ჯუჩი

ჯუჩი-ხანი
	Зүчи Хаан
ჯუჩის ულუსის ხანი
მმართ. დასაწყისი:	1224
მმართ. დასასრული:	1227
წინამორბედი:	სახანო დაარსდა
მემკვიდრე:	ბათუ-ყაენი
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	1181
გარდ. თარიღი:	1227
მეუღლე:	სარქან ხათუნი ; ბექუთემიშ ხათუნი ; სულთან ხათუნი
შვილები:	ორდა-ყაენი ; ბათუ-ყაენი ; ბერქა-ყაენი ; შიბანი
დინასტია:	ჩინგიზიდები
მამა:	ჩინგიზ-ყაენი
დედა:	ბორტე

ჯუჩი ( დ. 1181 — გ.1227) — მონღოლთა სარდალი, ხანი, ჩინგიზ-ყაენისა და ბორტეს უფროსი ვაჟი.

ჯუჩი მონაწილეობდა ციმბირის (1207-1209), ჩინეთის (1211-1215), შუა აზიის ქვეყნებისა (1219-1221) და დაშთე-ყივჩაყის დაპყრობაში. მან განსაკუთრებული წვლილი შეიტანა ხვარაზმის იმპერიის განადგურებაში. 1220 წელს მონღოლებმა პირადად მისი სარდლობით წარმატებული ლაშქრობა განახორციელეს ხვარაზმზე, გარკვეული წარმატებების შედეგად, დაიპყრეს და გაანადგურეს მოწინააღმდეგეთა დედაქალაქი — ურგენჩი. არსებობს ვარაუდი, რომ ხვარაზმზე ლაშქრობის დროს ჯუჩის უთანხმოება მოუვიდა თავის ძმასთან, ჩაღათასთან. მათ შორის დაპირისპირება გამოიწვია სწორედ ურგენჩის ხელში ჩაგდების საკითხმა.^[1]

1224 წელს, ჩინგიზ-ყაენის მიერ დაპყრობილი მიწების განაწილებისას საუფლისწულოდ ერგო მამული ირტიშიდან ურალამდე და შემდეგ დასავლეთისაკენ. ის ენერგიულად მართავდა თავის ულუსს, ისწრაფვოდა ტერიტორიების გაფართოებისაკენ, თუმცა მამამისის დაუკითხავად იღებდა გადაწყვეტილებებს, რის გამოც დაიმსახურა ჩინგიზ-ყაენის რისხვა. ^[2]

ჯუჩი გარდაიცვალა 1227 წელს, გაურკვეველ ვითარებაში. იმავე წელს გარდაიცვალა მამამისიც, რომლის შემდეგადაც დიდი ყაენის ტიტული მიიღო ჯუჩის უმცროსმა ძმამ, უგედეიმ.

1240-იან წლებში ჯუჩის ვაჟებმა, ბათუმ და ორდამ რუსეთის ტერიტორიაზე დააფუძნეს მონღოლური, მილიტარისტული სახელმწიფო — ოქროს ურდო. ჯუჩის შთამომავლებმა დროთა განმავლობაში დააარსეს მრავალი სახელმწიფო, რომელთა შორის გამოსარჩევია თეთრი ურდო, დიდი ურდო, ნოღაის ურდო, შაიბანიდების სახელმწიფო, ყირიმის, ყაზანის, ასტრახანისა და ქასიმის სახანოები.