერმოლაი ალექსეევიჩ ლოპახინი — ვაჭარი
- პიოტრ სერგეევიჩ ტროფიმოვი — სტუდენტი
- ბორის ბორისოვიჩ სიმეონოვ-პიშჩიკი — მემამულე
- შარლოტა ივანოვნა — აღმზრდელი
- სემიონ პანტელეევიჩ ეპიხოდოვი — კანტორის მოსამსახურე
- დუნიაშა — მოახლე
- ფირსი — ლაქია, 87 წლის მოხუცი
- იაშა — ახალგაზრდა ლაქია
- ნასვამი გამვლელი
- სადგური მეთაური
- ფოტის ჩინოვნიკი
- სტუმრები
- მოახლე
თეატრალური დადგმები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პირველი დადგმა მოსკოვის სამხატვრო თეატრში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- 1904 წლის 17 იანვარს პიესის პრემიერა მოსკოვის სამხატვრო თეატრში შედგა. რეჟისორები სტანისლავსკი და ვლადიმერ ნემიროვიჩ-დანჩენკო, მხატვარი ვიქტორ სიმოვი[1].
როლებში:
- ოლგა კნიპერ-ჩეხოვა — რანევსკაია
- მარია ლილინა — ანია. თავად ჩეხოვი ამ როლს დიდ მნიშნვნელობას არ ანიჭებდა. ვლადიმერ ნემიროვიჩ-დანჩენკოსთვის გაგზავნილ წერილში ის წერდა: „ანიას როლის თამაში ნებისმიერს შეუძლია, თუნდაც სრულიად უცნობ მსახიობსაც კი, მთავარია ახალგაზრდა იყოს, გოგონას ჰგავდეს და ახალგაზრდულად, ლაპარაკობდეს წკრიალა ხმით“[2].
- მარია ანდრეევა — ვარია
- კონსტანტინე სტანისკავსკი — გაევი. ჩეხოვი კონსტანტინე სტანისკავსკის ხედავდა როგორც გაევის[3], ისე ლოპახინის როლში, თავად კონსტანტინე სტანისკავსკიც არ იყო ლოპახინის როლის შესრულებს წინააღმდეგი, მაგრამ, იმის გამო, რომ უბრალო ადამიანების როლის თამაში უფრო ცუდად გამოსდიოდა, გაევის როლი ამჯობინა[2].
- ლეონიდ ლეონიდოვი — ლოპახინი. ლოპახინის როლი — ცენტრალურია პიესაში, სწორედ ამიტომ იყო დრამატურგი შეშფოთებული, თუ ვინ ითამაშებდა ლოპახინის როლს იმ შემთხვევაში, თუ კონსტანტინე სტანისკავსკი გაევის როლს ამჯობინებდა: „სტანისლავსკი ძალიან კარგი და ორიგინალური გაევი იქნება, მაგრამ მაშინ ვინ ითამაშებს ლოპახინის როლს? ლოპახინის როლი რომ ცენტრალურია. თუ მისი სათანადოდ შესრულება არ გამოვა, მაშინ პიესაც ჩავარდება. ლოპახინი არ უნდა ითამაშოს მყვირალმა, არ არის აუცილებელი, რომ ნამდვილად ვაჭარი იყოს“[4].
- ვასილი კაჩალოვი — ტროფიმოვი
- ვლადიმერ გრიბუნინი — სიმეონოვ-პიშჩიკი
- ელენა მურატოვა — შარლოტა ივანოვნა იმავე წერილში: „პომიალოვას რა ტქმა უნდა არ უნდა მივცეთ, შესაძლოა მურატოვა იყოს კარგი, მაგრამ სასაცილო არა. ეს ქალბატონი კნიპერის როლია“[2].
- ივანე მოსკვინი — ეპიხოდოვი
- სოფია ხალიუტინა — დუნიაშა
- ალექსანდრე არტემი — ფირსი. ავტორის წერილში ფირსის გასწვრივ მოკლე და კონკრეტული ჩანაწერია — არტემი[2].
- ნიკოლაი ალექსანდროვი — იაშა[5].
- 1958 წლის 17 აპრილს მოსკოვის სამხატვრო თეატრში პიესის ახალი დადგმა შედგა (რეჟისორი ვიქტორ სტანიცინი, მხატვარი ლიუბოვ სილიჩი).
- სამხატვრო თეატრის სცენაზე (სადაც 1904—1959 წლებში პიესა 1273-ჯერ დაიდგა) სხვადასხვა პერიოდში მოღვაწეობდნენ: ალა ტარასოვა, ოლგა ანდროვსკაია, ვერა პოპოვა (რანევსკაია); ლიდია კორენევა, ტარასოვა, ანგელინა სტეპანოვა, ანა კომოლოვა, ირინა გოშევა (ანია); ნინა ლიტოვცევა, მარგარიტა სავიცკაია, ოლგა პიჟოვა, ტიხომიროვა (ვარია); ვასილი ლუჟსკი, პეტრე ერშოვი, ნიკოლაი პოდგორნი, ნიკოლაი სოსნინი, ვასილი კაჩალოვი, პაველ მასალსკი (გაევი); ნიკოლაი ბატალოვი, ნიკოლაი მასალიტინოვი, ბორის დობრონრავოვი, სერგეი ბლინიკოვი, ალექსეი ჟილცოვი (ლოპახინი); ივანე ბერსენევი, ნიკიტა პოდგორნი, ვასილი ორლოვი, სერგეი იაროვი (ტროფიმოვი); მიხეილ კედროვი, ვლადიმერ გოტოვცევი, ვოლკოვი (სიმეონოვ-პიშჩიკი); სოფია ხალიუტინა, მარია კნებელი, ევგენია მორესი (შარლოტა ივანოვნა); ალექსეი გრიბოვი, ვასილი ტოპორკოვი, ნიკოლაი დოროხინი (ეპიხოდოვი); სტეპან კუზნეცოვი, მიხეილ ტარხანოვი, ალექსეი გრიბოვი, პოპოვი, ნიკოლაი ხმელიოვი, ნიკოლაი ტიტუშინი (ფირსი); ალექსეი გრიბოვი, სერგეი ბლინიკოვი, ვლადიმერ ბელოკუროვი (იაშა).
რუსეთის გასაბჭოებამდე დადგმები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- სამხატვრო თეატრთან ერთად, 1904 წლის 17 იანვარს, ხარკოვის დიუკოვების თეატრში (რეჟისორი ნიკოლაი პესოცკი და ალექსანდროვი; რანევსკაია — ვერა ილნარსკაია, ლოპახინი — პავლენკოვი, ტროფიმოვი — სერგეი ნერადოვსკი, სიმეონოვ-პიშჩიკი — ბ. ბორისოვი, შარლოტა ივანოვნა — მილიჩი, ეპიხოდოვი — კოლობოვი, ფირსი — გლიუსკე-დობროვოლსკი).
- ახალი დრამის ამხანაგობა (ხერსონი, 1904; რეჟისორი და ტროფიმოვის როლის შემსრულებელი — ვსევოლდ მეიერხოლდი)
- ალექსანდრინსკის თეატრი (1905; რეჟისორი იური ოზაროვსკი, მხატვარი კონსტანტინე კოროვინი; აღდგა 1915 წელს; რეჟისორი ანდრეი ლავრენტიევი)
- პეტერბურგის საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი თეატრი და გადასატანი თეატრი პაველ გაიდებუროვისა და ნადეჟდა სკარსკაიას ხელმძღვანელობით (1907 და 1908, რეჟისორი და ტროფიმოვის როლის შემსრულებელი — პაველ გაიდებუროვი)
- კიევის თეატრი ნიკოლაი სოლოვცოვი (1904)
- ვილენის თეატრი (1904)
- პეტერბურგის მცირე თეატრი (1910)
- ხარკოვის თეატრი (1910, რეჟისორი ნიკოლაი სინელნიკოვი)
და სხვა თეატრები
პიესის შემსრულებელებს შორის იყვნენ: გაევი — ვასილი დალმატოვი, რანევსკაია — ვერა მიჩურინა-სამოილოვა, ლოპახინი — ნიკოლაი ხოდოტოვი, სიმეონოვ-პიშჩიკი — კონსტანტინე ვარლამოვი.
თარგმანები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სომხური (ა. ტერ-ავანიანი), აზერბაიჯანული (ნიგიარი), ქართული (შალვა დადიანი), უკრაინული (პ. პანჩი), ესტონური (ე. რაუდსეპი), მოლდავური (რ. პორტნოვი), თათრული (ი. გაზი), ჩუვაშური (ვ. ალაგერი), ალტაური (ნ. კუჩიიაკი), ივრითი (რივკა მეშულახი) და სხვ.
ითარგმნა და გამოიცა შემდეგ ენებზე: გერმანული (მიუნხენი — 1912 და 1919, ბერლინი — 1918), ინგლისური (ლონდონი — 1912, 1923, 1924, 1927, ნიუ-იორკი, 1922, 1926, 1929 და ნიუ-ჰეივენი — 1908), ფრანგული (1922), ჩინური (1921), ჰინდი (1958), ინდოენზიური (რ. ტინასი 1972-ში) და სხვ.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Сборник товарищества «Знание» за 1903 г., кн. 2-я, СПБ, 1904.
- Первое отдельное изд. — А. Ф. Маркса, СПБ. [1904].
- ნიკოლოზ ეფროსი „ალუბლის ბაღი“. Пьеса А. П. Чехова в постановке Моск. Худож. театра. — Пг., 1919.
- იოსებ იუზოვსკი სპექტაკლები და პიესები. — М., 1935. С. 298—309.
- Г. П. Бердников РАЗДУМИЯ О ВЫСШЕЙ ПРАВДЕ
- პიესა „ალუბლის ბაღი“ კრიტიკაში
- ალექსანდრე რევიაკინი, „Вишевый сад“ А.П. Чехова, М.: Учпедгиз, 1960. — გვ. 256.
- ემა პოლოცკაია, „Вишевый сад“: жизнь во времени, М.: Наука, 2004. — გვ. 381, 1000 ეგზ., ISBN 5-02-033217-8.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Ревякин 1960.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Чехов — Вл. И. Немировичу-Данченко, 2 ноября 1903 г. Ялта. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-07-18. ციტირების თარიღი: 2017-06-07.
- ↑ გაევი და ლოპახინი — ეს როლები აირჩიოს და მოსინჯოს კონსტანტინ სერგეევიჩმა. თუკი ის ლოპახინს აირჩევს და ეს როლი გამოუვა, მაშინ პიესას უდიდესი წარმატება ექნება.
- ↑ Чехов — О. Л. Книппер-Чеховой, 30 октября 1903 г. Ялта. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-07-18. ციტირების თარიღი: 2017-06-07.
- ↑ ჩეხოვი: „იაშა. თუ ეს ალექსანდროვი რომელზედაც წერ, ისაა რომელიც თქვენთან რეჟისორის დამხმარედ მუშაობს, მაშინ აიღოს იაშა. მოსკვინი შესანიშნავი იაშა იქნებოდა. არც ლეონიდოვის საწინააღმდეგო მაქვს რამე“.