ჰულაგუიანები

ჰულაგუიანები — ჩინგიზ-ყაენის შვილიშვილის ჰულაგუ-ყაენის შთამომავლები. მონღოლური დინასტია, რომელიც მართავდა ახლო და ცენტრალურ აღმოსავლეთს XIII-XIV საუკუნეებში. ჰულაგუიანთა სახელმწიფოს მმართველები ატარებდნენ ილხანის (ულუსის ხანის) ტიტულს. იყვნენ ჰულაგუ-ხანის შთამომავლები.

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: ჰულაგუიანთა სახელმწიფო.

სახელმწიფო ჩამოყალიბდა მონღოლეთის იმპერიის დაშლის შედეგად და მოიცავდა ირანსა და აზერბაიჯანს, თანამედროვე ავღანეთისა და თურქმენეთის უდიდეს ნაწილს, ამიერკავკასიის უდიდეს ნაწილს, ერაყსა და მცირე აზიის აღმოსავლეთ ნაწილს (მდინარე ყიზილ-ირმაქამდე). ჰულაგიანებთან ვასალურ დამოკიდებულებაში იყვნენ: საქართველო, ტრაპიზონის იმპერია, რუმის სასულთნო, კილიკიის სომხეთის სახელმწიფო, კვიპროსის სამეფო, ქართების სახელმწიფო ჰერათში. ქვეყნის დედაქალაქი სხვადასხვა დროს იყო: მარაღა, თავრიზი, სოლთანიე და ისევ თავრიზი. ჰულაგუიანები ებრძოდნენ ჩაღათაელებს, ოქროს ურდოსა და ეგვიპტის მამლუქთა სახელმწიფოს. ჰულაგუიანთა სახელმწიფოს პირველ პერიოდში (1256-1295 წწ.) ძლიერი იყო მონღოლ-თურქთა ტრადიციები. ილხანმა ყაზან-ყაენმა (1295-1304 წწ.) მკვეთრად შეცვალა საშინაო პოლიტიკა, დაუახლოვდა ირანულ არისტოკრატიას და სამოქალაქო ბიუროკრატიას. რაშიდ ალ-დინის თანადგომითა და ხელშეწყობით მან გაატარა მთელი რიგი რეფორმები, რამაც გამოიწვია დროებითი ეკონომიკური აღმავლობა სახელმწიფოში. აბუ საიდის (1316-1335 წწ.) სიკვდილის შემდეგ ცალკეულ ფეოდალურ დაჯგუფებებს ტახტზე აჰყავდათ მარიონეტი ილხანები ჰულაგუიანების საგვარეულოდან. XIV საუკუნის 40-იან წლებში ჰულაგუიანების სახელმწიფო რამდენიმე ფეოდალურ სამეფოდ დაიყო (ჯალაირიდთა, ჩობანიდთა, მოზაფერიდთა). ჰულაგუიანების სახელმწიფოს დაშლაში დიდი როლი ითამაშა სახალხო აჯანყებებმა (სარბედართა, გილანის, მაზანდარანის და სხვა).