ალორ-სეტარი
| ადმინისტრაციული ერთეული | |||
|---|---|---|---|
|
ალორ-სეტარი | |||
 | |||
| |||
| ქვეყანა |
 მალაიზია | ||
| კოორდინატები | 6°07′00″ ჩ. გ. 100°22′00″ ა. გ. / 6.11667° ჩ. გ. 100.36667° ა. გ. | ||
| დაარსდა | 1735 | ||
| ფართობი | 160 კმ² | ||
| მოსახლეობა | 217 000 (2009) | ||
| სასაათო სარტყელი | Time in Malaysia | ||
| საფოსტო ინდექსი | 05000–05999 | ||
| ოფიციალური საიტი | http://www.mbas.gov.my/ | ||
| |||
ალორ-სეტარი (ჯავი: الور ستار) — კედაჰის შტატის დედაქალაქი. იგი სიდიდთ მეორე ქალაქია შტატის მასშტაბით, სუნგაი-პეტანის შემდეგ და ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ქალაქია ნახევარკუნძულის მალაიზიის დასავლეთ სანაპიროზე. ქალაქში მდებარეობს მალაიზიის მესამე უმაღლესი სატელეკომუნიკაციო კოშკი ალორ-სეტარის კოშკი.ნახევარკუნძულის მალაიზიის დასავლეთ სანაპიროზე
ალორ-სეტარი მალაიზიიდან ტაილანდისკენ მთავარ სამოგზაურო დერეფანში მდებარეობს, რამაც მალაკის ნახევარკუნძულის ჩრდილოეთ ნაწილში ქალაქის მთავარ სატრანსპორტო კერად ჩამოყალიბებას შეუწყო ხელი. ალორ-სეტარი ქვეყნის უგრძეს ჩქაროსნულ მაგისტრალთანაა გაშლილი, რომელიც კუალა-ლუმპურიდან 430 კმ-ის დაშორებით, ხოლო ჯოჯთაუნიდან 79 კმ-ით ჩრდილოეთით მდებარეობს. ტაილანდიდან ალორ-სეტარამდე მიღწევა პადანგ-ბესარი-სადაოს მაგისტრალის მეშვეობითაა შესაძლებელი, რომელიც სადაოდან 51.8 კმ-ის, ხოლო ატ-იაიდან 106 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს.
ქალაქი 1785 წელს დაარსდა კოტა-სეტარის სახელწოდებით. ალორ-სეტარი დიდი ხნის მანძილზე ატარებდა კედაჰის შტატის დედაქალაქის სტატუსს და კედაჰელი მალაიელების კულტურული ცენტრია. ქალაქი ბრიტანეთის მალაიის სატრანსპორტო ისტორიის პიონერიცაა. 1915 წელს სარკინიგზო სადგური გაიხსნა, ხოლო 1929 წელს ― აეროპორტი.
ალორ-სეტარში მდებარეობს შტატის ცენტრალური ადმინისტრაციული ცენტრი და კოტა-სეტარის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი. დღეისთვის ქალაქის ფართობი 666 კმ²-ია. 2020 წლის აღწერის მიხედვით, ალორ-სეტარის მოსახელეობა 400 000 ადამიანს აჭარბებს. ადგილობრივი მმართველობის დონეზე ქალაქს ალორ-სეტარის საქალაქო საბჭო მართავს.[1]
ალორ-სეტარში ინდონეზიის ორი პრემიერ-მინისტრი დაიბადა: ტუნკუ აბდულ რაჰმანი ― დამოუკიდებელი მალაიის ფედერაციის პირველი პრემიერ-მინისტრი და მალაიზიის პრეზიდენტი 1962-1986 წლებში[2] და მაჰათჰირ მოჰამადი ― პრემიერ-მინისტრი 1981-2003 და 2018-2020 წლებში.[3]
ეტიმოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქალაქის სახელწოდება ორი მალაიური სიტყვიდან წარმოდგება: ალორ („პატარა ორთქლი“) და სეტარ (ქლიავისებრი მანგო, იგივე განდარია).[4]
2003 წლის 21 დეკემბერს ქალაქს სახელი გადაერქვა და ალორ-სტარი ეწოდა. 2009 წლის 15 იანვარს ქალაქს ძველი სახელწოდება დაუბრუნდა.[5]
გეოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ალორ-სეტარი ნახევარკუნძულის მალაიზიის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს, მალაკის სრუტის კიდეში, რომელიც მალაიზიას ინდონეზიისგან გამოყოფს. ქალაქი კოტა-სეტარის რაიონში მდებარეობს და კუბანგ-პასუს, პოკოკ-სენასა და პენდანგის რაიონები ესაზღვრება.
მეზობელი რაიონის, პოკოკ-სენას ჩათვლით, რომელიც ალორ-სეტარის საქალაქო საბჭოს იურისდიქციის ქვეშაა, ქალაქის ფართობი 666 კმ²-ია.[6][7] ალორ-სეტარი მნიშვნელოვანი სამდინარო სისტემებითაა შემოსაზღვრული, როგორებიცაა: კედაჰი, ლანგარი, ტაჯარი, ანაკ-ბუკიტი, ალორ-მალაი და ალორ-მერაჰი. ქალაქის უმაღლესი წერტილია კერიანგის მთა, რომლის სიმაღლეც 217.9 მეტრია. მთაში კარსტული მღვიმეები და კალციტის კრისტალების ჟეოდებია.[8]
კლიმატი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციით, ალორ-სეტარი ეკვატორულ კლიმატურ სარტყელში მდეაბრეობს. ქალაქში ხანგრძლივი წვიმების სეზონია. როგოროც ამ კლიმატის მქონე არაერთი რეგიონისთვისაა დამახასიათებელი, ალორ-სეტარში ნალექიანობა მშრალი სეზონის დროსაც ფიქსირდება. ტემპერატურა შედარებით მუდმივია მთელი წლის მანძილზე. საშუალო მაღალი ტემპერატურა 32 °C-ია, ხოლო საშუალო დაბალი ტემპერატურა ― 23 °C. საშიალო წლიური ნალექიანობის მაჩვენებელი 2 300 მმ-ია.
| ჰავის მონაცემები — Alor Setar (1971-2000) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| თვე | იან | თებ | მარ | აპრ | მაი | ივნ | ივლ | აგვ | სექ | ოქტ | ნოე | დეკ | წლიური |
| საშუალო მაღალი °C | 32.9 | 34.3 | 34.5 | 33.7 | 32.5 | 31.9 | 31.6 | 31.6 | 31.3 | 31.4 | 31.4 | 31.4 | 32.4 |
| საშუალო დღიური °C | 27.5 | 28.4 | 28.8 | 28.9 | 28.5 | 28.0 | 27.6 | 27.6 | 27.4 | 27.5 | 27.4 | 27.1 | 27.9 |
| საშუალო დაბალი °C | 22.0 | 22.5 | 23.1 | 24.0 | 24.4 | 24.1 | 23.6 | 23.6 | 23.5 | 23.6 | 23.4 | 22.8 | 23.4 |
| წვიმის საშუალო რაოდენობა (მმ) | 19.1 | 61.1 | 112.9 | 192.5 | 225.6 | 137.4 | 183.6 | 203.4 | 282.0 | 283.3 | 205.9 | 83.7 | 1 990,5 |
| წვიმიანი დღეები საშუალოდ | 2 | 4 | 8 | 12 | 14 | 11 | 13 | 14 | 17 | 18 | 15 | 7 | 135 |
| წყარო: WMO [9] | |||||||||||||
დემოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2010 წელს ქალაქის მოსახლეობა 357 176 ადამიანს შეადგენდა. 2010 წლის მონაცემების მიხედვით, ქალაქის 262 072 (73.3%) მკვიდრი მალაიელი იყო. მათი დიდი ნაწილი კედაჰელ მალაიელებს მიეკუთვნება. ალორ-სეტარელი ჩინელები ქალაქის მოსახლეობის 21.9%-ს (78 542 მკვიდრი) შეადგენდნენ. ადგილობრივი ჩინური თემი მეტწილად ჰოკიენზე საუბრობს. სხვა ეთნოსებს შორის არიან: ინდიელები (მეტწილად ტამილები) ― 8 298 (2.3%), ბუმიპუტერები ― 610 (0.1%) და სხვა ეთნოსები (მეტწილად სიამები) ― 1 253 (0.3%). ადგილობრივი მოსახლეობის 1.8% (6 446 ადამიანი) არამალაიელი იყო.
ენები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქალაქის მოსახლეობის უმრავლესობა კედაჰურ მალაიურზე საუბროობს,[10] რომელიც ლინგვა ფრანკას როლს ასრულებს. ფართოდ გამოიყენება სტანდარტული მალაიური (ზოგჯერ ჯოჰოჰ-რიაუს მალაიური დიალექტი), ინგლისური და მანგლისური (მალაიურისა და ინგლისურის ნაზავი).
ჩინელები, ალორ-სეტარის მეორე უდიდესი თემი, მეტწილად ჰოკიენზე საუბრობენ. ადგილობრივ ჩინელებს შორის არიან მანდარინსა და კანტონურზე მოსაუბრეებიც.[11] სხვა ენებს შორის აღსანიშნავია: ტამილური, რომელზეც ალორ-სეტარში მცხოვრები ინდოელები საუბრობენ და სამხრეთ თაი, რომელზეც კედაჰელი სიამები საუბრობენ.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Message from Mayor ms (2015-08-12). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-10-31. ციტირების თარიღი: 2020-12-24
- ↑ Tunku Abdul Rahman Putra Alhaj | Prime Minister of Malaysia en. ციტირების თარიღი: 2020-12-23
- ↑ Mahathir bin Mohamad | Facts & Biography en. ციტირების თარიღი: 2020-12-23
- ↑ 15/01/2009, Alor Star kembali ke Alor Setar, © Utusan Melayu (M) Bhd.
- ↑ Majid, Embun. (15 January 2009) Archives | The Star Online. Thestar.com.my. ციტირების თარიღი: 27 September 2013
- ↑ „Info Alor Setar“. Portal Rasmi Majlis Bandaraya Alor Setar (MBAS) (მალაიური). 2015-10-15. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 August 2018. ციტირების თარიღი: 2018-07-02.
- ↑ Chow, Melissa Darlyne (13 October 2015). „Alor Star a rising star“. New Straits Times.
- ↑ Gunung Keriang Recreational Park.
- ↑ World Weather Information Service. WMO. ციტირების თარიღი: 3 July 2023
- ↑ Perbezaan Loghat Kedah Mengikut Kawasan (23 November 2018).
- ↑ Alor Setar – A city that's often overlooked.
