სინთეზური ენები

ენათმეცნიერება
თეორიული ენათმეცნიერება
მორფოლოგია
სემასიოლოგია
ენათმეცნიერული ტიპოლოგია
გამოყენებითი და ექსერიმენტალური ენათმეცნიერება
ინტერნეტ ენათმეცნიერება
ფსიქოლინგვისტიკა
დაკავშირებული სტატიები
ენათმეცნიერების სია
ენათმეცნიერების ისტორია გადაუჭრელი პრობლემები ენათმეცნიერებაში

სინთეზური ენები — ისეთი ტიპის ენები, რომლებშიც სიტყვათა შორის გრამატიკული მიმართებები გამოიხატება მორფოლოგიური ხერხებით, თვით სიტყვის ფარგლებში აფიქსებისა და ფუძის ფლექსიის (სიტყვათწარმოება) საშუალებით. სინთეზურია ძველი ბერძნული, ლათინური, რუსული, ქართული და სხვა ენები. ქართულ ენაში სუბიექტი და ობიექტები (პირდაპირი და ირიბი) გარჩეულია ერთმანეთისაგან ბრუნვებითა და პირის ნიშნებით. მაგალითად, წინადადებაში სტუდენტმა მეგობარს მისწერა წერილი, სუბიექტი გამოხატულია მოთხრობითი ბრუნვით, ირიბი ობიექტი გამოხატულია მიცემითი ბრუნვით, პირდაპირი ობიექტი გამოხატულია სახელობითი ბრუნვით.

ასევე, სიტყვაში მ-წერ-ს, სუბიექტი გამოხატულია -ს სუფიქსით, ირიბი ობიექტი გამოხატულია მ- პრეფიქსით. პირდაპირი ობიექტი ზმნაში გამოხატული არაა.

სინთეზურ ენებში შეიძლება შეგვხვდეს ანალიზური ფორმათწარმოება. მაგალითად ზედსართავის უფროობითი ხარისხის წარმოებისას, კარგი -> უფრო კარგი. იმას, თუ რომელ კატეგორიას განეკუთვნება ენა - სინთეზურს თუ ანალიზურს, წყვეტს ის, თუ რომელი ფორმები ჭარბობს ენაში. დროთა ვითარებაში ენა შეიძლება გახდეს სინთეზური და პირუკუ.

ტერმინი სინთეზური და ანალიზური პირველად გამოიყენა ენათა მორფოლოგიური კლასიფიკაციის ერთ-ერთმა ფუძემდებელმა ა. შლეგელმა ფლექსიურ ინდოევროპულ ენათა მიმართ. სინთეზური ან ანალიზური შეიძლება იყოს აგლუტინაციური ტიპის ენებიც.

ანალიზურს და სინთეზურ ენებს უპირისპირდება პოლისინთეზური ენები, რომელთა სიტყვებში მაქსიმალური რაოდენობის გრამატიკული ელემენტებია თავმოყრილი.

იხილეთ აგრეთვე

• პოლისინთეზური ენები
• ანალიზური ენები
• ენათმეცნიერული ტიპოლოგია
• მორფოლოგია
• აგლუტინაციური ენები

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 372.