ნაყოფი (მცენარე)

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
კულტურული ხილის ბაზარი

ნაყოფი (ლათ. fructus) — ფარულთესლოვან მცენარეთა ორგანო, რომელიც წარმოიქმნება ყვავილისაგან და შეიცავს ერთ ან მეტ თესლს, ვითარდება ორმაგი განაყოფიერების შემდეგ (გამონაკლისია პართენოკარპული ნაყოფები). ფარულთესლოვან მცენარეთა პრიმიტიულ ჯგუფებში ნაყოფი უშუალოდ გინეცეუმიდან ვითარდება (მაგ., ბაიასებრნი), უფრო მაღალი განვითარების ჯგუფებში ნაყოფის ფორმირებაში მონაწილეობს ყვავილის სხვა ნაწილებიც: ყვავილსაფარი, ყვავილსაჯდომი, გინოფორი, ჯამი, გვირგვინი, მტვრიანები და სხვა.

სხვადასხვა კლასიფიკაციით ნაყოფებს ყოფენ ნამდვილ (თუ ის განვითარებულია მხოლოდ ნასკვიდან) და ცრუ (თუ მის განვითარებაში მონაწილეობვს ყვავილის სხვა ნაწილებიც) ნაყოფად. ნამდვილი ნაყოფი თავის მხრივ იყოფა მარტივ (ერთი ნასკვიდან განვითარებული) და რთულ (აპოკარპული გინეცეუმიდან განვითარებული) ნაყოფად.

ხილის კალათი, ბალთაზარ ვან დერ ასტი

მარტივი ნაყოფი კონსისტენციის მიხედვით იყოფა მშრალ და წვნიან ნაყოფად. მშრალ ნაყოფებს შორის არჩევენ მრავალთესლიან თვითხსნად (ფოთლურა, პარკი, ჭოტი, ჭოტაკი, კოლოფი და სხვა) და ერთთესლიან უხსნარ ნაყოფებს (კაკალი, ფრთიანა, თესლურა, მარცვალა და სხვა), წვნიან ნაყოფებს შორის კი - მრავალთესლიანებს (კენკრა, გოგრულა და სხვა) და ერთთესლიანებს (კურკიანა). რთულ ნაყოფებს განეკუთვნება რთული ფოთლურა, რთული თესლური და სხვა.

ნაყოფის უფრო თანამედროვე მორფოგენეზურ კლასიფიკაციებში გათვალისწინებულია გინეცეუმის აგებულება - ნაყოფფოთლების რაოდენობა, მდებარეობა, შეზრდა, თესლის რაოდენობა, მიმაგრება და სხვა. მორფოგენეზური კლასიფიკაციების მიხედვით ნაყოფი იყოფა აპოკარპულ და ცენოკაპულ ნაყოფებად, რომლებიც თავის მხრივ კიდევ უფრო წვრილ კატეგორიებად ნაწილდება.

ნაყოფის დანიშნულებაა თესლების დაცვა და გავრცელება. ნაყოფებისა და მასთან ერთად თესლების გავრცელება ქარის, წყლის, ცხოველების, ადამიანისა და სხვების საშუალებით ხდება. გავრცელებისათვის ნაყოფებს აქვს სხვადასხვა სპეციალური წარმონაქმნები: ქოჩორი, ფრთისებრი გამონაზარდი, ეკლები, ქაცვები, ჯაგარი და სხვა.

მრავალი ნაყოფი შეიცავს მნიშვნელოვან საკვებ ნივთიერებებს (ცილები, ცხიმები, ნახშირწყლები, ვიტამინები) და გამოიყენება სხვადასხვა სახით საკვებად, სამკურნალო საშუალებად, საღებავის დასამზადებლად და სხვა. მრავალი მცენარის ნაყოფი იმდენად ტიპურია, რომ მათი საშუალებით მცენარის სახეობის დადგენაც კი შეიძლება.

მეცნიერებას, რომელიც ნაყოფებს შეისწავლის კარპოლოგია ეწოდება.

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: