ზურაბ პაპასქირი

ზურაბ პაპასქირი
ზურაბ პაპასქირი
დაბადების თარიღი	15 სექტემბერი, 1950 (1950-09-15) ზუგდიდი, საქართველოს სსრ
მოქალაქეობა	საქართველო
პროფესია	ქართველი ისტორიკოსი, მეცნიერი, საზოგადო მოღვაწე

ზურაბ პაპასქირი (დ. 15 სექტემბერი 1950, ზუგდიდი, საქართველოს სსრ) — ქართველი ისტორიკოსი და საზოგადო მოღვაწე, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი (1991 თსუ), პროფესორი (1994, თსუ), სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი (2019 წლიდან არჩეულია უვადოდ), ისტორიის მიმართულების ხელმძღვანელი; აფხაზეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი (1997), ექვთიმე თაყაიშვილის სახელობის საქართველოს საისტორიო საზოგადოების აფხაზეთის ორგანიზაციის თავმჯდომარე.

ბიოგრაფია

დაიბადა 1950 წელს ქ. ზუგდიდში. დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ისტორიის ფაკულტეტი (1972). 1972-1975 წლებში სწავლობდა მოსკოვის მიხეილ ლომონოსოვის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტურაში — ფეოდალიზმის ხანის სსრ კავშირის ხალხთა ისტორიის სპეციალობით (სამეცნიერო ხელმძღვანელები: სსრ კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი ბორის რიბაკოვი, სსრ კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი ანატოლი ნოვოსელცევი); იქვე, 1978 წელს დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე: „საქართველო და აღმოასავლეთი ევროპა XI-XII საუკუნეებში“; 1991 წელს კი ივანე ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია თემაზე: „შუა საუკუნეების საქართველოს საერთაშორისო მდგომარეობა X ს. 70-იანი – XI ს. 80-იანი წლები“. 1982 წელს ნაშრომთა ციკლისათვის „XI-XII სს. საქართველოს საერთაშორისო ურთიერთობების ისტორიიდან“ მიენიჭა საქართველოს კომკავშირის პრემია.

სამეცნიერო-პედაგოგიური მოღვაწეობა

შრომითი საქმიანობა დაიწყო 1976 წელს სოხუმის სახელმწიფო პედაგოგიურ ინსტიტუტში (1989 წლიდან აფხაზეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი) მასწავლებლის თანამდებობაზე.

1981-1989 წლებში იყო აფხაზეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოცენტი, საქართველო-აფხაზეთის ისტორიის კათედრის გამგის მოადგილე. ზურაბ პაპასქირის სახელს უკავშირდება აფხაზეთის სინამდვილეში საქართველოს ისტორიის სწავლების თვისობრივად ახალ საფეხურზე აყვანა. მან საქართველოს ისტორიის სალექციო კურსს გამოკვეთილი (ზოგჯერ კომუნისტურ-ტოტალიტარული კონიუნქტურისათვის სრულიად მიუღებელი) ეროვნულ-პატრიოტული დატვირთვა მისცა, რამაც იმთავითვე გამოიწვია სეპარატისტულად განწყობილ აფხაზ პროფესორ-მასწავლებელთა გაღიზიანება. განსაკუთრებით მწვავე ხასიათი თავდასხმებმა ზ. პაპასქირის წინააღმდეგ მიიღო 1982-1983 წლებში, როდესაც ოპონენტებმა ზემდგომი ორგანოების (თვით ქვეყნის უმაღლესი პოლიტიკური ორგანოს — სკკპ ცენტრალური კომიტეტის) წინაშე დააყენეს მისი სამსახურიდან დათხოვნისა და აფხაზეთიდან გასახლების საკითხი. ეს იყო რეაქცია ზ. პაპასქირის მონოგრაფიაზე: «У истоков грузино-русских политических взаймоотношений», რომელშიც მოცემული იყო აფხაზი ისტორიკოსისა და ეთნოლოგის შ. ინალ-იფას თვალსაზრისის საფუძვლიანი მეცნიერული კრიტიკა. აღნიშნულმა მონოგრაფიამ და 80-იან წლებში გამოქვეყნებულმა სტატიებმა ზ. პაპასქირს დამსახურებული ავტორიტეტი მოუპოვა სამეცნიერო წრეებში. ამის გამოხატულება იყო მისი არჩევა ექვთიმე თაყაიშვილის სახელობის საქართველოს საისტორიო საზოგადოების აფხაზეთის ორგანიზაციის თავმჯდომარის მოადგილედ უშუალოდ ორგანიზაციის მაშინდელი თავმჯდომარის, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტის, პროფესორ გიორგი ძიძარიას რეკომენდაციით. ზ. პაპასქირი იყო საქართველოს ისტორიკოსთა ყოველწლიური ბორჯომის ფორუმების უცვლელი მონაწილე.

1989 წელს აფხაზეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან ქართული ნაწილის გამოსვლისა და მის ბაზაზე ახალი ქართული საუნივერსიტეტო ცენტრის – ივანე ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოხუმის ფილიალის – დაფუძნების შემდეგ ეკავა (1989-2005 წწ.) ამ უმაღლესი სასწავლებლის საქართველოს ისტორიის კათედრის გამგის თანამდებობა; იყო დირექტორის მოადგილე სამეცნიერო ნაწილში. 2006 წლიდან არის სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის (თსუ სოხუმის ფილიალის სამართალმემკვიდრე) პროფესორი, ისტორიის მიმართულების ხელმძღვანელი, ამავე დროს უკავია სსუ სამეცნიერო მუშაობის კოორდინაციის სამსახურის უფროსის თანამდებობა, არის სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის შრომების (ჰუმანიტარულ და სოციალურ-პოლიტიკურ მეცნიერებათა სერია) მთავარი რედაქტორი. 1998 წელს ზ. პაპასქირის უშუალო ინიციატივითა და თაოსნობით თბილისში აღსდგა ექვთიმე თაყაიშვილის სახელობის საქართველოს საისტორიო საზოგადოების აფხაზეთის ორგანიზაცია, რომლის თავმჯდომარედაც ის აირჩიეს. ამავე დროს, ზ. პაპასქირი არის ამ საზოგადოების პერიოდული გამოცემის – წელიწდეულის – „საისტორიო ძიებანის“ მთავარი რედაქტორი.

1994-2006 წლებში ზ. პაპასქირი, პარალელურად, სამეცნიერო-კვლევით საქმიანობას ეწეოდა ივანე ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული სახელმწიფო და სახალხო დიპლომატიის ისტორიის სამეცნიერო-კვლევით ცენტრში, იყო ცენტრის ხელმძღვანელის მოადგილე; არის ერთ-ერთი ძირითადი ავტორი და სარედაქციო კოლეგიის წევრი ცენტრის მიერ მოზადებული „ქართული დიპლომატიის ისტორიის ნარკვევების“ ორტომეულისა (თბ., 1998) და „ქართული დიპლომატიის ისტორიის“ პირველი საუნივერსიტეტო სახელმძღვანელოსი. მან აქტიური მონაწილეობა მიიღო აგრეთვე ცენტრის მიერ განხორციელებულ სხვა მნიშვნელოვან სამეცნიერო პროექტებში. კერძოდ, მის მიერ მომზადებული მასალები (დაახლ. 200-მდე დასახელების სტატია) შესულია ისეთ სოლიდურ ენციკლოპედიურ გამოცემებში, როგორიცაა: „ქართული დიპლომატიის ლექსიკონის“ ორტომეული (თბ., 1998, 1999), „ივანე ჯავახიშვილი. ენციკლოპედიური ლექსიკონი“ (თბ., 2002). მანვე, ცენტრის თანამშრომელ გოჩა საითიძესთან ერთად, შეადგინა პირველი სასწავლო პროგრამა სტუდენტებისათვის „ქართული დიპლომატიის ისტორიაში“ (თბ., 2001). ის მონაწილეობდა ამავე ცენტრის მიერ მომზადებული „ქართული დიპლომატიის ისტორიის“ ქრესტომათიის შექმნაშიც. პარალელურად, ზ. პაპასქირი თსუ საერთაშორისო სამართლის სპეციალობაზე კითხულობდა ლექციების კურსს „ქართული დიპლომატიის ისტორიაში“. ამავე პერიოდში ნაყოფიერ მუშაობას ეწეოდა აგრეთვე ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიის სადისერტაციო საბჭოში, როგორც სადისერტაციო საბჭოს წევრი, იყო 14 სადოქტორო და საკანდიდატო დისერტაციის ოფიციალური ოპონენტი.

სამეცნიერო მემკვიდრეობა

ზურაბ პაპასქირი არის 200-ზე მეტი სამეცნიერო პუბლიკაციის (მათ შორის 12 მონოგრაფიისა და წიგნის) ავტორი. მას განსაკუთრებული აღიარება მოუტანა მონოგრაფიებმა და წიგნებმა: «У истоков грузино-русских политических взаимоотношений» (1982); „ერთიანი ქართული ფეოდალური სახელმწიფოს წარმოქმნა და საქართველოს საგარეო-პოლიტიკური მდგომარეობის ზოგიერთი საკითხი“ (1990); „აფხაზეთი საქართველოა“ (1998); „ნარკვევები თანამედროვე აფხაზეთის ისტორიული წარსულიდან“ (ნაკვ. I. 2004, ნაკვ. II. 2007); „და აღმოცისკრდა საქართველო ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე“ (2009); «Абхазия. История без фальсификации» (2010); «Моя Абхазия. Воспоминания и размышления» (2012); „საქართველო. ისტორიული წარსული და თანამედროვეობა“ (2016).

2021 წელს ზურაბ პაპასქირის ხელმძღვანელობით სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მკვლევრ-ისტორიკოსთა ჯგუფმა დაასრულა მუშაობა საგრანტო პროექტზე: „თანამედროვე აფხაზეთის ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი, პოლიტიკური და ეთნო-კულტურული იერსახე უძველესი დროიდან XXI ს. დამდეგის ჩათვლით“ (შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდი), რომლის შედეგები შეჯამდა ქართულ და ინგლისურ ენებზე გამოცემულ ფუნდამენტურ მონოგრაფიებში: „აფხაზეთი საქართველოა. ისტორიული რაკურსი“ და „Why Abkhazia is Georgia. A True History“. ^{[წყარო არ არის მითითებული 744 დღე]}

საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

ზ. პაპასქირი აფხაზეთში ქართული ეროვნული მოძრაობის ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენელია. 1977 წლიდან ის ჩართულია აქტიურ იდეოლოგიურ-ისტორიოგრაფიულ „ომში“ და ამხელს აფხაზური სეპარატიზმის იდეოლოგების ძირგამომთხრელ საქმიანობას. მისი პუბლიკაციები ამ მიმართულებით შეჯამდა 1998 წელს გამოცემულ წიგნში „აფხაზეთი საქართველოა“, რომლისთვისაც მას მიენიჭა გიორგი შარვაშიძის სახელმწიფო პრემია. 1988 წლიდან ზ. პაპასქირი აფხაზეთში არაერთი ქართული საქმის მოთავე და აქტიური მონაწილეა. მისი უშუალო ინიციატივით 1989 წლის გაზაფხულზე დაფუძნდა სრულიად საქართველოს რუსთაველის საზოგადოების აფხაზეთის რეგიონალური ორგანიზაცია, რომლის თავმჯდომარის მოადგილედაც ის აირჩიეს. განსაკუთრებით აქტიურად ჩაერთო ის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროცესებში 1992 წლის გაზაფხულიდან, როდესაც უკიდურესად გამწვავდა სიტუაცია ავტონომიურ რესპუბლიკაში. მისი აქტიური მონაწილეობით დაფუძნდა აფხაზეთში ქართველობის გამაერთიანებელი საზოგადოებრივი ორგანო (ერთგვარი „საზოგადოებრივი პარლამენტი“) – „ეროვნული ერთიანობის საბჭოს“. მისი უშუალო მონაწილეობით მომზადდა „ეროვნული ერთიანობის საბჭოს“ არაერთი ოფიციალური დოკუმენტი. აფხაზეთიდან გამოსვლის შემდეგ ზ. პაპასქირმა გააგრძელა აქტიური საზოგადოებრივი მოღვაწეობა. ის იყო 1996 წელს შექმნილი სახალხო მოძრაობის – „აფხაზეთიდან დევნილთა კავშირის“ ერთ-ერთი მოთავე; არის ავტორი და რედაქტორი „დევნილთა კავშირის“ სახელით გამოქვეყნებული განცხადებებისა და მიმართვების, სხვა ოფიციალური დოკუმენტებისა, რომლებშიც მოცემულია აფხაზეთში დატრიალებული ტრაგედიის გამოწვლილვითი ანალიზი, საქართველოს ხელისუფლების მიერ გატარებული ღონისძიებების შეფასებები, დასახულია კონფლიქტის დარეგულირების გზები.

აფხაზეთის ომი 1992-1993

აფხაზეთის კონფლიქტის პერიოდში ზ. პაპასქირმა როგორც საქართველოს რესპუბლიკის თავდაცვის სამინისტროს მე-2 საარმიო კორპუსის აღმზრდელობითი სამსახურის უფროსმა ოფიცერმა თავისი წვლილი შეიტანა ქართულ ჯარში ეროვნულ-პატრიოტული სულისკვეთების ამაღლების საქმეში. ზ. პაპასქირს ერთი წუთითაც არ დაუტოვებია სოხუმი. 1993 წ. 7 ოქტომბერს ის დააკავა აფხაზეთის უშიშროების სამსახურმა და 100 დღე გაატარა შინაგან საქმეთა სამინისტროს იზოლატორში. მას ბრალდებოდა ერთა შორის შუღლის გაღვივება და ომის პროპაგანდა. პატიმრობიდან მეცნიერის დახსნა მოხერხდა საქართველოსა და რუსეთის სამეცნიერო წრეების თანადგომის შედეგად.

სახელმწიფო ჯილდოები და პრემიები

• საქართველოს ღირსების ორდენი (2013);
• საქართველოს ღირსების მედალი (2002);
• რუსთაველის სტიპენდიანტი (2010);
• გიორგი შარვაშიძის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1998);
• საქართველოს ალკკ პრემია მეცნიერების დარგში (1982).

ოჯახი

ზურაპ პაპასქირს ჰყავს მეუღლე, ორი შვილი და ორი შვილიშვილი. მისი ვაჟი – თეიმურაზ პაპასქირი, ისტორიის დოქტორი, არის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარული ფაკულტეტის პროფესორი, ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის დეკანის მოადგილე, ამავე ფაკულტეტის მსოფლიო ისტორიის სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტისა და ახალი და უახლესი ისტორიის კათედრის ხელმძღვანელი; საქართველოს პრეზიდენტის სტიპენდიანტი (2000-2003 წწ.), მოპოვებული აქვს (2009 წ.) ახალგაზრდა მეცნიერთათვის საქართველოს პრეზიდენტის სამეცნიერო გრანტი. 2005-2006 წლებში – ნიუ იორკის ღია საზოგადოების ინსტიტუტის ახალგაზრდა ლექტორთა პროგრამის ფარგლებში, ორი სემესტრის განმავლობაში მოწვეული პროფესორის სტატუსით კითხულობდა ლექციებს ამერიკის შეერთებულ შტატებში, უისკონსინის უნივერსიტეტის-ოკლერი ისტორიის განყოფილებაზე.

რჩეული პუბლიკაციები

მონოგრაფიები და წიგნები, სტატიები:

• „აფხაზეთი საქართველოა. ისტორიული რაკურსი“ (ISBN 978-9941-25-969-2. თბილისი, გამომცემლობა „მერიდიანი“, 2021, 702 გვ. – https://www.academia.edu/53351293/ABKHAZIA_IS_GEORGIA.
• Why Abkhazia is Georgia. A True History (ISBN 978-9941-25-970-8. Tbilisi, Publishing House „Meridiani“, 411 გვ. – https://www.academia.edu/53352425/Why_Abkhazia_is_Georgia.
• On National, Political, and Cultural Identity of Contemporary Abkhazia. Publishing House „Meridiani“. Tbilisi, 2020.
• საქართველო. ისტორიული წარსული და თანამედროვეობა. გამომც.: „მერიდიანი“. თბილისი, 2016. 646 გვ.
• და აღმოცისკრდა საქართველო ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე. გამომც. :„მერიდიანი“.თბილისი, 2009, 630 გვ.
• ნარკვევები თანამედროვე აფხაზეთის ისტორიული წარსულიდან. ნაკვ. II. 1917-1993. გამომც.: „მერიდიანი“.თბილისი, 2007, 480 გვ.
• ნარკვევები თანამედროვე აფხაზეთის ისტორიული წარსულიდან. ნაკვ. I. უძველესი დროდან 1917 წლამდე. გამომც.: „მერიდიანი“. თბილისი, 2004, 316 გვ.
• აფხაზეთი საქართველოა. გამომც.: „აღმაშენებელი“. თბ., 1998, 304 გვ.
• შუა საუკუნეების საქართველო საერთაშორისო არენაზე. საქართველოს სახელმწიფოს საგარეო-პოლიტიკური მდგომარეობა XI ს. 60-80-იან წლებში. გამომც.: „მეცნიერება“. თბ., 1991, 52 გვ.
• ერთიანი ქართული ფეოდალური სახელმწიფოს წარმოქმნა და საქართველოს საგარეო პოლიტიკური მდგომარეობის ზოგიერთი საკითხი. თსუ გამომცემლობა. თბ.,1990, 225 გვ.
• Моя Абхазия. Воспоминания и размышления. Издат.: «Меридиани». Тбилиси, 2012, 604 გვ.
• Абхазия. История без фальсификации. Издание второе, исправленное и дополненное. Издат.: «Меридиани». Тбилиси, 2010, 596 გვ.
• О национально-государственном облике Абхазии/Грузия. С древнейших времен до 1993 г. Издат.: «Универсал». Тбилиси, 2003, 86 გვ.
• От Давида до Давида. Из истории международных отношений Грузии. 70-е годы X – 80-е годы XI вв. Тип. «АНИ-XXI». Тбилиси, 2001, 114 გვ.
• У истоков грузино-русских политических взаимоотношений. Издат. Тбилисского государственного университета. Тбилиси, 1982, 151 გვ.
• Le catholicosat d’ “Abkhazie” et son statut historico-juridique. – Fondements historiques et ancrages culturels des langues. Serie monogrphique en sciences Humaines 20. Sous la direction de Ali Reguigui, Julie Boissonneault et Mzago Dokhtourichvili. Sadbury, Ontario, Canada, 2017 (ISBN 978-0-88667-094-8), pp. 39-68 (https://www.academia.edu/36167633/Zurab_Papaskiri_Le_catholicosat_d_Abkhazie_et_son_statut_historico-juridique).
• On New Anti-Georgian Insinuations of Supporters of “Independent” Abkhazia. In connection with A. Epifantsev’s article “The Georgian Church: Paul Turned into Saul. The Question of the Church.” —Certain Aspects of Georgia-Russian Relations in Modern Historiography. Caucasus Region Political, Economical, and Security Issues. David Muskhelishvili editor. NOVA publishers. New York, 2014, გვ. 9-28.
• The Byzantine Commonwealth and the International Status of the Georgian Political Units in the First Half of the 10th Century. – The Caucasus & Globalization. Journal of Social, Political and Economic Studies. Institute of studies of the Caucasus (Baku, Azerbaijan). CA&CC Press®. Sweden, 2011, Volume 5, Issue 3-4, pp. 126–144.
• A Question Mark in the History of Georgian-Seljuk Relations on the Eve of the Battle of Manzikert დაარქივებული 2018-04-24 საიტზე Wayback Machine. . – The Caucasus & Globalization. Journal of Social, Political and Economic Studies. Institute of studies of the Caucasus (Baku, Azerbaijan). CA&CC Press®. Sweden, 2013, Volume 7, Issue 3-4, pp. 131–141.
• Another look at one of the false historical postulates of the Abkhazian separatist ideology: on the question of Abkhazias political-state status in 1921-1931. – The Caucasus & Globalization. Journal of Social, Political and Economic Studies. Institute of studies of the Caucasus (Baku, Azerbaijan). CA&CC Press®. Sweden, 2012, Volume 6, Issue 2, pp. 168–180.
• Abkhazia and the Abkhazians in the common Georgian ethno-cultural, political, and state expanse. Part I. – The Caucasus & Globalization. Journal of Social, Political and Economic Studies. Institute of studies of the Caucasus (Baku, Azerbaijan). CA&CC Press®. Sweden, 2008, Volume 2, Issue 2, pp. 105–121.
• Abkhazia and the Abkhazians in the common Georgian ethno-cultural, political, and state expanse. Part II. – The Caucasus & Globalization. Journal of Social, Political and Economic Studies. Institute of studies of the Caucasus (Baku, Azerbaijan). CA&CC Press®. Sweden, 2008, Volume 2, Issue 4, pp. 95–107.
• Zur Frage der nationalstaatlichen Mentalität des Herrscherhauses Scharvaschidse in Abchasien. – Georgica. Zeitschrift für Kultur, Sprache und Geshichte Georgiens und Kaukasiens. 31 Jahrgang 2008. SHAKER VERLAG. Aachen, გვ. 64-74.
• On National, Political and Cultural Self-Identity of the Sharvashidze Princedom. – Spekali Electronic Bilingual Scholarly Peer-Reviewed Journal of the Faculty of Humanities at Ivane Javakhishvili Tbilisi State University.

რესურსები ინტერნეტში

• ზურაბ პაპასქირი დაარქივებული 2016-04-12 საიტზე Wayback Machine.
• ზ. პაპასქირის პერსონალური გვერდი პორტალ Academia.edu-ზე
• შრომები
• fb-გვერდი