ჰაერი

ჰაერი — დედამიწის ატმოსფეროს შემადგენელი აირების, ძირითადად აზოტისა და ჟანგბადის, ბუნებრივი ნარევი.

ჰაერისა და წყლის ზემოქმედებით სრულდება დედამიწის ზედაპირზე მნიშვნელოვანი გეოლოგიური პროცესები, ფორმირდება ამინდი და კლიმატი. ჰაერი არის ჟანგბადის ის ძირითადი წყარო, რომელსაც საჭიროებს ყველა ცოცხალი ორგანიზმი. ჰაერზე სათბობის წვით კაცობრიობა ძველთაგანვე ღებულობს სიცოცხლისა და საწარმოო საქმიანობისათვის საჭირო სითბოს.

ქიმიური შემადგენლობა

1754 წელს ჯოზეფ ბლეკმა ექსპერიმენტულად დაამტკიცა, რომ ჰაერი წარმოდგებოდა გაზების ნაერთისაგან და არა ერთგვაროვანი მასისაგან^[1].

ჰაერის შემადგენლობა:
ნივთიერება	აღნიშვნა	მოცულობა, %	მასა, %
აზოტი	N₂	78,084	75,5
ჟანგბადი	O₂	20,9476	23,15
არგონი	Ar	0,934	1,292
ნახშირორჟანგი	CO₂	0,0314	0,046
ნეონი	Ne	0,001818	0,0014
მეთანი	CH₄	0,0002	0,000084
ჰელიუმი	He	0,000524	0,000073
კრიპტონი	Kr	0,000114	0,003
წყალბადი	H₂	0,00005	0,00008
ქსენონი	Xe	0,0000087	0,00004

ჰაერის შემადგენლობა იცვლება იმისდა მიხდევით თუ როგორ არის დაბინძურებული ჰაერი. დიდ ქალაქებში სადაც გამონაბოლქვი მეტია შესაბამისად მაღალია ნახშირორჟანგის ხვედრითი წილი.

ჰაერი როგორც წესი შეიცავს წყლის ორთქლსაც. მაგალითად 0 °C ტემპერატურაზე 1 მ³ შესაძლებელია შეიცავდეს მაქსიმუმ 5 გრამ წყალს, ხოლო +10 °C-ზე — უკვე 10 გრამს.

ფიზიკური თვისებები

ჰაერის ფიზიკური თვისებები:

პარამეტრი

მნიშვნელობა

საშუალო შეწონილი მოლური მასა

28,98 გრ/მოლი

მშრალი ჰაერის სიმკვრივე ნორმალური ატმოსფერული წნევის პირობებში (101325 პა)

ტემპერატურა °C	სიმკვრივის მნიშვნელობა კგ/მ³
−25	1,424
0	1,2929
20	1,2047
225	0,7083

საშუალო ზღვრული სითბოტევადობა მუდმივი წნევის პირობებში c_p

1,006 კჯ/(კგ·К)

საშუალო ზღვრული სითბოტევადობა მუდმივი მოცულობის პირობებში c_v

0,717 კჯ/(კგ·К)

ადიაბატის მაჩვენებელი

1,40

ბგერის სიჩქარე (ნორმალურ პირობებში)

331 მ/წმ (1193 კმ/სთ)^[2]

სითბური გაფართოების საშუალო კოეფიციენტი, ტემპერატურის ინტერვალზე 0—100 °C

3,67×10⁻³ 1/К

ჰაერის დინამიური სიბლანტის კოეფიციენტი (ნორმალურ პირობებში)

17,2 მკპა·с

ჰაერის გაზავებადობა წყალში

29,18 სმ³/ლ

ჰაერის თბოგამტარობის კოეფიციენტი ნორმალური ატმოსფერული წნევის პირობებში (101325 პა)

ტემპერატურა°C	თბოგამტარობის მაჩვენებელი Вт/(м·К)
–173	0.00922
–143	0.01204
–113	0.01404
–83	0.01741
–53	0.01983
–23	0.02207
–3	0.02348
0,1	0.02370
7	0.02417
17	0.02485
27	0.02553
37	0.02621
67	0.02836
97	0.03026

გარდატეხის მაჩვენებელი (ნორმალურ პირობებში)

1,0002926

გარდატეხის მაჩვენებლის გადახრის კოეფიციენტი

2,8×10⁻⁹ 1/Pa

მოლეკულის საშუალო პოლარიზება

1,7×10⁻³⁰

სატერლანდის მუდმივა Sat

171×10⁻⁷

ჰაერი უფერო, უსუნო, უხილავი აირთა ნარევია, რომელიც დედამიწის გარშემო დამცავ ფენას, ე.წ. ატმოსფეროს წარმოქმნის. ჰაერი სიცოცხლისათვის აუცილებელია: ცხოველები სუნთქავენ, მცენარეები კი მისი საშუალებით საკვებს წარმოქმნიან. ამის გარდა, იგი დედამიწას მზის სახიფათო ულტრაიისფერი სხივებისაგან იცავს. ჰაერი, ძირითადად აზოტისა და ჟანგბადისაგან შედგება. იგი, ასევე მცირე რაოდენობით კეთილშობილ აირებსა და ნახშირბადის დიოქსიდსაც შეიცავს. ამას ემატება ჭვარტლისა და მტვრის მყარი ნაწილაკები.

ჰაერი ყველგანაა, მაგრამ არ ჩანს. მის არსებობა მხოლოდ მაშინ იგრძნობა, როდესაც ქარი უბერავს. ქარი მოძრავი ჰაერია. იგი ყველგან და ყველა მიმართულებით ვრცელდება. როდესაც ჰაერი თბება, ფართოვდება და მეტ სივრცეს იკავებს. ცხელი ჰაერი ცივზე უფრო მსუბუქია. ამიტომ მაღლა ადის. საჰაერო ბურთი მაღლა იმიტომ ადის, რომ ჰაერი ბურთის შიგნით უფრო თბილი და მსუბუქია, ვიდრე მის გარშემო. გაზის ქურა ჰაერს ათბობს და ცხელი ჰაერი ბურთს მაღლა წევს.

როდესაც ქურა გამორთულია ჰაერი ცივდება და ბურთი მიწაზე ეშვება. ზოგჯერ ჰაერი საგნებს სითბოს უნარჩუნებს. შალის ტანსაცმელი თბილია, რადგან მის ბოჭკოებს შორის ბევრი ჰაერია. ფრინველები ზამთარში ბუმბულს იჩეჩენ, რომ შიგ ბევრი ჰაერი დაიგროვონ და თბილად იყვნენ.