ალმათის არქეოლოგიური მუზეუმი

ალმათის არქეოლოგიური მუზეუმი
მუზეუმის ყველაზე ფასეული ექსპონატი „ოქროს კაცი“
43°14′46″ ჩ. გ. 76°57′11″ ა. გ.
დაარსდა	1973
ქვეყანა	თარგი:ქვეყნის მონაცემები ყაზახეთი, საბჭოთა კავშირი
მდებარეობა	ალმათი
კლასიფიკაცია	ისტორიული
ოფიციალური საიტი	[www.gylymordasy.kz www.gylymordasy.kz]

ალმათის არქეოლოგიური მუზეუმი (ყაზახ. Археология мұражайы) — ყაზახეთის ეროვნული აკადემიის არქეოლოგიური მუზეუმი ქალაქ ალმათში, რომელიც მდებარეობს სამეცნიერო-სამუზეუმო კომპლექსში „Ғылым ордасы“

მუზეუმის ისტორია

ალმათის არქეოლოგიური მუზეუმი არის კულტურული დაწესებულება, რომელიც ინახავს და სწავლობს ყაზახეთში არქეოლოგიურ გათხრებში აღმოჩენილ ანტიკური ხანის მემკვიდრეობას. მისი შექმნა ყაზახ მეცნიერთა რამდენიმე თაობას უკავშირდება, დაწყებული XX საუკუნის 20-ისნი წლებიდან და ყაზახეთის არქეოლოგიური მეცნიერების განვითარებითაა განპირობებული. ყაზახი მეცნიერების მიერ სხვადასხვა რეგიონებში ჩატარებულმა მრავალწლიანმა კვლევითმა სამუშაოებმა შესაძლებელი გახადა მდიდარი და ხშირ შემთხვევაში უნიკალური მასალის შეგროვება, რომელიც შესანიშნავ ილუსტრირებას უკეთებს ყაზახეთის ძველ და შუასაუკუნეების დროინდელ ისტორიას. 1973 წელს, ყაზახეთის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივნის — დინმუჰამედ კუნაევის პირადი ინიციატივით, მოხდა არქეოლოგიის მუზეუმის გახსნა ყაზახეთის სსრ-ის მეცნიერებათა აკადემიის არქეოლოგიის ინსტიტუტთან. თავდაპირველად მუზეუმი მდებარეობდა ლენინის გამზ. №44-ში. 2010 წლის ივლისიდან მუზეუმი შედის რესპუბლიკური სახელმწიფო ორგანიზაციის „Ғылым ордасы“-ს შემადგენლობაში.

სამუზეუმო ექსპონატები ოთხ დიდ განყოფილებაშია წარმოდგენილი, რომლებიც იყოფა პერიოდებად და უბნებად. გამოფენის პირველი ნაწილი ეძღვნება თემას „პრიმიტიული კომუნალური საზოგადოება და მისი დაშლა“. აქ გამოფენილი ქვის ექსპონატები აჩვენებს, რომ ყაზახეთის მიწა ეკუთვნის კაცობრიობის პირველ ჩამოყალიბებულ და განვითარებულ რეგიონს. გამოფენა მოიცავს კაჟის ქვის იარაღებს, რომლებიც ნაპოვნია პალეოლითურ დასახლებებში ბურიკაზგანსა და ტანირკაზგანში, ასევე ქვის ჩაქუჩებს, ნიჩბებს, საფხეხებს, ბირთვებს, რომლებიც შეგროვებულია ქვის ხანის ძეგლებიდან, რომლებიც ყაზახეთის ყველა კუთხეში მდებარეობს. კარატაუში გათხრების დროს აღმოჩენილი ქვის იარაღები და იარაღი შეგროვებულია. მათ შორის ბევრია შუბისპირები, საფხეკები, ნიჩბები და ხელის სასხლეტი. ნეოლითური და ენეოლითური იარაღები დამზადებულია ქვის სამაჯურებისა და ცულებისგან, შუბისპირებისგან, რომლებიც აღმოჩენილია აღმოსავლეთ, სამხრეთ და ცენტრალურ ყაზახეთში გათხრების დროს.

მუზეუმის შემდეგი ნაწილი ეთმობა ბრინჯაოს ხანის ძეგლებს — ანდრონის კულტურას, ბეგაზი-დანდიბაის კულტურას. აღმოსავლეთ და ცენტრალურ ყაზახეთში აღმოჩენილია ბრინჯაოს იარაღების დასამზადებლად საჭირო სპილენძისა და ტყვიის საბადოები. ტყუილად არ არის აღმოჩენილი ამ რაიონებში ბრინჯაოს ხანის მრავალი ნამოსახლარი და სასაფლაო. მუზეუმის გამოფენაზე შუბისპირები, ისრისპირები, ბრინჯაოსა და ოქროს სამკაულებია გამოფენილი. მთებსა და ყარაკუდიკის სასაფლაოებზე აღმოჩენილი ჭურჭელი, ცულები და ორნამენტები აჩვენებს ანდრონის კულტურისა და მისი გამორჩეული თვისებების მკაფიო ნიშნებს სამხრეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონებში. მესამე ნაწილი ეძღვნება ადრეული რკინის ხანას (ძვ. წ. VIII-V სს.). განყოფილებაში თავმოყრილია იარაღი, აღკაზმულობა, გამოყენებითი ხელოვნების ნიმუშები, ძვლის ნაწარმი და ბრინჯაოში ჩამოსხმული ცხოველების სხეულები, რომლებიც შეგროვებულია ტასმოლას კულტურის ძეგლების შესწავლისას. განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევს ესიქის ბორცვში აღმოჩენილი „ოქროს კაცის“ რესტავრირებული სამოსი, რომელიც ნათლად აჩვენებს ჟეტისუში საქსური კულტურის განვითარებას. 1997 წელს მუზეუმში გამოიფინა „ოქროს კაცის“ ტანსაცმლისა და ქუდის ახალი ასლი. მისი ორიგინალი ინახება სპეციალურ ოქროს საცავში. თავის ქალებზე დაყრდნობით, მ. გერასიმოვის სახელოსნოში აღდგენილი საკის, იუსინისა და სარმატელი ქალის ბრინჯაოს ქანდაკებები წარმოსახავს ყაზახეთის მიწაზე მცხოვრები ტომების წარმომადგენლების სახეებს. მუზეუმის მეოთხე განყოფილება შუა საუკუნეების ძეგლებს ეთმობა. აქ გამოფენილია ჭურჭელი, მინისა და სპილენძის ნაწარმი, გამოყენებითი ხელოვნების ნიმუშები, რომლებიც შეგროვდა ქალაქ ტარაზში, ალმალიში, ტალგარში, აქტობეში ჩატარებული კვლევების დროს. ქალაქ ოტირარის მასალებისგან შეიქმნა სპეციალური გამოფენა, რომელზეც მრავალი წლის განმავლობაში წარმოებდა კვლევა. ქალაქის ზემოდან გადაღებულ ფოტოზე კარგად ჩანს მისი აგების კვალი XVI-XVIII საუკუნეებში. გამოფენილია შუა საუკუნეების სამშენებლო ხელოვნებისა და არქიტექტურის მიღწევების ამსახველი რამდენიმე სურათი და ორი მოდელი. ესენია: ბიბი ჰანიმისა და ხოჯა აჰმედ იასავის მავზოლეუმები. მუზეუმის კოლექცია ყოველწლიურად ივსება ახალი მასალებით.

ლიტერატურა

1. “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
2. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8

რესურსები ინტერნეტში

• ონლაინ-ექსკურსია არქეოლოგიის მუზეუმში
• მუზეუმის ვებ-გვერდი დაარქივებული 2023-10-19 საიტზე Wayback Machine.